Turystyka zrównoważona – pytania o naukową użyteczność koncepcji
DOI:
https://doi.org/10.18778/0867-5856.25.1.02Keywords:
turystyka zrównoważona, koncepcja badawcza, metodologia badań w turystyceAbstract
Celem artykułu jest przedstawienie, w świetle stanu badań, najpoważniejszych zastrzeżeń formułowanych wobec koncepcji zrównoważonego rozwoju turystyki, a także ograniczeń wdrażania jej założeń w praktyce. Wskazano m.in. na niejednoznaczność interpretacji pojęcia „zrównoważenie” i wynikające z tego konsekwencje metodologiczne w studiach nad turystyką, problem pomiaru oraz oceny stopnia „zrównoważenia” zjawisk i procesów w turystyce, a także na społeczny sprzeciw wobec propozycji samoograniczania konsumpcji turystycznej oraz sytuację niestabilności warunków klimatycznych i gospodarczopolitycznych, uniemożliwiających implementację zasad zrównoważonego rozwoju na obszarach recepcji turystycznej. W konkluzji rozważań wysunięto tezę o potrzebie dookreślenia nowego paradygmatu turystyki zrównoważonej, nieodwołującego się wprost do imperatywu zgodnego (harmonijnego) łączenia wielu celów rozwoju turystyki i wartości.
Downloads
References
AMELUNG B., VINER D., 2006, Mediterranean tourism. Exploring the future with the tourism climatic index, „Journal of Sustainable Tourism”, 14(4), s. 349–366.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.2167/jost549.0
BARR S., SHAW G., COLES T., PRILLWITZ J., 2010, A holiday is a holiday. Practicing sustainability, home and away, „Journal of Transport Geography”, 18, s. 474–481.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1016/j.jtrangeo.2009.08.007
BECKEN S., 2007, Tourists' perception of international air travel's impact on the global climate and potential climate change policies, „Journal of Sustainable Tourism”, 15(4), s. 351–368.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.2167/jost710.0
BEETON S., 2006, Community development through tourism, Landlinks Press, Collingwood.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1071/9780643093881
BERITELLI P., 2011, Cooperation among prominent actors in a tourist destination, „Annals of Tourism Research”, 38(2), s. 607–629.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1016/j.annals.2010.11.015
BORYS T., 2011, Interdyscyplinarność ekonomii zrównoważonego rozwoju, [w:] B. Poskrobko (red.), Teoretyczne aspekty ekonomii zrównoważonego rozwoju, Wyższa Szkoła Ekonomiczna w Białymstoku, Białystok, s. 134–151.
Google Scholar
BRAMWELL B., LANE B., 2009, Economic cycles, times of change and sustainable tourism, „Journal of Sustainable Tourism”, 17(1), s. 1–4.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1080/09669580802608061
BRAMWELL B., LANE B., 2013, Getting from here to there. Systems change, behavioural change and sustainable tourism, „Journal of Sustainable Tourism”, 21(1), s. 1–4.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1080/09669582.2012.741602
BUCKLEY R., 2012, Sustainable tourism. research and reality, „Annals of Tourism Research”, 39(2), s. 528–546.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1016/j.annals.2012.02.003
BUTLER R.W., 1999, Sustainable tourism. A state-of-the-art review, „Tourism Geographies”, 1(1), s. 7–25.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1080/14616689908721291
BUTLER R.W., 2005, Problemy miejsc recepcji ze zrównoważonym rozwojem, [w:] R. Winiarski, W. Alejziak (red.), Turystyka w badaniach naukowych, Akademia Wychowania Fizycznego w Krakowie, Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie, Kraków–Rzeszów, s. 35–48.
