Fremdsprachenlernen zwischen Metakognitionen und Emotionen

Krzysztof Nerlicki

doi:10.18778/2196-8403.2014.11

Autor

Krzysztof Nerlicki

DOI:

https://doi.org/10.18778/2196-8403.2014.11

Słowa kluczowe:

poznawanie, emocje, subiektywne poglądy, nauka języka niemieckiego

Abstrakt

Metakognicja jest często definiowana jako „kognicja o kognicji“. Celem artykułu jest pokazanie, jaką rolę odgrywają procesy metakognitywne w uczeniu się języków obcych i posługiwaniu nimi. W centrum zainteresowań znajdują się subiektywne poglądy uczących się na temat ich dotychczasowych doświadczeń w nauce języka oraz emocje wynikające z tych doświadczeń. W części teoretycznej przedstawiono podstawy terminologiczne oraz wybrane aspekty stanu badań nad rolą poglądów w nauce języków obcych. Część empiryczna zawiera wyniki badania jakościowego przeprowadzonego wśród polskich studentów germanistyki. Ich doświadczenia związane z nauką języka niemieckiego, szczególnie w odniesieniu do sprawności mówienia, pokazują subiektywną ocenę własnej kompetencji, sukcesy i porażki, towarzyszące im emocje, ewolucję poglądów o uczeniu się języków, a przede wszystkim potwierdzają potrzebę inicjowania i wspierania procesów metakognitywnych.

Bibliografia

ANDERSON, NEIL J. (2002): The Role of Metacognition in Second Language Teaching and Learning. In: Online ERIC Reproduction Document Service Nr. ED 463659: http://files.eric.ed.gov/fulltext/ED463659.pdf (16.05.2014).
Google Scholar

ARAGÂO, RODRIGO (2011): Beliefs and Emotions in Foreign Language Learning. In: System 39:302-313.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1016/j.system.2011.07.003

BARCELOS, ANNA M.F. (2003): Researching Beliefs about SLA: A Critical Review. In: KALAJA, PAULA / BARCELOS, ANNA M.F. (eds.): Beliefs about SLA. New Research Approaches. New York, 7-33.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1007/978-1-4020-4751-0_1

BARCELOS, ANNA M.F. / KALAJA, PAULA (2011): Introduction to Beliefs about SLA Revisited. In: System 39:281-289.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1016/j.system.2011.07.001

BENSON, PHIL / LOR, WINNIE (1999): Conceptions of Language and Language Learning. In: System 27:459-472.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1016/S0346-251X(99)00045-7

BOWLES, MELISSA (2013): Awareness. In: ROBINSON, PETER (ed.): The Routledge Encyclopedia of Second Language Acquisition. London/New York, 60-63.
Google Scholar

BROWN, ANN L. (1978): Knowing When, Where, and How to Remember: A Problem of Metacognition. In: GLASER, ROBERT (ed.): Advances in Instructional Psychology. Hillsdale, 77-165.
Google Scholar

BROWN, ANN L. (1984): Metakognition, Handlungskontrolle, Selbststeuerung und andere, noch geheimnisvollere Mechanismen. In: WEINERT, FRANZ E. / KLUWE, RAINER (eds.): Metakognition, Motivation und Lernen. Stuttgart, 60-109.
Google Scholar

CHAN, WAI M. (2000): Metakognition und der DaF-Unterricht für asiatische Lerner. Möglichkeiten und Grenzen. Münster.
Google Scholar

EWALD, JENNIFER D. (2007): Foreign Language Learning Anxiety in Upper-Level Classes. Involving Students as Researchers. In: Foreign Language Annals 40: 122-142.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1111/j.1944-9720.2007.tb02857.x

FLAVELL, JOHN H. (1976): Metacognitive Aspects of Problem-Solving. In: RESNICK, LAUREN B. (ed.): Nature of Intelligence. Hillsdale/N.J., 231-236.
Google Scholar

FLAVELL, JOHN H. (1979): Metacognition and Cognitive Monitoring: A New Area of Cognitive-Developmental Inquiry. In: American Psychologist 34:906-911.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1037/0003-066X.34.10.906

