The ‘John, Krebs and Company’ factory in Lodz – a unique reinforced concrete structure and the history of its destruction

Authors

DOI:

https://doi.org/10.18778/2084-851X.17.04

Keywords:

Polish architecture, architecture of Lodz, modernism, reinforced concrete structures, John, Krebs and S-ka factory, Fakora factory

Abstract

With the so-called political transformation that took place in Poland after 1989, numerous new threats to historic buildings emerged. This was particularly true of industrial construction. The collapse of many industries resulted in the bankruptcy of numerous plants. This problem also affected Lodz – once the most important centre of the textile industry in Poland. A particularly drastic example in this case is the foundry (machine) hall of the John, Krebs and S-ka works, later known as the Fakra works, with its unique reinforced concrete construction, built between 1913 and 1914. A private investor purchased the site of the works and decided to demolish the buildings there to build a shopping and entertainment centre. Despite the fact that the foundry hall was entered in the register of monuments by the Lodz Voivodeship Conservator of Monuments Wojciech Szygendowski, and despite the protests of the local community of art historians, architects and lovers of historical monuments, the investor – citing the decision of the General Conservator of Monuments Piotr Żu-chowski removing the hall from the register of monuments – demolished it, leaving only a ‘witness’ in the form of three bays of the reinforced concrete structure. Polish architecture suffered an irreparable loss, losing one of the most interesting monu-ments of early modernism architecture.

References

BRZÓZKA 2015 – Piotr Brzózka, Nowe mieszkania w Łodzi. Deweloper kupił część działki po zburzonej fabryce Norbelany, Wyborcza.pl, 6 maja 2012, https://dzienniklodzki.pl/nowe-mieszkania-w-lodzi-deweloper-kupil-czesc-dzialki-po-zburzonej-fabryce-norbelany/ar/c3-3849277 [dostęp: 15.09.2023].
Google Scholar

BUJALSKI 2016 – Szymon Bujalski, Była Norbelana, będą mieszkania. Budynek rośnie w oczach, Wyborcza.pl, 18 lutego 2016, https://lodz.wyborcza.pl/lodz/7,35136,19642161,byla-norbelana-beda-mieszkania-budynek-rosnie-w-oczach-zdjecia.html [dostęp: 15.09.2023].
Google Scholar

CIARKOWSKI 2010 – Błażej Ciarkowski, Ginące dziedzictwo – krótka historia łódzkich zabytków utraconych w ostatnim dziesięcioleciu „TECHNE/TEXNH” 2010 (dodatek specjalny do „Piotrkowska 104”), s. 23–25.
Google Scholar

FRANK 2013 – Georg Frank (Generalny Konserwator Meklemburgii), Die ehemalige Hutfabrik Friedrich, Steinberg & Co. in Luckenwalde, [w:] Sztuka i przemysł. Paradygmat innowacji – dziedzictwo kulturowe na obszarach przemysłowych Niemiec i Polski / Kunst und Industrie. Das Paradigma der Innovation – das Kulturerbe in den Industriegebieten Deutschlands un Polens, red. Irma Kozina, Katowice 2013, s. 185–193.
Google Scholar

GAŁUSZKA 2011 – Jakub Gałuszka, Idea i cele przebudowy centrum Łodzi w kontekście społeczno-przestrzennej specyfiki miasta, [w:] Wokół nowego centrum Łodzi, red. Jakub Gałuszka, Łódź 2011, s. 13–41.
Google Scholar

JAWOROWSKI/KOZICKI 2006 – Henryk Jaworowski, Jan Kozicki, Rewitalizacja budynków poprzemysłowych. Problemy i możliwości, [w:] Rewitalizacja miast poprzemysłowych – rola dziedzictwa kulturowego, Międzynarodowa konferencja „Pro-Revita”, Łódź 23–25 września 2004, Łódź 2006, s. 133–144.
Google Scholar

KUSIŃSKI et al. 2016 – Jacek Kusiński, Ryszard Bonisławski, Maciej Janik, Bartosz Walczak, Księga fabryk, Łódź 2016 (wyd. drugie, poszerzone).
Google Scholar

LEWICKI 2005 – Jakub Lewicki, Między tradycją a nowoczesnością. Architektura Lwowa lat 1893–1918, Warszawa 2005.
Google Scholar

MICHALSKI 2012 – Mieczysław Michalski, Historyczna transformacja Zakładów Przemysłu Bawełnianego „Poltex” (d. Zakładów Wyrobów Bawełnianych Izraela Kalmanowicza Poznańskiego), [w:] Imperium rodziny Poznańskich. Przywrócone dziedzictwo czasu i miejsca, red. Maja Jakóbczyk, Katarzyna Kuropatwa-Pik, Cezary Pawlak, Muzeum Miasta Łodzi, Łódź 2012, s. 109–139.
Google Scholar

