Joan Riviere – kobieta za maskaradą (zarys biografii)
DOI:
https://doi.org/10.18778/0208-6107.2024.03Słowa kluczowe:
Joan Riviere, psychoanaliza, feminizm, kobieta, kobiecość jako maskarada, Zygmunt Freud, Melanie Klein, Ernest Jones, krótkie spięciaAbstrakt
Joan Riviere, brytyjska psychoanalityczka, najbardziej znana jest z koncepcji „kobiecości jako maskarady”, która w kręgach feministycznych i filozoficznych zyskała rozgłos dzięki Judith Butler i jej Gender Trouble. W niniejszym tekście analizuję życie i dorobek Riviere w kontekście napięć między psychoanalizą, filozofią i feminizmem. W części I wyjaśniam, czemu związek wspomnianych dziedzin nie jest nieproblematyczny. Część II skoncentrowana została na biografii Riviere i ukazuje, jak różne narracje – Anny Verrall (matki Riviere), Ernesta Jonesa, Zygmunta Freuda czy jej współpracowników – kształtują jej obraz. Najbardziej interesującym wątkiem jest nieobecność Riviere w dyskursie, niepowoływanie się na nią, mimo jej znaczących osiągnięć w dziedzinie psychoanalizy. Choć jej koncepcja przywoływana jest w pracach z pogranicza filozofii, psychoanalizy i feminizmu, postać Riviere pozostaje niepełna i trudna do uchwycenia. Ważniejsze niż jej obraz są konkretne działania, które miały realny wpływ na rozwój psychoanalizy. Tekst ten, zapoznając polskiego czytelnika z tytułową bohaterką, stanowi przyczynek do głębszej refleksji nad jej wkładem w historię psychoanalizy i feminizmu.
Bibliografia
Apter, E. (1991). Unmasking the masquerade: Fetishism and femininity from the Goncourt brothers to Joan Riviere. W: E. Apter i W. Pietz (red.), Feminizing the Fetish: Psychoanalysis and Narrative Obsession in Turnof-the-century France. Ithaca: Cornell UP, s. 65–98.
Google Scholar
Bakman, N. (2013). Thirty Years on: KR Eissler’s Interview with Joan Riviere (1953). Psychoanalysis and History 15(1), s. 91–104.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.3366/pah.2013.0123
Bakman, N. (2008). She can be put to work: Joan Riviere as translator between Freud and Jones. Psychoanalysis and History, 10(1), s. 21–36.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.3366/E1460823508000032
Bower, M. (2018). The life and work of Joan Riviere: Freud, Klein and female sexuality. Milton: Routledge.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.4324/9780429430305
Butler, J. (2008). Uwikłani w płeć. Feminizm i polityka tożsamości. Tłum. K. Krasuska. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
Google Scholar
Doane, M. A. (1988) Masquerade Reconsidered: Further Thoughts on the Female Spectator. Discourse, Jesień-Zima 1988–89, t. 11, nr 1, s. 42–54.
Google Scholar
Dybel, P. (2001). Fantazmaty ideologii. W: Žižek, S. Wzniosły obiekt ideologii. Tłum. J. Bator i P. Dybel. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, s. VI–XXXIII.
Google Scholar
Dybel, P. (2006). Zagadka „drugiej płci”. Spory wokół różnicy seksualnej w psychoanalizie i w feminizmie. Kraków: Universitas.
Google Scholar
Dybel, P. (2009). Okruchy psychoanalizy. Teoria Freuda między hermeneutyką i poststrukturalizmem. Kraków: Universitas.
Google Scholar
Freud, S. (2009). Wyparcie (1915). W: Freud, S., Psychologia nieświadomości, Tłum. R. Reszke. Warszawa: Wydawnictwo KR, s. 77–88.
Google Scholar
Gajewska, A. (2008). Hasło: Feminizm. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.
Google Scholar
Gusin, M. (2018). Symptomy psychoanalizy: Jacques Lacan: od filozofii do antyfilozofii. Kraków: Universitas.
Google Scholar
Heath, S. (1986). Joan Riviere and the Masquerade. W: V. Burgin, J. Donald i C. Kaplan (red.), Formations of Fantasy. New York: Methuen, s. 45–61.
Google Scholar
Hegel, G. W. F. (1994). Wykłady z historii filozofii. Tom I. Tłum. Ś. F. Nowicki. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar
Hughes, A. (1991). Joan Riviere: Her life and work. W: Riviere, J., & Hughes, A. (1991). The Inner World and Joan Riviere: Collected Papers 1929–1958. Londyn: Routledge. s. 1–43
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.4324/9780429482083-1
Hughes, A. (2004). Joan Riviere and the masquerade. Psychoanalysis and History, 6(2), s. 161–175.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.3366/pah.2004.6.2.161
Hyży, E. (2003). Kobieta, ciało, tożsamość. Teorie podmiotu w filozofii feministycznej końca XX wieku. Kraków: Universitas.
