Podlasie jako region pogranicza

Marek Barwiński

doi:10.18778/2300-0562.03.13

Autor

Marek Barwiński Katedra Geografii Politycznej i Studiów Regionalnych, Wydział Nauk Geograficznych, Uniwersytet Łódzki, 90-142 Łódź, ul. Kopcińskiego 31

DOI:

https://doi.org/10.18778/2300-0562.03.13

Słowa kluczowe:

Podlasie, pogranicze, geografia polityczna, mniejszości narodowe

Abstrakt

W artykule przedstawiono wieloaspektowy wymiar pełnienia przez Podlasie funkcji pogranicza politycznego, cywilizacyjnego, narodowościowego, wyznaniowego, językowego i kulturowego. Poza omówieniem cech i procesów typowych dla obszarów pograniczy oraz przedstawieniem historycznych, geograficznych i politycznych uwarunkowań uformowania się na Podlasiu szerokiej strefy zróżnicowanego pogranicza, poddano także analizie współczesne przemiany struktury etniczno-religijnej mieszkańców tego regionu oraz konsekwencje zmian sytuacji geopolitycznej (zwłaszcza w kontekście rozszerzenia Unii Europejskiej) dla postrzegania Podlasia w kategoriach regionu pogranicza.

Bibliografia

Atlas gwar wschodniosłowiańskich Białostocczyzny, 1980, t. 1, Glinka S., Obrębska-Jabłońska A., Siatkowski J. (red.), Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk.
Google Scholar

Awramiuk A., 2011, Niematerialne aspekty krajobrazu kulturowego pogranicza na przykładzie wybranych tradycji mieszkańców Podlasia, „Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego”, 15, s. 327–337.
Google Scholar

Babiński G., 1997, Pogranicze polsko-ukraińskie. Etniczność, zróżnicowanie religijne, tożsamość, Kraków.
Google Scholar

Bański J., 2008, Polska i Europa Środkowo-Wschodnia w koncepcjach podziału Europy, [w:] Eberhardt P. (red.), Problematyka geopolityczna ziem polskich, Prace Geograficzne, 218, Warszawa, s. 121–134.
Google Scholar

Barwiński M., 2001a, Stereotypy narodowościowo-religijne na Podlasiu, [w:] Lesiuk W., Trzcielińska-Polus A. (red.), Colloquium Opole 2000 – Stereotypy i uprzedzenia w stosunkach między Polakami, Niemcami i Czechami, Opole, s. 192–199.
Google Scholar

Barwiński M., 2001b, Contemporary national and religious diversification of inhabitants of the Polish-Belorussian Borderland – the case of the Hajnówka District, [w:] Koter M., Heffner K. (red.), Changing role of border areas and regional policies, Region and Regionalism, 5, Opole–Łódź, s. 180–184.
Google Scholar

Barwiński M., 2002, Pogranicze w ujęciu geograficzno-socjologicznym – zarys problematyki, „Acta Universitatis Lodziensis, Folia Geographica Socio-Oeconomica”, 4, s. 11–23.
Google Scholar

Barwiński M., 2004, Podlasie jako pogranicze narodowościowo-wyznaniowe, Łódź.
Google Scholar

Barwiński M., 2005a, Współczesne stosunki narodowościowo-religijne na Podlasiu, [w:] Majakowski M., Wojakowski D. (red.), Granice i pogranicza nowej Unii Europejskiej. Z badań regionalnych, etnicznych i lokalnych, Kraków, s. 172–194.
Google Scholar

Barwiński M., 2005b, The contemporary ethnic and religious borderland in Podlasie Region, [w:] Koter M., Heffner K. (red.), Historical, ethnic and geographical problems of borderlands, Region and Regionalism, 7 (2), Opole–Łódź, s. 81–90.
Google Scholar

Barwiński M., 2008, Wpływ granic oraz uwarunkowań politycznych na zmiany struktury narodowościowej i wyznaniowej na przykładzie Podlasia, [w:] Kulesza M. (red.), Czas i przestrzeń w naukach geograficznych. Wybrane problemy geografii historycznej, Łódź, s. 48–65.
Google Scholar

Barwiński M., 2011, Ukraińcy na Podlasiu – geneza, kontrowersje, współczesność, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Geographica Socio-Oeconomica”, 11, s. 123–144.
Google Scholar

Barwiński M., 2012, Stosunki międzypaństwowe Polski z Ukrainą, Białorusią i Litwą po 1990 roku w kontekście sytuacji mniejszości narodowych, „Studia z Geografii Politycznej i Historycznej”, 1: Granice – mniejszości narodowe i religijne – dziedzictwo, s. 139–166.
Google Scholar

Barwiński M., 2013, Geograficzno-polityczne uwarunkowania sytuacji Ukraińców, Łemków, Białorusinów i Litwinów w Polsce po 1944 roku, Łódź.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/7525-785-4

Barwiński M., 2014a, Struktura narodowościowa Polski w świetle wyników spisu powszechnego z 2011 roku, „Przegląd Geograficzny”, 86 (2), s. 217–242.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.7163/PrzG.2014.2.3

Barwiński M., 2014b, Mniejszość litewska w Polsce. Studium przypadku gminy Puńsk, „Studia Obszarów Wiejskich”, 35, s. 137–153.
Google Scholar

Bieńkowska-Ptasznik M., 2007, Polacy – Litwini – Białorusini. Przemiany stosunków etnicznych na północno-wschodnim pograniczu Polski, Białystok.
Google Scholar

