Dekanat szadkowski i jego dziekani w latach 1660-1763

Slawomir Zabraniak

doi:10.18778/1643-0700.13.03

Authors

Slawomir Zabraniak Zakład Historii Nowożytnej Instytutu Historii, Wydział Socjologiczno-Historyczny, Uniwersytet Rzeszowski, 35-310 Rzeszów, ul. Rejtana 16c.

DOI:

https://doi.org/10.18778/1643-0700.13.03

Abstract

The Szadek deanery, which covered an area of approximately 1,680 km2, was the largest within the Archdeaconate of Uniejow. It Was established rather early - at the beginning of the 16th century. In 1720, there Were 24 parishes and two affiliated churches. Visitation records from 1683-1763 show a decline in the Catholic population of the parishes of this deanery. Only a few of them experienced demographic growth. The percentage of the Jewish population, however, increased significantly. War, diseases and impoverishment were factors contributing to changes in the social fabrics in terms of occupations, religious beliefs and ethnic composition in the territory of the aforementioned deanery. This was the context in which the deans of the Szadek deanery conducted their pastoral activities. They were responsible for the pastoral care of and the faithful and the clergy in their parishes.

Names of the deans of the Szadek deanery can be found on pages of the Uniejow consistory. Their personal signatures are also contained in visitation records and metrical books. On this basis, it can be concluded that deans were usually appointed from among the parish priests of lager parishes, who enjoyed a high level of respect, trust and esteem granted by both fellow priests and the Ordinary. They were often elderly priests with vast pastoral experiences. The office of the dean was generally associated with the provostry in Widawa and the presbytery in Rusiec.

References

Archiwum Archidiecezji Częstochowskiej (AACz), Księgi Metrykalne (KM) :sygn. KM204; sygn. KM 205; sygn. KM 408; sygn. KM 1151; sygn. KM 1167.
Google Scholar

Archiwum Archidiecezjalne w Gnieźnie (AAG): Acta Capituli Gnesnensis (A. Cap.), sygn. B 80.
Google Scholar

Acta Consistorii Gnesnensis (A. Cons.), Visitationes (E): sygn. E 22b; sygn. E 52. Archiwum Prymasowskiego Wyższego Seminarium Duchownego w Gnieźnie (A. Sem.), sygn. 1.
Google Scholar

Archiwum Diecezjalne we Włocławku (ADWł), Archiwum Archidiecezji Gnieźnieńskiej (AAG): Wizytacje (Wiz.): sygn.AAG Wiz. 5; sygn.AAG Wiz. 7; sygn. AAG Wiz. 8; sygn.AAG Wiz. 9; sygn. AAG Wiz. 13; sygn. AAG Wiz. 14; sygn. AAG Wiz. 16; sygn. AAG Wiz. 22; sygn. AAG Wiz. 25; sygn. AAG Wiz. 35; sygn. AAG Wiz. 37; sygn. AAG Wiz. 39; sygn. AAG Wiz. 41; sygn. AAG Wiz. 45; sygn. AAG Wiz. 46; sygn. AAG Wiz. 48; sygn. AAG Wiz. 49; sygn. AAG Wiz. 50; sygn. AAG Wiz. 51; sygn. AAG Wiz. 59.
Google Scholar

Akta Konsystorza Kaliskiego (A. Kons. Kaliskiego) : sygn. AAG A. Kons. Kaliskiego 3; sygn. AAG A. Kons. Kaliskiego 41; sygn. AAG A. Kons. Kaliskiego 42; sygn. AAG A. Kons. Kaliskiego 43; sygn. AAG A. Kons. Kaliskiego 49; sygn. AAG A. Kons. Kaliskiego 52; sygn. AAG A. Kons. Kaliskiego 59.
Google Scholar

Akta Konsystorza Uniejowskiego (A. Kons. Uniej.): sygn. A. Kons. Uniej. 3b; sygn. A. Kons. Uniej. 4.
Google Scholar

Akta Konsystorza Wieluńskiego (A. Kons. Wiei.): sygn. AAG A. Kons. Wiei. 8; sygn. AAG A. Kons. Wiei. 11; sygn. AAG A. Kons. Wiei. 17.
Google Scholar