Google Scholar
BUZINDE C.N., MANUEL-NAVARRETE D., KERSTETTER D., REDCLIFT M., 2010a, Representations and adaptation to climate change, „Annals of Tourism Research”, 37(3), s. 581–603.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1016/j.annals.2009.10.018
BUZINDE C.N., MANUEL-NAVARRETE D, YOO E.E., MORAIS D., 2010b, Tourists` perceptions in a climate of change. eroding destinations, „Annals of Tourism Research”, 37(2), s. 333–354.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1016/j.annals.2009.09.006
CERON J., DUBOIS G., 2003, Tourism and sustainable development indicators. the gap between theoretical demands and practical achievements, „Current Issues in Tourism”, 6(1), s. 54–75.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1080/13683500308667944
CHOJNICKI Z., 2008, Rozwój społeczno-ekonomiczny i jego aspekty aksjologiczne, [w:] J.J. Parysek, T. Stryjakiewicz (red.), Region społeczno-ekonomiczny i rozwój regionalny, Bogucki Wyd. Naukowe, Poznań, s. 21–36.
Google Scholar
Climate change and tourism. Responding to global challenges, 2008, United Nations World Tourism Organization, United Nations Environment Programme, World Meterological Organization (UNWTO-UNEP-WMO), UNWTO, Madryt.
Google Scholar
Climate change and tourism, Where will the journey lead?, 2008, Deutsche Bank Research, Current Issues, Frankfurt n. Menem.
Google Scholar
COHEN S.A., HIGHAM J.E.S., 2011, Eyes wide shut? UK consumer preceptions on aviation climate impacts and travel decisions to New Zealand, „Current Issues in Tourism”, 14(4), s. 323–335.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1080/13683501003653387
COHEN S.A., HIGHAM J.E.S., CAVALIERE C.T., 2011, Binge flying. Behavioral addiction and climate change, „Annals of Tourism Research”, 38(3), s. 1070–1089.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1016/j.annals.2011.01.013
DICKINSON J.E., ROBBINS D., FILIMONAU V., HARES A., MIKA M., 2013, Awareness of tourism impacts on climate change and the implications for travel practice. A Polish perspective, „Journal of Travel Research”, 52(4), s. 506–519, DICKINSON J.E., ROBBINS D., LUMSDON L., 2010, Holiday travel discourses and climate change, „Journal of Transport Geography”, 18(3), s. 482–489.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1177/0047287513478691
DODDS R., 2007, Sustainable tourism & policy implementation. Lessons from the case of Calviá, Spain, „Current Issues in Tourism”, 10(1), s. 296–322.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.2167/cit278.0
DODDS R., BUTLER R.W., 2009, Inaction more than action barriers to the implementation of sustainable tourism policies, [w:] S. Gössling, M. Hall, D.B. Weaver (eds.), Sustainable tourism futures perspectives on systems, restructuring and innovations, Routledge, Londyn–Nowy Jork, s. 43–57.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.4324/9780203884256.pt2
DOMAŃSKI B., 2004, Krytyka pojęcia rozwoju a studia regionalne, „Studia Regionalne i Lokalne”, 2(16), s. 7–23.
Google Scholar
DOMAŃSKI R., 2005, Samowzmacnianie rozwoju miast i regionów w gospodarce intensyfikujacej wykorzystanie wiedzy. Wnioski z nowej teorii wzrostu endogenicznego, „Przegląd Geograficzny”, 77(2), s. 131–138.
Google Scholar
DOMAŃSKI R., 2007, Podtrzymywalny (trwały) rozwój społeczno- -gospodarczy w środowisku ziemskim jako problem integrujący nauki geograficzne i zespół nauk o Ziemi, [w:] B. Ney (red.), Aktualne i perspektywiczne problemy nauk o Ziemi i nauk górniczych, Polska Akademia Nauk, Wydział VII, Warszawa, s. 172–209.
Google Scholar
DREDGE D., 2006, Networks, conflict and collaborative communities, „Journal of Sustainable Tourism”, 14(6), s. 562–581.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.2167/jost567.0
DURYDIWKA M., KOWALCZYK A., KULCZYK S., 2010, Definicja i zakres pojęcia „turystyka zrównoważona”, [w:] A. Kowalczyk (red.), Turystyka zrównoważona, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa, s. 21–43.
