Muzyka – obraz – synestezja? Wokół wczesnych prac Zofii Lissy (i artystycznych wizualizacji muzyki)
DOI:
https://doi.org/10.18778/0208-6107.35.04Słowa kluczowe:
Zofia Lissa, synestezja, wizualizacja muzyki, film awangardowy, ilustracja książkowa, muzykologiaAbstrakt
Punkt wyjścia artykułu stanowią wczesne teksty muzykolożki, Zofii Lissy, skupione wokół nieanalizowanej szerzej przez komentatorów jej prac problematyki wizualizacji muzyki. Opisywane wrażenia percepcyjne uznaje badaczka za wspólny wszystkim odbiorcom sposób przestrzennego doświadczania utworów muzycznych. Opisy Lissy zestawiane są w artykule z dzisiejszymi ustaleniami z zakresu neuronauki; analizuje się je w świetle badań nad doświadczeniami synestezyjnymi oraz użyciem metaforyki pseudosynestezyjnej. Druga część szkicu poświęcona jest deskrypcji artefaktów opartych m.in. na wizualizacji muzyki – pomysły badawcze muzykolożki konfrontowane są tu z praktyką artystyczną w dziedzinie szczególnie interesującego Lissę filmu awangardowego (The Eye and the Ear Franciszki i Stefana Themersonów) oraz mniej przez nią cenionych (w kontekście związków z muzyką) „statycznych dzieł artystycznych sfery wzrokowej” (ilustracje Marty Ignerskiej do tekstu Anny Czerwińskiej-Rydel w książce Wszystko gra).
Bibliografia
Akiva-Kabiri Lilach, Linkovski Omer, Gertner Limor, Henik Avishai, Musical Space Synesthesia: Automatic, Explicit and Conceptual Connections between Musical Stimuli and Space, „Consciousness and Cognition” 2014, t. 28, August 2014, s. 17–29.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1016/j.concog.2014.06.001
Blakemore Mary-Ellen, Lynall Colin, What Synesthesia Isn’t, w: The Oxford Handbook of Synesthesia, red. Julia Simner, Edward Hubbard, Oxford University Press, Oxford 2013, s. 959–998.
Google Scholar
Bolecki Włodzimierz, Modalności modernizmu, Instytut Badań Literackich PAN, Warszawa 2012.
Google Scholar
Brougher Kerry, Strick Jeremy, Wiseman Ari, Zilczer Judith, Visual Music. Synaesthesia in Art and Music since 1900, Thames & Hudson, New York 2005.
Google Scholar
Chiou Rocco, Stelter Marleen, Rich Anina N., Beyond Colour Perception: Auditory-Visual Synaesthesia Induces Experiences of Geometric Objects in Specific Locations, „Cortex” 2013, t. 4, s. 1750–1763.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1016/j.cortex.2012.04.006
Czerwińska-Rydel Anna, Ignerska Marta, Wszystko gra, Wytwórnia, Warszawa 2011.
Google Scholar
Dziesiąta Muza. Zagadnienia estetyczne kina, Krakowska Spółka Wydawnicza, Kraków 1924.
Google Scholar
Intersemiotyczność. Literatura wobec innych sztuk (i odwrotnie). Studia, red. Stanisław Balbus, Andrzej Hejmej, Jakub Niedźwiedź, Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas, Kraków 2004.
Google Scholar
Inventing Abstraction 1910–1925. How a Radical Idea Changed Modern Art, red. Leah Dickerman, Thames & Hudson Ltd, New York 2014.
Google Scholar
Irzykowski Karol, „Muzyka wzrokowa” w: Karol Irzykowski, Dziesiąta Muza. Zagadnienia estetyczne kina, Krakowska Spółka Wydawnicza, Kraków 1924.
Google Scholar
Kadosh Roi Cohen, Henik Avishai, Walsh Vincent, Small is Bright and Big is Dark in Synaesthesia, „Current Biology” 2007, R. 17 (19), s. R834–R835.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1016/j.cub.2007.07.048
Kluba Agnieszka, Synestezja, w: Sensualność w kulturze polskiej. Przedstawienia zmysłów człowieka w języku, piśmiennictwie i sztuce od średniowiecza do współczesności. Encyklopedia, red. Włodzimierz Bolecki, Warszawa 2013, http://www.sensualnosc.bn.org.pl
Google Scholar
Lakoff George, Johnson Mark, Metafory w naszym życiu, przeł. Tomasz Krzeszowski, Znak, Warszawa 2011.