Archiwum Bernardynek w Wieluniu: brak sygn. Druga księga Kroniki SS. Bernardynek wieluńskich (maszynopis).
Google Scholar

Archiwum Księży Misjonarzy w Krakowie, Domy Zgromadzenia, Gniezno, sygn. 5: Cathalogus exercitandorum seu eorum qui recollectiones absolverunt in Seminaria Gniesnensi ab anno 1731.
Google Scholar

Acta et constitutiones synodi gnesnensis provinciae 1628 (Bernardus Maciejowski), [w:] I. Subera, Synody prowincjonalne arcybiskupów gnieźnieńskich. Wybór tekstów ze zbioru Jana Wężyka z r. 1761, Warszawa 1981, s. 277-317.
Google Scholar

Acta et constitutiones synodi provincialis gnesnensis in Ecclesia Collegiata S. Joannis Baptistae Varsaviae, die Luna XIII Mensis Novembris, in duobus sequentibus, Anno MDCXXXIV, Celebratae, [w:] I. Subera, Synody prowincjonalne arcybiskupów gnieźnieńskich. Wybór tekstów ze zbioru Jana Wężyka z r. 1761, Warszawa 1981, s. 318-325.
Google Scholar

Constitutiones Synodi Archidioecesis Gnesnensis sub [...} Stanislao in Slupow Szembek [...} Łovicii Anno Domini MDCCXX [...} celebratae, Varsaviae b.r.w.
Google Scholar

Constitutionum synodalium provinciae gnesnen, [w:] I. Subera, Synody prowincjonalne arcybiskupów gnieźnieńskich. Wybór tekstów ze zbioru Jana Wężyka z r. 1761, Warszawa 1981, s. 146-261.
Google Scholar

Decretales summarum pontificum pro Regno Poloniae et constitutiones synodorum provincialium et dioecesanarum Regni eiusdem ad summam collectae cum annotationibus, declarationibus, admonitionibus et additionibus ex historia, iure ecclesiastico universali et iure civili Regni [...} editae, t. 1, ed. Z. Chodyński, E. Likowski, Posna niae 1882.
Google Scholar

Ordo et numerus ecclesiarum Archidioecesis Gnesnensis, [w:] Constitutiones Synodi Archidioecesis Gnesnensis sub [...} D. Stanislao in Slupow Szembek[...} Lovicii Anno Domini MDCCXX Die XXVI Augusti Celebratae, Varsaviae [b.r.w.].
Google Scholar

Synodus Provincialis Gnesnensis Provinciae sub Illustrissimo et Reverendissimo D. Joanne Węzyk Dei et Apostolicae Sedis Gratia Archiepiscopo Gnesnensi, Legato Nato, Regni Poloniae Primate, Primoque Principe, Petricoviae Anno Dni Millesimo Sexcentesimo Vigesimo octavo Die vigesima secunda mensis Maii celebrata, Cracoviae in Officina Andreae Petricovij, S. R. M. Typographi Anno Domini, M.DC.XXIX, [w:] Consitutio nes Synodorum Metropolitanae Ecclesiae Gnesnensis Provincialium Authoritate Synadi Provincialis Gembicinae per Deputatos recognitae iussu vero et opera Illustrissimi et Reverendissimi Domini D. loannis Węzyk Dei et Apostolicae Sedis Gratia Archiepisco pi Gnesnensis L.N.R.PP editae, reimpressae Cracoviae 1761.
Google Scholar

Synodus provincialis sub lllustrissimo et Reverendissimo Domino D. Joanne Węzyk, Dei et Apostolicae Sedis Gratia Archiepiscopo Gnesnensi, Legato Nato, regni Poloniae Pri mate, et Primo Principe Varsaviae Anno Domini, Millesimo, Sexcentesimo, Trigesimo, Quarto, Die decimatertia, mensis Novembris Celebrata, Cracoviae in Officina Andre ae Petricovij, S. R. M. Typographi Anno Domini, M.DC.XXXVI, [w:] Constitutiones Synodorum Metropolitanae Ecclesiae Gnesnensis Provincialium Authoritate Synodi Provincialis Gembicinae per Deputatos recognitae iussu vero et opera Jllustrissimi et Reverendissimi Domini D. loannis Węzyk Dei et Apostolicae Sedis Gratia Archiepisco pi Gnesnensis L.N.R.PP editae, reimpressae Cracoviae 1761.
Google Scholar