Google Scholar
ELSASSER H., BÜRKI R., 2002, Climate change as a threat to tourism in the Alps, „Climate Research”, 20(3), s. 253–257.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.3354/cr020253
FILIMONAU V., DICKINSON J.E., ROBBINS D., REDDY M.V., 2011, A critical review of methods for tourism climate change appraisal. Life cycle assessment as a new approach, „Journal of Sustainable Tourism”, 19(3), s. 301–324.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1080/09669582.2010.527345
GOH C., 2012, Exploring impact of climate on tourism demand, „Annals of Tourism Research”, 39(4), s. 1859–1883.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1016/j.annals.2012.05.027
GÖSSLING S., 2009, Carbon neutral destinations. A conceptual analysis, „Journal of Sustainable Tourism”, 17(1), s. 17–37.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1080/09669580802276018
GÖSSLING S., HAGLUNDB L., KALLGRENB H., REVAHLB M., HULTMANB J., 2009, Swedish air travellers and voluntary carbon offsets. Towards the co-creation of environmental value?, „Current Issues in Tourism”, 12(1), s. 1–19.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1080/13683500802220687
GÖSSLING S., HALL C.M., WEAVER D.B., 2009, Sustainable tourism futures. Perspectives on systems, restructuring and innovations, Routledge, Nowy Jork.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.4324/9780203884256
GÖSSLING S., SCOTT D., HALL C.M., 2013, Challenges of tourism in a low-carbon economy, WIREs Clim Change, 4, s. 525–538.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1002/wcc.243
GÖSSLING S., SCOTT D., HALL C.M., CERON J.P., DUBOIS G., 2012, Consumer behaviour and demand response of tourists to climate change, „Annals of Tourism Research”, 39(1), s. 36–58.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1016/j.annals.2011.11.002
HALL C.M., 2010, Changing paradigms and global change. From sustainable to steady-state tourism, „Tourism Recreation Research”, 35(2), s. 131–144.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1080/02508281.2010.11081629
HALL C.M., 2011, Policy learning and policy failure in sustainable tourism governance. from first and second to third change order?, „Journal of Sustainable Tourism”, 19(4–5), s. 649–671.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1080/09669582.2011.555555
HARES A., DICKINSON J., WILKES K., 2010, Climate change and the air travel decisions of UK tourists, „Journal of Transport Geography”, 18(3), s. 466–473.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1016/j.jtrangeo.2009.06.018
HIGHAM J., COHEN S.A., 2011, Canary in the coalmine. Norwegian attitudes towards climate change and extreme long-haul air travel to Aotearoa / New Zealand, „Tourism Management”, 32(1), s. 98–105.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1016/j.tourman.2010.04.005
HUNTER C., 1997, Sustainable tourism as an adaptive paradigm, „Annals of Tourism Research”, 24(4), s. 850–867.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1016/S0160-7383(97)00036-4
HUNTER C., 2002, Aspects of the sustainable tourism debate from a natural resources perspective, [w:] R. Harris, T. Griffin, P. Williams (red.), Sustainable tourism. A global perspective, Butterworth- Heinemann, Burlington, s. 3–23.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1016/B978-0-7506-8946-5.50005-8
HUNTER C., GREEN H., 1995, Tourism and the environment a sustainable relationship?, Routledge, Londyn.
Google Scholar
IWICKI S., 1998, Turystyka w zrównoważonym rozwoju obszarów pojeziernych, Akademia Techniczno-Rolnicza, Bydgoszcz.
Google Scholar
JĘDRZEJCZYK I., 1995, Ekologiczne funkcje i uwarunkowania turystyki, Wyd. Śląsk, Katowice.
Google Scholar
JĘDRZEJCZYK I., 2000, Nowoczesny biznes turystyczny. Ekostrategie w zarządzaniu firmą, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa.
Google Scholar
JONES A., PHILLIPS M., 2011, Disappearing destinations. Climate change and future challenges for coastal tourism, CABI Publ., Wallingford.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1079/9781845935481.0000
KIDOŃ E., 2002, Zasady kształtowania uzdrowisk Beskidu Sądeckiego w świetle idei zrównoważonego rozwoju, rozprawa doktorska, Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej, Uniwersytet Jagielloński, Kraków, (mps).
Google Scholar
KLINT L., WONG E., JIANG M., DELACY T., HARRISON D., DOMINEY-HOWES D., 2011, Climate change adaptation in the Pacific Island tourism sector. Analysing the policy environment in Vanuatu, „Current Issues in Tourism”, 15(3), s. 247–274.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1080/13683500.2011.608841
KOWALCZYK A. (red.), 2010, Turystyka zrównoważona, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa.