Chlebowczyk J., 1983, O prawie do bytu małych i młodych narodów, Warszawa–Kraków.
Google Scholar

Eberhardt P., 2004, Koncepcja granicy między cywilizacją zachodniego chrześcijaństwa a bizantyjską na kontynencie europejskim, „Przegląd Geograficzny”, 76 (2), s. 169–187.
Google Scholar

Gloger Z., 1903, Geografia historyczna ziem dawnej Polski, Kraków.
Google Scholar

Goss K., 2001, Struktura wyznaniowa mieszkańców byłego województwa białostockiego, „Pogranicze. Studia społeczne”, 10, s. 114–136.
Google Scholar

Hawryluk J., 1999, „Kraje ruskie Bielsk, Mielnik, Drohiczyn”. Rusini-Ukraincy na Podlaszu – fakty i kontrowersje, Kraków.
Google Scholar

Kępka P., 2009, Postawy polityczne ludności prawosławnej w województwie podlaskim, praca magisterska napisana w Katedrze Geografii Politycznej i Studiów Regionalnych UŁ pod kierunkiem M. Barwińskiego, Łódź.
Google Scholar

Koter M, 1993, Geographical classifications of ethnic minorities, [w:] Gosar A. (red.), Geography and ethnicity, Geographica Slovenica, No. 24, Ljubljana, s. 123–138.
Google Scholar

Koter M., 1995, Ludność pogranicza – próba klasyfikacji genetycznej, „Acta Universitatis Lodziensis, Folia Geographica”, 20, s. 239–246.
Google Scholar

Koter M., 1997, Kresy państwowe – geneza i właściwości w świetle doświadczeń geografii politycznej, [w:] Handke K. (red.), Kresy – pojęcie i rzeczywistość, Warszawa, s. 9–52.
Google Scholar

Ludność w województwie podlaskim. Stan i struktura demograficzno-społeczna. Narodowy Spis Powszechny Ludności i Mieszkań 2011, 2013, GUS, Białystok.
Google Scholar

Mironowicz E., 1992, Świadomość narodowa społeczności prawosławnej Białostocczyzny, „Zeszyty Naukowe Instytutu Nauk Politycznych UW”, 17, s. 109–142.
Google Scholar

Mironowicz E., 2010, Białorusini, [w:] Dudra S., Nitschke B. (red.), Mniejszości narodowe i etniczne w Polsce po II wojnie światowej, Kraków, s. 66–90.
Google Scholar

Nikitorowicz A., 1995, Pogranicze tożsamości – edukacja międzykulturowa, Białystok.
Google Scholar

Nikitorowicz A., 2012, Mniejszość ukraińska w warunkach przeobrażeń ze szczególnym uwzględnieniem narodu kulturowego, „Pogranicze. Studia społeczne”, 19, s. 73–95
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.15290/pss.2012.19.05

Pawluczuk W., 1999, Pogranicze narodowe czy pogranicze cywilizacyjne?, „Pogranicze. Studia Społeczne”, 8, s. 23–32.
Google Scholar

Piskozub A., 1987, Dziedzictwo polskiej przestrzeni. Geograficzno-historyczne podstawy struktur przestrzennych ziem polskich, Wrocław.
Google Scholar

Plit F., 2008, Województwo podlaskie – region pogranicza, [w:] Świątek D., Bednarek M., Siłka P. (red.), Współczesne problemy badawcze geografii polskiej – geografia człowieka, „Dokumentacja Geograficzna”, 36, s. 7–14.
Google Scholar

Sadowski A., 1991, Społeczne problemy wschodniego pogranicza, Białystok.
Google Scholar

Sadowski A., 1995, Pogranicze polsko-białoruskie. Tożsamość mieszkańców, Białystok.
Google Scholar

Sadowski A., 1997, Mieszkańcy północno-wschodniej Polski. Skład wyznaniowy i narodowościowy [w:] Kurcz Z. (red.), Mniejszości narodowe w Polsce, Wrocław, s. 7–42.
Google Scholar

Sakson A., 1990, Mazurzy – społeczność pogranicza, Poznań.
Google Scholar

Sobczyński M., 2000, Struktura narodowościowo-wyznaniowa Polski, „Acta Universitatis Lodziensis, Folia Geographica Socio-Oeconomica, 3, s. 157–174.
Google Scholar

Wiśniewski J., 1977, Osadnictwo wschodniosłowiańskie Białostocczyzny – geneza, rozwój oraz zróżnicowanie i przemiany etniczne, „Acta Baltico-Slavica”, 11, s. 7–80.
Google Scholar

Żołędowski C., 2003, Białorusini i Litwini w Polsce, Polacy na Białorusi i Litwie. Uwarunkowania współczesnych stosunków między większością i mniejszościami narodowymi, Warszawa.
Google Scholar

http://old.stat.gov.pl/gus/8185_PLK_HTML.htm: Ludność według deklarowanej narodowości oraz województw w 2002 roku (15.06.2007).
Google Scholar

http://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/ludnosc/narodowy-spis-powszechny-ludnosci-i-mieszkan-2011/wybrane-tablice-dotyczace-przynaleznosci-narodowo-etnicznej-jezyka-i-wyznania-nsp-2011,27,1.html (24.04.2014).
Google Scholar

https://mniejszosci.narodowe.mac.gov.pl/: Mniejszości narodowe i etniczne. Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji (24.04.2014)
Google Scholar