Abraham W., Organizacja Kościoła w Polsce do polowy wieku XI/, Poznań 1962. Adamczewska G., Chłopskie najścia na dwory w Sieradzkiem w początkach XVIII w., ,,Rocznik Łódzki" 1964, t. 9 (12), s. 235-248.
Google Scholar

Ch[odyński] Z., Dziekan, [w:] Encyklopedia kościelna, t. 4, Warszawa 1874, s. 452-464. Ch[odyński] Z., Kongregacje dekanalne, [w:] Encyklopedia kościelna, t. 10, Warszawa 1877, s. 623-635.
Google Scholar

Dworzaczek W., Wobec wojen śląskich i wojny siedmioletniej. Walki stronnictw, [w:] Dzieje Wielkopolski, t. 1: Do roku 1793, red. J. Topolski, Poznań 1969, s. 859- 862. Gierowski J., Między saskim absolutyzmem a złotą wolnością. Z dziejów wewnętrznych Rzeczypospolitej w latach 1712-1715, Wrocław 1953.
Google Scholar

Gieysztorowa I., Badania nad historią zaludnienia Polski, ,,Kwartalnik Historii Kultury Materialnej" 1963, t. 11, nr 3-4, s. 523-558.
Google Scholar

Gieysztorowa I., Ludność, [w:] Encyklopedia historii gospodarczej Polski do 1945 r., t. 1: A-N, red. A. Mączak, Warszawa 1981, s. 429-441.
Google Scholar

Guldon Z., Wijaczka J., Żydzi wśród chrześcijan w miastach wielkopolskich w okresie przedrozbiorowym, ,,Nasza Przeszłość" 1993, t. 79, s. 176-177, 193-194.
Google Scholar

Hemperek P., Oficja/at okręgowy w Lublinie XV-XVIII w. Studium z dziejów organizacji i kompetencji sądownictwa kościelnego, Lublin 1974.
Google Scholar

Jabłoński M., Teoria duszpasterstwa (wiek XVI- XVIII), [w:] Dzieje teologii katolickiej w Polsce, t. 1: Od odrodzenia do oświecenia, cz. 1: Teologia humanistyczna, red. M. Rechowicz, Lublin 1975, s. 307-359.
Google Scholar

Karpiński A., W walce z niewidzialnym wrogiem. Epidemie chorób zakaźnych w Rzeczy pospolitej w XVI-XVIII wieku i ich następstwa demograficzne, społeczno-ekonomiczne i polityczne, Warszawa 2000.
Google Scholar

Kuklo C., Demografia Rzeczypospolitej przedrozbiorowej, Warszawa 2009.
Google Scholar

Kumor B., Granice metropolii i diecezji polskich (968- 1939), ,,Archiwa, Biblioteki i Mu zea Kościelne" 1969, t. 18, s. 289-352.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.31743/abmk.6606

Labuda G., Szkice historyczne X-XI wieku. Z dziejów organizacji Kościoła w Polsce we wczesnym średniowieczu, Poznań 2004.
Google Scholar

Litak S., Atlas Kościoła łacińskiego w Rzeczypospolitej Obojga Narodów w XVIII wieku, Lublin 2006.
Google Scholar

Litak S., Kościół łaciński w Rzeczypospolitej około 1772 roku. Struktury administracyjne, Lublin 1996.
Google Scholar

Łaski J., Liber beneficiorum archidiecezji gnieźnieńskiej, t. 1, wyd. J. Łukowski, Poznań 1881.
Google Scholar

Łubieński W., List Pasterski do Owieczek Archidyecezyi Metropolitalney Gnieźnieńskiey tak w Duchownym iako i Swieckim Stanie będących, Łowicz 1761.
Google Scholar

Mączak A., Upadek gospodarczy po wojnach szwedzkich, [w:] B. Zientara, A. Mączak, I. Ihnatowicz, Z. Landau, Dzieje gospodarcze Polski do roku 1939, Warszawa 1973, s. 249-280.
Google Scholar

