Krwawy sejmik w Szadku przed sejmem 1623 roku

Edward Opaliński

doi:10.18778/1643-0700.21.04

Autor

Edward Opaliński Zakład Studiów Nowożytnych Instytutu Historii PAN; Zakład Historii Polski do XIX w., Instytut Historii i Stosunków Międzynarodowych Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach, Filia w Piotrkowie Trybunalskim https://orcid.org/0000-0003-3962-7495

DOI:

https://doi.org/10.18778/1643-0700.21.04

Słowa kluczowe:

sejmik, Szadek, magnateria, konflikt, korespondencja

Abstrakt

Główny sejmik województwa sieradzkiego, który odbywał się w Szadku, uchodził za spokojny i wolny od zakłóceń. Niemniej 13 grudnia 1622 r. Szadek stał się miejscem krwawych wydarzeń. Podobno w przeddzień sejmu przybył do Szadku starosta piotrkowski Olbracht Starołęski w asyście ok. 300 mężczyzn, zajmując ze swoją świtą karczmy, które zwyczajowo służyły za nocleg innym uczestnikom sejmu. Następnego dnia wybuchł konflikt o wspomniane karczmy między częścią szlachty a starostą. Próby udobruchania obu stron podjęli się synowie i siostrzeńcy wojewody sieradzkiego Stanisława Bykowskiego. Strzały nieoczekiwanie oddane przez zwolenników Starołęskiego odebrały życie dwóm członkom rodziny Bykowskich. Rozeźlona szlachta szturmowała kwaterę starosty, zabijając dwóch jego ludzi. Starołęskiego uratowała interwencja posła królewskiego i marszałka sejmiku, przy czym wojewoda sieradzki zachował neutralne stanowisko. Krwawy incydent był konfliktem między zwolennikami króla, spowodowanym bardzo niefortunnym zbiegiem okoliczności.

Autor artykułu podjął próbę odtworzenia przebiegu krwawego zajścia w Szadku na podstawie materiałów przechowywanych w sztokholmskim Riksarkivet (korespondencji oraz dokumentów dotyczących podpisanego w 1623 pojednania), a także innych źródeł zgromadzonych w Archiwum Głównym Akt Dawnych.

Bibliografia

Riksarkivet Stockholm, Extranea Polen IX, S. Bykowski do W. Gembickiego, Podleszyce 27 grudnia 1622, vol. 95.
Google Scholar

Riksarkivet Stockholm, Extranea Polen IX, O. Starołęski do W. Gembickiego, Nieznamierowice 16 czerwca 1623, vol. 100.
Google Scholar

Riksarkivet Stockholm, Extranea Polen IX, P. Tylicki do W. Gembickiego (sekretarza królewskiego), Uppsala 14 czerwca 1594, vol. 103.
Google Scholar

Riksarkivet Stockholm, Extranea Polen IX, S. Bykowski i M. Walewski do W. Gembickiego, Szadek 12 grudnia 1618, vol. 104.
Google Scholar

Riksarkivet Stockholm, Extranea Polen IX, Instrukcja szadkowska na sejm z 13 grudnia 1622, vol. 120.
Google Scholar

Riksarkivet Stockholm, Extranea Polen IX, Ugoda między A. Bykowskim a O. Starołęskim, zawarta w Piotrkowie 11 października 1623, vol. 123.
Google Scholar

Archiwum Główne Akt Dawnych, Archiwum Radziwiłłowskie VI, Diariusze sejmu 1623, rkps Biblioteki Uniwersytetu we Wrocławiu, Zbiór Steinwehra I f 37, k. 449‒449v, s. 8‒19, 56‒67; rkps br 138, s. 140.
Google Scholar

Archiwum Główne Akt Dawnych, Archiwum Skarbu Koronnego I, 301, k. 479‒480; 301, k. 145.
Google Scholar

Archiwum Główne Akt Dawnych, Księga sieradzka grodzka relacyjna 16, k. 673‒673v; k. 314‒314v; k. 314v; k. 314v‒315; k. 258.
Google Scholar

Archiwum Główne Akt Dawnych, Księga sieradzka inskrypcyjna 131, k. 9; k. 83; k. 84v; k. 96.
Google Scholar

Archiwum Główne Akt Dawnych, Księga szadkowska ziemska 87, s. 617‒619, 650‒651, 658, 660, 661‒663.
Google Scholar

Archiwum Główne Akt Dawnych, Księga wpisów podkanclerzego Wojciecha Baranowskiego, Metryka Koronna 134, 1587 ‒ v 1588, W. Krawczuk i in. (oprac.), Sumariusz Metryki Koronnej. Seria nowa, t. 3, nr 167, Kraków 2004, s. 72.
Google Scholar