FLAVELL, JOHN H. / WELLMAN, HENRY M. (1977): Metamemory. In: KAIL, ROBERT V. / HAGEN, JOHN W. (eds.): Perspectives on the Development of Memory and Cognition. Hillsdale, 3-33.
Google Scholar

GAPIŃSKA, ANNA (2008): Autonomia a percepcja własnej kontroli w procesie uczenia się.[Autonomie und Kontrollüberzeugung im Lernprozess]. In: PAWLAK, MIROSŁAW (ed.): Autonomia w nauce języka obcego – Co osiągnęliśmy i dokąd zmierzamy? Poznań/Kalisz/ Konin, 33-43.
Google Scholar

GRAHAM, SUZANNE J. (2003): Learners’ Metacognitive Beliefs. A Modern Foreign Languages Case Study. In: Research in Education 70:9-20.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.7227/RIE.70.2

HASSELHORN, MARCUS (1992): Metakognition und Lernen. In: NOLD, GERD (ed.): Lernbedingungen und Lernstrategien. Tübingen, 35-63.
Google Scholar

HORWITZ, ELLAINE K. (1985): Using Students’ Beliefs about Language Learning and Teaching in the Foreign Language Methods Course. In: Foreign Language Annals 18:333-340.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1111/j.1944-9720.1985.tb01811.x

KALAJA, PAULA (2003): Research on Student’s Beliefs about SLA within a Discursive Approach. In: KALAJA, PAULA / BARCELOS, ANNA M.F. (eds.), Beliefs about SLA. New Research Approaches. New York, 87-108.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1007/978-1-4020-4751-0_4

KALLENBACH, CHRISTIANE (1996): Subjektive Theorien. Was Schüler und Schülerinnen über Fremdsprachenlernen denken. Tübingen.
Google Scholar

KNAPP-POTTHOFF, ANNELIE (1997): Sprach(lern)bewußtheit im Kontext. In: Fremdsprachen Lehren und Lernen 26:9-23.
Google Scholar

KÖNIGS, FRANK G. (2010): Zweitsprachenerwerb und Fremdsprachenlernen: Begriffe und Konzepte. In: KRUMM / FANDRYCH / HUFEISEN / RIEMER, 754-764.
Google Scholar

KRUMM, HANS-JÜRGEN / FANDRYCH, CHRISTIAN / HUFEISEN, BRITTA / RIEMER, CLAUDIA (eds.) (2010): Deutsch als Fremd- als und Zweitsprache. Ein internationales Handbuch. Bd. 1. Berlin/New York (=Handbücher zur Sprach- und Kommunikationswissenschaft 35.1).
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1515/9783110240245

KUNTZ, PATRICIA S. (1996): Beliefs about Language Learning: The Horwitz Model. In: Online ERIC Reproduction Document Service Nr. ED 397649: http://files.eric.ed.gov/fulltext/ED397649.pdf (16.05.2014).
Google Scholar

LIM, HYE-YEON (2004): Effects of Task Values, Attributions, and Cultural Constructs on Foreign Language Use Anxiety among International Teaching Assistants. Austin (unveröffentlichte Dissertation).
Google Scholar

MACINTYRE, PETER D. (1995): How does Anxiety Affect Second Language Learning? A Reply to Sparks and Ganschow. In: The Modern Language Journal 79:90-99.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1111/j.1540-4781.1995.tb05418.x

MERCER, SARAH (2011): The Self as a Complex Dynamic System. In: Studies in Second Language Learning and Teaching 1:57-82.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.14746/ssllt.2011.1.1.4

MORI, YOSHIKO (1999): Epistemological Beliefs and Language Learning Beliefs: What Do Language Learners Believe about Their Learning? In: Language Learning 49:377-415.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1111/0023-8333.00094

NEISSER, ULRIC (1967): Cognitive Psychology. New York.
Google Scholar

NERLICKI, KRZYSZTOF (2011): Lernerreflexionen im Blickpunkt. Polnische Germanistikstudenten über ihre fremdsprachlichen Lern- und Kommunikationserfahrungen. Hamburg (=Lingua. Fremdsprachenunterricht in Forschung und Praxis 17).
Google Scholar