Nowe centrum 2011 – Nowe Centrum Łodzi. Rewitalizacja EC-1, materiały promocyjne Instytucji Kultury „EC1 Łódź – Miasto Kultury”, Łódź 2011.
Google Scholar

OLSZEWSKI 1967 – Andrzej K. Olszewski, Nowa forma w architekturze polskiej. Teoria i praktyka 1900–1952, Wrocław 1967.
Google Scholar

PIERZCHAŁA 2008 – Wiesław Pierzchała, Była fabryka Norbelana, będzie osiedle mieszkaniowe, „Polska Dziennik Łódzki”, 23 kwietnia 2008, za: https://warszawa.naszemiasto.pl/byla-fabryka-norbelana-bedzie-osiedle-mieszkaniowe/ar/c3-6884421 [dostęp: 15.09.2023].
Google Scholar

PINTERA 2010 – Agnieszka Pintera, „Drugie życie” łódzkich fabryk – wybrane projekty adaptacji i rewitalizacji łódzkich obiektów pofabrycznych, praca magisterska napisana w Katedrze Historii Sztuki Uniwersytetu Łódzkiego pod kierunkiem prof. dra hab. Krzysztofa Stefańskiego, Łódź 2010 (mps).
Google Scholar

RYMOWSKI 1911 – Jan Rymowski, Pamiątka odlewu i chrztu dzwonu dla kościoła św. Stanisława Kostki w Łodzi, Łódź 1911.
Google Scholar

SALM 2007 – Jan Salm, Problematyka konserwatorska Księżego Młyna, czyli o szczycie góry lodowej, [w:] Muzealizacja, rewitalizacja czy destrukcja? Wobec dziedzictwa XIX-wiecznej architektury, Łódź 2007, s. 69–81.
Google Scholar

SCHATT-BABIŃSKA 2023 – Katarzyna Schatt-Babińska, Zabytki nieruchome w rękach prywatnych. Historia, ochrona i konserwacja na przykładach obiektów wpisanych do rejestru zabytków Łodzi, Warszawa–Gdańsk 2023.
Google Scholar

STEFAŃSKI 1994 – Krzysztof Stefański, Antoni Wiwulski jako architekt, „Biuletyn Historii Sztuki” 1994, nr 1–2, s. 57–70.
Google Scholar

STEFAŃSKI 2009 – Krzysztof Stefański, Ludzie, którzy zbudowali Łódź. Leksykon architektów i budowniczych miasta (do 1939 roku), Łódź 2009.
Google Scholar

STEFAŃSKI 2018 – Krzysztof Stefański, Modernizm łódzki do 1914 roku, [w:] Krzysztof Stefański, Błażej Ciarkowski, Modernizm w architekturze Łodzi XX wieku, Łódź 2018, s. 13–40.
Google Scholar

STEFAŃSKI/WRÓBLEWSKA-MARKIEWICZ 2010 – Krzysztof Stefański, Małgorzata Wróblewska-Markiewicz, List otwarty w sprawie „ekspertów” i „ekspertyz”, „Biuletyn Historii Sztuki” 2010, nr 3, s. 393–396.
Google Scholar

SZOT 2006 – ks. Adam Szot, Historia budowy kościoła Najświętszego Serca Jezusa w Wilnie, „Biuletyn Historii Pogranicza” 2006, nr 7, s. 41–56.
Google Scholar

SZYMAŃSKI 2003 – Przemysław Szymański, XIX-wieczne zespoły poprzemysłowe w przestrzeni publicznej, [w:] Sztuka w Łodzi 2. Materiały sesji naukowej zorganizowanej przez Łódzki Oddział Stowarzyszenia Historyków Sztuki w dniach 8–9 października 2001 roku, red. Małgorzata Wróblewska-Markiewicz, Łódź 2003, s. 15–17.
Google Scholar

WALCZAK 2006 – Bartosz Walczak, Manufaktura, „Zabytki/Heritage” 2006, nr 2, s. 24–26.
Google Scholar

https://piotrkowska-nr.pl/ulica-piotrkowska-219 [dostęp: 2.10.2023].
Google Scholar

Published

2024-06-30

How to Cite

Stefański, K. (2024). The ‘John, Krebs and Company’ factory in Lodz – a unique reinforced concrete structure and the history of its destruction. TECHNE. Seria Nowa, 1(13), 75–95. https://doi.org/10.18778/2084-851X.17.04

Issue

Section

Articles