Kobiecość jako maskarada

Abstrakt

Tekst jest pierwszym przekładem na język polski słynnego artykułu Joan Riviere pt. Womanliness as a masquerade, który ukazał się na łamach The International Journal of Psychoanalysis (1929). Tytuł nawiązuje do snu analizantki, której historię Riviere przytacza w artykule. We śnie pojawiały się postacie, które, aby uniknąć katastrofy i obrażeń, zakładają maski. To właśnie owa tytułowa „kobiecość” zakładana i noszona jest jak maska, zarówno po to, aby ukryć posiadanie męskości, jak i po to, aby zapobiec spodziewanemu odwetowi, gdyby wyszło na jaw, że pacjentka ją posiada. Riviere sugeruje, że kobiety pragnące męskości mogą przywdziewać „maskę kobiecości”, aby uniknąć lęku i potencjalnej kary ze strony mężczyzn. Tekst ma szczególne znaczenie, ponieważ rozmywa granicę między tym, co mogłoby nazywać się autentyczną kobiecością a maskaradą. Argumentuje dalej, że zarówno maskarada, jak i kobiecość pełnią funkcję mechanizmu obronnego, chroniącego przed lękiem. Nie powinny być zatem postrzegane jako pierwotne formy seksualnej przyjemności. Tekst odbije się szerokim echem w kręgach psychoanalitycznych i filozoficznych. Będzie stanowił inspirację dla Jacquesa Lacana – zarówno w okresie wczesnego jak i późnego nauczania – piszącego o kobiecości, jej związku kastracją i fallusem. Sześćdziesiąt lat po wydaniu, będzie również kluczową inspiracją dla trzeciej fali feminizmu, między innymi dla Judith Butler i jej postrstrukturalistycznego ujęcia performatywności płci. Również dziś, nie tylko w ramach teorii feministycznych, queer, czy gender studies, tekst ten jest ważnym punktem odniesienia, nawet jeśli podlega krytyce. Również autorzy łączący wątki filozoficzne i psychoanalityczne jak Alenka Zupančič, pisząc filozoficznie o seksie, będą przytaczać analizy Riviere.

Tekst przełożył Bartosz Pokorski

Tłumaczenie przejrzała i poprawki naniosła Aleksandra Charędziak