Michałowski R., Początki arcybiskupstwa gnieźnieńskiego, [w:] 1000 lat Archidiecezji Gnieźnieńskiej, red. J. Strzelczyk, J. Górny, Gniezno 2000, s. 27-48.
Google Scholar

N[owodworski] M., Parafia, [w:] Encyklopedia kościelna, t. 18, Warszawa 1892, s.200-201. Nasiorowski S., ,,List Pasterski" kard. Bernarda Maciejowskiego, Lublin 1992.
Google Scholar

Natanson-Leski J., Rozwój terytorialny Polski od czasów najdawniejszych do okresu prze- budowy państwa w latach 1569-1572, Warszawa 1954.
Google Scholar

Nowacki J., Archidiecezja poznańska w granicach historycznych i jej ustrój, t. 1, Poznań 1965.
Google Scholar

Okres do 1795 r., oprac. A. Wyczański, C. Kuklo, [w:] Historia Polski w liczbach. Ludność. Terytorium, red. A. Jezierski, Warszawa 1994.
Google Scholar

Orzeł L., Rezerwaty w sakramencie pokuty w świetle kościelnego ustawodawstwa synodalnego w Polsce przedrozbiorowej, ,,Śląskie Studia Historyczno-Teologiczne" 1968, t. l , s. 67-79.
Google Scholar

Przybyłko M., Urząd dziekana w polskim ustawodawstwie synodalnym XVlll w., ,, Prawo Kanoniczne" 1966, t. 9, nr 1-2, s. 113-209; cz. 2, ,,Prawo Kanoniczne" 1976, t. 19, nr 1- 2, s. 203-239.
Google Scholar

Różański M., Kościelna przynależność administracyjna ziem diecezji łódzkiej , ,,Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne" 1998, t. 70, s. 343-356.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.31743/abmk.8829

Różański M., Rozwój sieci parafialnej w archidiakonacie uniejowskim od „Liber beneficiorum" do 1795 r., ,,Łódzkie Studia Teologiczne" 2000, t. 9, s. 287-308.
Google Scholar

Różański, Szkoły parafialne w XVI- XVIII wieku w archidiakonacie uniejowskim, Łódź 2003.
Google Scholar

Rusiński W., Gospodarka w dobie regresu, [w:] Dzieje Wielkopolski, t. 1: Do roku 1793, red. J. Topolski , Poznań 1979 , s. 706-723.
Google Scholar

Rusiński W., Rozwój gospodarczy ziem polskich w zarysie, Warszawa 1963.
Google Scholar

Rusiński W., W dobie upadku gospodarczego (1655-1793), [w:] Dzieje wsi wielkopolskiej, red. W. Rusiński, Poznań 1959, s. 67-113.
Google Scholar

Rybczyk J., Beneficjum , [w:] Encyklopedia Katolicka, t. 2, Lublin 1989 (dodruk), kol. 262-265.
Google Scholar

Sawicki J., Concilia Poloniae. Źródła i studia krytyczne, t. 5: Synody archidiecezji gnieźnieńskiej i ich statuty, Warszawa 1950.
Google Scholar

Silnicki T., Organizacja archidiakonatu w Polsce, Lwów 1927.
Google Scholar

S[otkie wicz], Beneficjum, [w:] Encyklopedia kościelna , t. 2, Warszawa 1873, s. 160-154. Subera I. , Synody prowincjonalne arcybiskupów gnieźnieńskich. Wybór tekstów ze zbioru Jana Wężyka z r. 1761, Warszawa 1981.
Google Scholar

Vielrose E., Ludność Polski od X do XVIII wieku, ,,Kwartalnik Historii Kultury Materialnej" 1957, t. 5, nr 1, s. 3-49.
Google Scholar

Wąs G., Dzieje Śląska od 1526 do 1806 roku, [w:] M. Czapliński, E. Kaszuba, G. Wąs, R. Żerelik, Historia Śląska, Wrocław 2002, s. 118-248. Wójcik W., Ze studiów nad synodami polskimi, Lublin 1982.
Google Scholar

Wysocki S., O kongregacjach dekanalnych w dawnej Polsce. Studyum z prawa kościelne go polskiego, Lwów 1906.
Google Scholar