Google Scholar
KRZESIWO K., 2014, Rozwój i funkcjonowanie stacji narciarskich w Karpatach Polskich, Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej, Uniwersytet Jagielloński, Kraków.
Google Scholar
LANE B., 2009, Thirty years of sustainable tourism drivers, progress, problems and the future, [w:] S. Gössling, C.M. Hall, D.B. Weaver (eds.), Sustainable tourism futures perspectives on systems, restructuring and innovations, Routledge, Londyn– Nowy Jork, s. 19–32.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.4324/9780203884256.pt1
LIU Z, 2003, Sustainable tourism development. a critique, „Journal of Sustainable Tourism”, 11(6), s. 459–475.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1080/09669580308667216
MANNING T., 1999, Indicators of tourism sustainability, „Tourism Management”, 20(2), s. 179–182.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1016/S0261-5177(98)00084-3
MATEI E., 2011, The ecotourism’s development in the Romanian Carpathians’ protected areas. Facts, figures and needs, „Human Geographies – Journal of Studies and Research in Human Geography”, 5(2), s. 31–39.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.5719/hgeo.2011.52.31
MCKERCHER B., PRIDEAUX B., CHEUNGA C., LAW R., 2010, Achieving voluntary reductions in the carbon footprint of tourism and climate change, „Journal of Sustainable Tourism”, 18(3), s. 297–318.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1080/09669580903395022
MIKA M., 2014, Założenia i determinanty podtrzymywalności lokalnego rozwoju turystyki, Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej, Uniwersytet Jagielloński, Kraków.
Google Scholar
MILLER G., RATHOUSE K., SCARLES C., HOLMES K., TRIBE J., 2010, Public understanding of sustainable tourism, „Annals of Tourism Research”, 37(3), s. 627–645.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1016/j.annals.2009.12.002
NIEZGODA A., 2006, Obszar recepcji turystycznej w warunkach rozwoju zrównoważonego, „Prace Habilitacyjne” 24, Wyd. Akademii Ekonomicznej w Poznaniu, Poznań.
Google Scholar
ONZ, 2007, Indicators of Sustainable Development. Guidelines and Methodologies, Nowy Jork.
Google Scholar
PANFILUK E., 2011, Problemy zrównoważonego rozwoju w turystyce, „Ekonomia i Zarządzanie”, 3(2), s. 60–72.
Google Scholar
PATTERSON T., BASTIANONI S., SIMPSON M., 2006, Tourism and climate change. Two-way street, or vicious/virtuous circle?, „Journal of Sustainable Tourism”, 14(4), s. 339–348.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.2167/jost605.0
PAWLUSIŃSKI R., MIKA M., FARACIK R., 2008, Plan rozwoju i zarządzania turystyką w regionie Babiej Góry, Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej, Uniwersytet Jagielloński, Kraków.
Google Scholar
PEETERS P., DUBOIS G., 2010, Tourism travel under climate change mitigation constraints, „Journal of Transport Geography”, 18(3), s. 447–457.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1016/j.jtrangeo.2009.09.003
PEETERS P., GÖSSLING S., LANE B., 2009, Moving towards lowcarbon tourism. Opportunities for destinations and tour operators, [w:] S. Gössling, C.M. Hall, D. Weaver (red.), Sustainable tourism futures, Routledge, Londyn, s. 240–257.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.4324/9780203884256.ch13
PERRY A., 2006, Will predicted climate change compromise the sustainability of Mediterranean tourism?, „Journal of Sustainable Tourism”, 14(4), s. 367–375.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.2167/jost545.0
POSKROBKO B. (red.), 2011, Teoretyczne aspekty ekonomii zrównoważonego rozwoju, Wyższa Szkoła Ekonomiczna w Białymstoku, Białystok.
Google Scholar
PTASZYCKA-JACKOWSKA D., 1993, Kształtowanie stref ochronnych przyrodniczych obszarów ochronnych, Wyd. Instytutu Kształtowania Środowiska, Warszawa, Kraków.