Archiwum Główne Akt Dawnych, Księga wpisów podkanclerzego Wojciecha Baranowskiego, Metryka Koronna 134, 1587 ‒ v 1588, W. Krawczuk i in. (oprac.), Sumariusz Metryki Koronnej. Seria nowa, t. 3, nr 297, Kraków 2004, s. 121.
Google Scholar

Archiwum Główne Akt Dawnych, Metryka Koronna: 155, k. 201; ks. 134, k. 67v; 147, k. 52; 158, k. 27; 166, k. 76; 172, k. 49v; 163, k. 377; 163, k. 377.
Google Scholar

Archiwum Główne Akt Dawnych, Sier. decreta actitate 59, k. 12v‒13; k. 14‒14v; k. 14v‒15v; k. 15v‒16; k. 16v‒17; k. 22v‒23v; k. 54‒54v; k. 109‒110; 59, k. 536.
Google Scholar

Teki Dworzaczka, Księga gnieźnieńska grodzka 62, k. 497v.
Google Scholar

Teki Dworzaczka, Księga poznańska grodzka inskrypcyjna 944, k. 37‒37 v; 946, k. 158v; 980, k. 357v; 996, k. 139v.
Google Scholar

Teki Pawińskiego 25, s. 92, 197, 231.
Google Scholar

Akta metryki koronnej co ważniejsze z czasów Stefana Batorego: 1576‒1586, A. Pawiński (wyd.), Źródła Dziejowe, t. 11, Warszawa 1882, s. 264.
Google Scholar

Akta sejmików województw poznańskiego i kaliskiego z lat 1572–1632, t. 1, cz. 1, W. Dworzaczek (oprac.), Poznań 1957, s. 372.
Google Scholar

Cal. E. [Edmund Callier], Starołęczka, [w:] B. Chlebowski, W. Walewski (red.), Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. 11, Warszawa 1890, s. 260.
Google Scholar

Dyaryusze i akta sejmowe r. 1591‒1592, E. Barwiński (wyd.), [w:] Scriptores Rerum Polonicarum, t. 21, Kraków 1911, s. 428.
Google Scholar

Filipczak-Kocur A., Sejmik sieradzki za Wazów (1587‒1668), Opole 1989.
Google Scholar

Filipczak-Kocur A., Sejmik województwa sieradzkiego wobec problemów skarbowych Rzeczypospolitej 1587‒1648, [w:] A. Bartnicki i in. (red.), Kultura ‒ polityka ‒ dyplomacja. Studia ofiarowane Profesorowi Jaremie Maciszewskiemu w sześćdziesiątą rocznicę Jego urodzin, Warszawa 1990, s. 141‒157.
Google Scholar

Libiszowska Z., Województwo sieradzkie i łęczyckie w latach rokoszu Zebrzydowskiego, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Łódzkiego” 1963, z. 30, s. 61‒75.
Google Scholar

Libiszowska Z., Ziemia sieradzka i łęczycka wobec pierwszego bezkrólewia, „Rocznik Łódzki” 1961, t. 7, s. 85‒111.
Google Scholar

Opalińska K., Instygator koronny Andrzej Lisiecki i jego księgozbiór, [w:] E. Bylinowa, K. Opalińska, Kolekcje historyczne. Księgozbiory szlacheckie XVI‒XVII wieku, Warszawa 2004, s. 111.
Google Scholar

Opaliński E., Postawa polityczna szlachty województwa sieradzkiego 1587‒1648, „Odrodzenie i Reformacja w Polsce” 1981, t. 26, s. 47‒68.
Google Scholar

Urzędnicy Dawnej Rzeczypospolitej XII‒XVIII wieku. Spisy, A. Gąsiorowski (red.), t. 2, z. 2, nry: 311, 802, 803, 959, 1010, 1259, 1278.
Google Scholar

Urzędnicy Dawnej Rzeczypospolitej XII‒XVIII wieku. Spisy, A. Gąsiorowski (red.), t. 4, z. 3, nr 1386.
Google Scholar

Urzędnicy województwa sandomierskiego XVI‒XVIII wieku. Spisy, S. Chłapowski, A. Falniowska-Gradowska (oprac.), Kórnik 1993.
Google Scholar

Urzędnicy województw łęczyckiego i sieradzkiego XVI‒XVIII wieku. Spisy, E. Opaliński, H. Żerek-Kleszcz (oprac.), Kórnik 1993.
Google Scholar

Włodarczyk J., Dzieje polityczne od połowy XVI wieku do upadku Rzeczypospolitej, [w:] J. Włodarczyk, Szkice z dziejów Sieradzkiego, Łódź 1977, s. 137‒162.
Google Scholar