Polityczne meandry łemkowskich cerkwi

Marek Barwiński

doi:10.18778/2300-0562.07.06

Autor

Marek Barwiński Uniwersytet Łódzki, Wydział Nauk Geograficznych, Katedra Geografii Politycznej, Historycznej i Studiów Regionalnych, 90-142 Łódź, ul. Kopcińskiego 31

DOI:

https://doi.org/10.18778/2300-0562.07.06

Słowa kluczowe:

Łemkowie, Łemkowszczyzna, struktura religijna, prawosławie, Kościół greckokatolicki, dziedzictwo kulturowe

Abstrakt

Zachowane do dziś łemkowskie cerkwie są jednymi z najbardziej charakterystycznych elementów krajobrazu kulturowego północnych Karpat oraz dowodem na wielonarodową i wielowyznaniową przeszłość Beskidów. Dramatyczna i skomplikowana historia oraz współczesna sytuacja tego regionu pokazuje bezpośredni wpływ wydarzeń politycznych na dzieje Łemków, ich kulturę duchową i materialną. Głównym celem artykułu jest pokazanie na przykładzie Łemkowszczyzny nadrzędnego wpływu uwarunkowań politycznych na strukturę wyznaniową. Przekształcenia i decyzje polityczne, zapadające bez udziału najbardziej zainteresowanych (w tym przypadku Łemków), skutecznie determinowały tak bardzo prywatną sferę życia jak wiara religijna. Miało to miejsce zarówno w XX w., jak i kilkaset lat wcześniej, jest tak również współcześnie.

Bibliografia

Barwiński M., 1999, Współczesna tożsamość etniczna i kulturowa Łemków na obszarze Łemkowszczyzny – uwarunkowania i konsekwencje, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Geographica Socio-Oeconomica”, 2, s. 53–69.
Google Scholar

Barwiński M., 2013, Geograficzno-polityczne uwarunkowania sytuacji Ukraińców, Łemków, Białorusinów i Litwinów w Polsce po 1944 roku, Łódź.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/7525-785-4

Budzyński Z., 1992, Struktura terytorialna i stan wiernych Kościoła unickiego na Łemkowszczyźnie w XVIII wieku, [w:] Czajkowski J. (red.), Łemkowie w historii i kulturze Karpat, cz. 1, Rzeszów, s. 267–284.
Google Scholar

Czajkowski J., 1992, Dzieje osadnictwa historycznego na Podkarpaciu i jego odzwierciedlenie w grupach etnicznych, [w:] Czajkowski J. (red.), Łemkowie w historii i kulturze Karpat, cz. 1, Rzeszów, s. 27–167.
Google Scholar

Drozd R., 2010, Ukraińcy (do 1989 r.), [w:] Dudra S., Nitschke B. (red.), Mniejszości narodowe i etniczne w Polsce po II wojnie światowej. Wybrane elementy polityki państwa, Kraków, s. 91–112.
Google Scholar

Drozd R., 2015, Losy cerkwi greckokatolickich i prawosławnych w Polsce w latach 1944–1989, [w:] Halczak B. i in. (red.), Łemkowie, Bojkowie, Rusini – historia, współczesność, kultura materialna i duchowa, t. 5, Słupsk–Zielona Góra–Svidnik, s. 409–420.
Google Scholar

Drozd R., Halczak B., 2010, Dzieje Ukraińców w Polsce w latach 1921–1989, Warszawa.
Google Scholar

Dudra S., 2004, Kościół prawosławny na ziemiach zachodnich i północnych Polski po II wojnie światowej, Zielona Góra.
Google Scholar

Dudra S., 2014, Odbudowa prawosławnej sieci parafialnej na Łemkowszczyźnie po 1956 roku jako element wielokulturowości regionu, „Studia z Geografii Politycznej i Historycznej”, 3, s. 307–320.
Google Scholar

Halczak B., 2015, Dzieje Łemków od średniowiecza do współczesności, Warszawa.
Google Scholar

Horbal B., 2010, Lemko studies: A handbook, New York.
Google Scholar

Keller J., 1982, Prawosławie, Warszawa.
Google Scholar

Krochmal A., 1992, Stosunki między grekokatolikami i prawosławnymi na Łemkowszczyźnie w latach 1918–1939, [w:] Czajkowski J. (red.), Łemkowie w historii i kulturze Karpat, cz. 1, Rzeszów, s. 285–299.
Google Scholar

Michna E., 2004, Kwestie etniczno-narodowościowe na pograniczu słowiańszczyzny wschodniej i zachodniej. Ruch rusiński na Słowacji, Ukrainie i w Polsce, Kraków.
Google Scholar

Moklak J., 2007, Fenomen tożsamości Łemków – uwarunkowania historyczne (do 1945 r.), [w:] Dudra S. i in. (red.), Łemkowie, Bojkowie, Rusini – historia, współczesność, kultura materialna i duchowa, t. 1, Legnica–Zielona Góra, s. 79–88.
Google Scholar

Nowakowski K., 1992, Sytuacja polityczna na Łemkowszczyźnie w latach 1918–1939, [w:] Czajkowski J. (red.), Łemkowie w historii i kulturze Karpat, cz. 1, Rzeszów, s. 313–351.
Google Scholar

Pactwa B., 1992, Próby reintegracji społeczności Łemków w Beskidzie Niskim, [w:] Dziewierski M., Pactwa B., Siewierski B. (red.), Dylematy tożsamości. Studium społeczności łemkowskiej w Polsce, Katowice, s. 92–138.
Google Scholar

Prach B., 1992, Apostolska Administracja Łemkowszczyzny, [w:] Czajkowski J. (red.), Łemkowie w historii i kulturze Karpat, Rzeszów, cz. 1, s. 299–312.
Google Scholar

Pudło K., 1992, Dzieje Łemków po drugiej wojnie światowej (zarys problematyki), [w:] Czajkowski J. (red.), Łemkowie w historii i kulturze Karpat, cz. 1, Rzeszów, s. 351–381.
Google Scholar

Reinfuss R., 1990, Śladami Łemków, Warszawa.
Google Scholar

Wojewoda Z., 1994, Zarys historii Kościoła greckokatolickiego w Polsce w latach 1944–1989, Kraków.
Google Scholar

Wysocki J., 2011, Ukraińcy na Lubelszczyźnie w latach 1944–1989, Lublin.
Google Scholar