Google Scholar
REDDY V., WILKES K., 2013, Tourism, climate change and sustainability, Routledge, Abingdon.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.4324/9780203128954
ROGALL H., 2010, Ekonomia zrównoważonego rozwoju. Teoria i praktyka, Wyd. Zysk i S-ka, Poznań.
Google Scholar
ROSS S., WALL G., 1999, Ecotourism. towards congruence between theory and practice, „Tourism Management”, 20(6), s. 123–132.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1016/S0261-5177(98)00098-3
SAARINEN J., 2006, Traditions of sustainability in tourism studies, „Annals of Tourism Research”, 33(4), s. 1121–1140.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1016/j.annals.2006.06.007
SCHIANETZ K., KAVANAGH L., 2008, Sustainability indicators for tourism destinations. A complex adaptive systems approach using systemic indicator systems, „Journal of Sustainable Tourism”, 16(6), s. 601–628.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1080/09669580802159651
SCOTT D., 2011, Why sustainable tourism must address climate change, „Journal of Sustainable Tourism, 19(1), s. 17–34.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1080/09669582.2010.539694
SCOTT D., HALL C.M., GÖSSLING S., 2012, Tourism and climate change. Impacts, mitigation and adaptation, Routledge, Londyn.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1002/wcc.165
SCOTT D., SIM R., SIMPSON M., 2012, Sea level rise impacts on coastal resorts in the Caribbean, „Journal of Sustainable Tourism”, 20(6), s. 883–898.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1080/09669582.2012.699063
SHARPLEY R., 2000, Tourism and sustainable development. exploring the theoretical divide, „Journal of Sustainable Tourism” 8(1), s. 1–19.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1080/09669580008667346
SHARPLEY R., 2002a, Sustainability. A barrier to tourist development?, [w:] R. Sharpley, D.J. Telfer (red.), Tourism and development. Concepts and issues. Channel View Publ., Clevedon, s. 319–337.
Google Scholar
SHARPLEY R., 2002b, The consumption of tourism, [w:] R. Sharpley, D.J. Telfer (red.), Tourism and development. Concepts and issues. Channel View Publ., Clevedon, s. 300–318.
Google Scholar
STABLER M.J., 1997, Tourism and sustainability. principles to practice, CAB Intern., Wallingford.
Google Scholar
STEIGER R., 2012, Scenarios for skiing tourism in Austria. integrating demographics with an analysis of climate change, „Journal of Sustainable Tourism”, 20(6), s. 867–882.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1080/09669582.2012.680464
STEIGER R., MAYER M., 2008, Snowmaking and climate change. future options for snow production in Tyrolean ski resorts, „Mountain Research and Development”, 28(3/4), s. 292– 298.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1659/mrd.0978
Tourism. Investing in the green economy, 2011, [w:] United Nations World Tourism Organization (UNWTO) and United Nations Environment Program (UNEP), Towards a Green Economy, UNEP, Genewa, s. 409–447.
Google Scholar
UNEP, 2011, Towards a green economy. Pathways to sustainable development and poverty eradication – a synthesis for policy makers.
Google Scholar
UNWTO, 2004, Indicators of sustainable development for tourism destinations. A guidebook, World Tourism Organization, Madryt.
Google Scholar
WEAVER D.B., 2006, Sustainable tourism. Theory and practice, Elsevier Butterworth-Heinemann, Burlington.
Google Scholar
WEAVER D.B., 2009, Reflections on sustainable tourism and paradigm change, [w:] S. Gössling, C.M. Hall, D.B. Weaver (eds.), Sustainable tourism futures perspectives on systems, restructuring and innovations, Routledge, Londyn–Nowy Jork, s. 33–40.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.4324/9780203884256.ch3
WHEELER B., 1993, Sustaining the ego, „Journal of Sustainable Tourism”, 1(2), s. 121–129.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1080/09669589309450710
ZAWILIŃSKA B., 2010, Możliwości rozwoju turystyki w parkach krajobrazowych Karpat Polskich w świetle idei zrównoważonego rozwoju, „Monografie i Prace Doktorskie”, 10, Uniwersytet Ekonomiczny, Kraków.
Google Scholar
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