Google Scholar
Lessing Gotthold Ephraim, Laokoon, czyli o granicach malarstwa i poezji, cz. 1, oprac. Jolanta Maurin-Białostocka, przeł. Henryk Zymon-Dębicki, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1962.
Google Scholar
Linkovski Omer, Akiva-Kabiri Lilach, Gertner Limor, Henik Avishai, Is It for Real? Evaluating Authenticity of Musical Pitch-Space Synesthesia, “Cognitive Processing” August 2012, t. 13, Supplement 1, s. 247–251.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1007/s10339-012-0498-0
Lissa Zofia, Muzyka i film. Studium z pogranicza ontologii, estetyki i psychologii muzyki, Lwów 1937.
Google Scholar
Lissa Zofia, Widzialność muzyki, „Gazeta Artystów” 1935, R. 2, nr 22, s. 6.
Google Scholar
Lissa Zofia, Wybór pism estetycznych, wprowadzenie, wybór i oprac. Zbigniew Skowron, Kraków 2008.
Google Scholar
Marks Lawrence E., Mulvenna Catherine M., Synesthesia on Our Mind, „Theoria et Historia Scientiarum” 2013, t. X, s. 13–35.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.12775/ths-2013-0002
Maurer Daphne, Gibson Laura C., Spector Ferrinne, Synesthesia in Infants and Very Young Children, w: The Oxford Handbook of Synesthesia, red. Julia Simner, Edward Hubbard, Oxford University Press, Oxford 2013, s. 46–63.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1093/oxfordhb/9780199603329.013.0003
Miniatura i mikrologia literacka, t. 1, red. Aleksander Nawarecki, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2000.
Google Scholar
Polska myśl filmowa. Antologia tekstów z lat 1898–1939, wybór i oprac. Jadwiga Bocheńska, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1975.
Google Scholar
Rogowska Aleksandra, Synestezja, Oficyna Wydawnicza Politechniki Opolskiej, Opole 2007.
Google Scholar
Rogowska Aleksandra, Związki synestezji z muzyką, „Muzyka. Kwartalnik Instytutu Sztuki PAN” 2002, R. XLVII, z. 1 (84), s. 85–95.
Google Scholar
Rudenko Svetlana, Córdoba Serrano De María José, Musical-Space Synaesthesia: Visualisation of Musical Textures, „Multisensory Research” 2017, t. 30, s. 279–285.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1163/22134808-00002562
Schürer Emil, Film treściowy czy abstrakcyjny, w: Polska myśl filmowa. Antologia tekstów z lat 1898–1939, wybór i oprac. Jadwiga Bocheńska, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1975, s. 236–244.
Google Scholar
Słuchając świata. Rozmowa z prof. Anną Czekanowską-Kuklińską, „Fragile”, http://fragile.net.pl/home/sluchajac-swiata-rozmowa-z-prof-anna-czekanowska-kuklinska/ [dostęp 27.07.2017].
Google Scholar
Stanisław Wyspiański – Mikalojus Konstantinas Čiurlionis: the Neighbouring of Cultures, the Borderlines of Art, red. Wiesna Mond-Kozłowska, Akademia Ignatianum/ Wydawnictwo WAM, Kraków 2012.
Google Scholar
Sterne Laurence, Życie i myśli JW. Pana Tristrama Shandy, przeł. Krystyna Tarnowska, Prószyński i S-ka, Warszawa 1995.
Google Scholar
Śniecikowska Beata, Słowo – obraz – dźwięk. Literatura a sztuki wizualne w koncepcjach polskiej awangardy 1918–1939, Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas, Kraków 2005.
Google Scholar
Themerson Stefan, O potrzebie tworzenia widzeń, „Iluzjon” 1983, nr 3, s. 34–42.
Google Scholar
Zacharska Katarzyna, Marta Ignerska, Culture.pl, https://culture.pl/pl/tworca/marta-ignerska [dostęp 12.11.2018].
Google Scholar
Zydlewska Agnieszka, Grabowska Agnieszka, Percepcja krosmodalna, „Neuropsychiatria i Neuropsychologia” 2011, t. 6, nr 2, s. 60–70.
Google Scholar
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.