NERLICKI, KRZYSZTOF / RIEMER, CLAUDIA (2012): Sprachverwendungsangst im interkulturellen Vergleich – auf der Suche nach ihren universellen und lernkontextspezifischen Ursachen. In: Deutsch als Fremdsprache 49:88-98.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.37307/j.2198-2430.2012.02.04

OGASA, NICOLE (2011): Gefühle und Lernen im Fremdsprachenunterricht. Der Einfluss von Gefühlen auf das Lernen. Frankfurt (M.)/Berlin/Bern u. a. (=Inquiries in Language Learning. Forschungen zu Psycholinguistik und Fremdsprachendidaktik 4).
Google Scholar

ORTONY, ANDREW / CLORE, GERALD L. / COLLINS, ALLAN (1988): The Cognitive Structure of Emotions. Cambridge.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1017/CBO9780511571299

PEKRUN, REINHARD (1992): Expectancy-Value Theory of Anxiety. Overview and implications. In: FORGAYS, DONALD G. / SOSNOWSKI, TYTUS / WRZEŚNIEWSKI, KAZIMIERZ (eds.): Anxiety. Recent Developments in Cognitive, Psychological and Health Research. Washington, D.C., 23-41.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.4324/9781315825199-3

POLAT, BRITTANY (2013): Language Experience Interviews: What Can They Tell Us about Individual Differences? In: System 41:70-83.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1016/j.system.2013.01.021

RIEMER, CLAUDIA (2004): Zur Relevanz qualitativer Daten in der neueren L2- Motivationsforschung. In: BŐRNER, WOLFGANG / VOGEL, KLAUS (eds.): Emotion und Kognition im Fremdsprachenunterricht. Tübingen, 35-65.
Google Scholar

ROTTER, JULIAN B. (1966): Generalized Expectancies for Internal versus External Control of Reinforcement. In: Psychological Monographs 80:1-28.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1037/h0092976

RÜCK, NICOLA (2009): Auffassungen vom Fremdsprachenlernen monoligualer und plurilingualer Schülerinnen und Schüler. Kassel.
Google Scholar

SCHMIDT, CLAUDIA (2010): Sprachbewusstheit und Sprachlernbewusstheit. In: KRUMM / FANDRYCH / HUFEISEN / RIEMER, 858-866.
Google Scholar

TALLON, MICHAEL (2009): Foreign Language Anxiety and Heritage Students of Spanish: A Quantitative Study. In: Foreign Language Annals 42:112-137.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1111/j.1944-9720.2009.01011.x

VICTORI, MIA / LOCKHART, WALTER (1995): Enhancing Metacognition in Self-Directed Language Learning. In: System 23:223-234.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1016/0346-251X(95)00010-H

WEINER, BERNARD (1979): A Theory of Motivation for Some Classroom Experience. In: Journal of Educational Psychology 71:3-25.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1037/0022-0663.71.1.3

WENDEN, ANITA L. (1986): What Do Second-Language Learners Know about Their Language Learning? A Second Look at Retrospective Accounts. In: Applied Linguistics 7:186-205.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1093/applin/7.2.186

WENDEN, ANITA L. (1998): Metacognitive Knowledge and Language Learning. In: Applied Linguistics 19:515-537.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1093/applin/19.4.515

WENDEN, ANITA L. (1999): An Introduction to Metacognitive Knowledge and Beliefs in Language Learning: Beyond the Basics. In: System 27:435-441.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1016/S0346-251X(99)00043-3

WILLIAMS, MARION / BURDEN, ROBERT (1999): Students’ Developing Conceptions of Themselves as Language Learners. In: The Modern Language Journal 83:193-201.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1111/0026-7902.00015

YAN, JACKIE X. / HORWITZ, ELAINE K. (2008): Learners’ Perceptions of how Anxiety interacts with Personal and Instructional Factors to Influence their Achievement in English. A Qualitative Analysis of EFL Learners in China. In: Language Learning 58:151-183.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1111/j.1467-9922.2007.00437.x

YOUNG, DOLLY JESUSITA (1994): New Directions in Language Anxiety Research. In: KLEE, CAROL (ed.): Faces in a Crowd: The Individual Learner in Multisection Courses. Boston, 3-45.
Google Scholar