Przestępstwo polityczne jako kategoria prawnokarna

Abstrakt

Przestępstwa polityczne, mimo że „wprost” nie zostały przez ustawodawcę określone we współczesnym rozwiązaniu kodeksowym z 6 czerwca 1997 r., stanowią określony „zestaw” czynów zabronionych, podejmowanych przez sprawcę w określonych uwarunkowaniach politycznych i społecznych. Ustawodawca w kodeksie karnym z 6 czerwca 1997 r. wyodrębnił stany faktyczne czynów skierowanych przeciwko państwu (podobnie w k.k. z 1969 r. i k.k. z 1932 r.), które noszą znamiona czynów karalnych o charakterze politycznym. W okresie dwudziestolecia międzywojennego czyny zostały dookreślone w dwóch rozporządzeniach Prezydenta RP z lat 1928 i 1934, penalizujących przestępstwo szpiegostwa oraz w kodeksie karnym z 1932 r. Typizacja tych czynów nie miała charakteru zbyt skomplikowanego i była dość jednorodna. Po roku 1944/1945 w doktrynie komunistycznego prawa karnego ukształtował się termin: przestępstwo kontrrewolucyjne. Charakter tzw. dekretów rozliczeniowych z lat 1944–1946 zdominował interpretacje tego pojęcia do roku 1956. Po przełomie październikowym inaczej traktowano ten czyn zabroniony. Nastąpiło wówczas odejście od hiperkryminalizacji i hiperpenalizacji podobnych zachowań na rzecz utrzymywania się tendencji prokryminalizacyjnych i propenalizacyjnych. Doktrynalne rozważania na temat ujmowania czynów określanych jako przestępstwo kontrrewolucyjne zdominowały w tym czasie jego charakterystykę kryminalną. Czyn kontrrewolucyjny był zawsze czynem politycznym. Wtłoczenie do systemu prawnego państwa kodeksu karnego z 1969 r. uporządkowało katalog czynów politycznych skierowanych przeciwko państwu. Określono je, już w nazwie rozdziału kodeksu karnego z 1969 r., jako przestępstwa przeciwko interesom politycznym i gospodarczym państwa. Po przełomie roku 1989 i zapoczątkowaniu procesu dekonstrukcji systemowej, przed ustawodawcą stanęło wyzwanie związane z rehabilitacją osób skazanych za działalność (polityczną) na rzecz niepodległego bytu państwa polskiego oraz zagadnienie rozliczenia wcześniejszej kryminalnej (politycznej) działalności państwowej. Wreszcie w kodeksie karnym z 1997 r. ponownie stypizowano w art. 127–137 (9) katalog czynów skierowanych przeciwko państwu, które należy określić jako przestępstwa polityczne.