Google Scholar
Krasuska, K. (2008). Gra w przekład. W: Butler, J. Uwikłani w płeć. Feminizm i polityka tożsamości. Tłum. K. Krasuska. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej, s. 264–269.
Google Scholar
Lacan, J. (2014) Instancja litery w nieświadomości albo rozum od czasów Freuda. Tłum. J. Waga. Psychoanaliza, 5, s. 9–46.
Google Scholar
Leder, A. (2014). Prześniona rewolucja: Ćwiczenie z logiki historycznej. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
Google Scholar
Mizielińska, J. (2004) (De)konstrukcje kobiecości. Podmiot feminizmu a problem wykluczenia. Gdańsk: słowo/obraz terytoria.
Google Scholar
Mizielińska, J. (2006). Płeć, ciało, seksualność. Od feminizmu do teorii queer. Kraków: Universitas.
Google Scholar
Newton Malony, H. Shafranske, E. P. (2021). Freud’s Journal IMAGO – 1912 to Present. W: H. N. Malony, E. P. Shafranske (red.) Early Psychoanalytic Religious Writings. Leiden, Boston: Brill Rodopi, s. 159–161.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1163/9789004429222_012
Pokorski, B. (2024). Główne wątki psychoanalitycznej debaty towarzyszącej powstaniu tekstu Joan Riviere „Kobiecość jako maskarada”. Acta Universitatis Lodziensis. Folia Philosophica. Ethica – Aesthetica – Practica, 44, s. 61–94.
Google Scholar
Riviere, J. (1927). Symposium on Child Analysis. The International Journal of Psycho-Analysis, 8, s. 370–377.
Google Scholar
Riviere, J. (1929). Womanliness as a Masquerade. The International Journal of Psychoanalysis, 10, s. 303–313.
Google Scholar
Riviere, J. (2024). Kobiecość jako maskarada. Tłum. B. Pokorski. Acta Universitatis Lodziensis. Folia Philosophica. Ethica – Aesthetica – Practica, 44, s. 7–22.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.18778/0208-6107.2024.01
Riviere, J. (1991). A character trait of Freud's (1958). W: A. Hughes (red.), The Inner World and Joan Riviere: Collected Papers 1929–1958. Londyn: Routledge, s. 350–354.
Google Scholar
Sayers, J., & Forrester, J. (2013). The Autobiography of Melanie Klein. Psychoanalysis and History, 15(2), s. 127–163.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.3366/pah.2013.0130
Segal, H. (1991) Foreword. In: Riviere, J., & Hughes, A., The Inner World and Joan Riviere: Collected Papers 1929–1958. Londyn: Routledge, s. xi–xiv.
Google Scholar
Sowa, J. (2011). Fantomowe ciało króla. Peryferyjne zmagania z nowoczesną formą. Kraków: Universitas.
Google Scholar
Strachey, J. Heimann, P. i Munro, L. (1963). OBITUARY: Joan Riviere (1883–1962). The International Journal of Psycho-Analysis, 44, s. 228–235.
Google Scholar
Vyrgioti, M. (2019). In the closets of Fanon and Riviere: Psychoanalysis, postcolonial theory and the psychosocial. New Voices in Psychosocial Studies, s. 23–37.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1007/978-3-030-32758-3_2
Wróbel, S. (2012). Odkrycie nieświadomości: czy destrukcja kartezjańskiego pojęcia podmiotu poznającego?. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Google Scholar
Žižek, S. (2010). Lacan. Przewodnik Krytyki Politycznej. Tłum. J. Kutyła. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
Google Scholar
Žižek, S. (2006). Kukła i karzeł. Perwersyjny rdzeń chrześcijaństwa. Tłum. M. Kropiwnicki. Bydgoszcz: Oficyna Wydawnicza BRANTA.
Google Scholar
Zupančič, A. (2021) Czym jest seks?. Tłum. T. Sieczkowski. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
Google Scholar
Wielki Słonik Języka Polskiego PAN (2023). Hasło: problematyczny. Online: https://wsjp.pl/haslo/podglad/113325/problematyczny [dostęp: 13.12.2024].
Google Scholar
Women Psychoanalysts in Great Britain. (2017). Online: https://www.psychoanalytikerinnen.de/greatbritain_biographies.html [dostęp: 13.12.2024].
Google Scholar
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
