Geopolityka środkowoeuropejskiej solidarności. Polacy i Węgrzy między historią, stereotypem a uwarunkowaniami przestrzenno-politycznymi

Arkadiusz Adamczyk

doi:10.18778/1641-4233.27.12

Autor

Arkadiusz Adamczyk Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach, Wydział Prawa i Nauk Społecznych, Instytut Stosunków Międzynarodowych i Polityk Publicznych https://orcid.org/0000-0003-0561-0230

DOI:

https://doi.org/10.18778/1641-4233.27.12

Słowa kluczowe:

Andrzej Sepkowski, Polska, Węgry, geopolityka, Europa Środkowa, Intermarium

Abstrakt

Stosunki polsko-węgierskie pozostają czymś niezwykłym na skalę europejską. Choć w świadomości społeczeństw obu narodów dominuje pozytywne postrzeganie wzajemnych relacji, nie było to zjawisko stale występujące w historii. Najintensywniej zachodziło, gdy oba kraje opierały się dominacji pierwiastka germańskiego. Węgry jako pierwsze utraciły niepodległość, ulegając naciskom ze Wschodu. Również Polska podzieliła los Węgier, ulegając presji zarówno ze Wschodu, jak i Zachodu. Doświadczenia historyczne obu krajów pokazały konieczność współdziałania wobec zagrożeń płynących z obu kierunków. Warunki po 1886 roku nie sprzyjały realizacji tego założenia, choć w XIX i XX wieku Polacy i Węgrzy snuli wizje geopolityczne określające skalę możliwych przemian w Europie Środkowej. Zmiana nastąpiła po zakończeniu II wojny światowej. Niezależnie od naturalnie występujących rozbieżności w postrzeganiu własnego otoczenia, w XXI wieku trudno wskazać polską koncepcję geopolityczną, która nie uwzględnia regionalnej roli Węgier, czy też węgierską, ignorującą Rzeczpospolitą Polską.

Pobrania

Brak dostępnych danych do wyświetlenia.

Biogram autora

Arkadiusz Adamczyk - Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach, Wydział Prawa i Nauk Społecznych, Instytut Stosunków Międzynarodowych i Polityk Publicznych

Arkadiusz Adamczyk – prof. dr hab., kierownik Zakładu Stosunków Międzynarodowych w Instytucie Stosunków Międzynarodowych i Polityk Publicznych Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach; zastępca dyrektora ds. badawczych Sieci Badawczej Łukasiewicz – Łódzkiego Instytutu Technologicznego, Przewodniczący Rady Komisji Fulbrighta w Warszawie; redaktor tematyczny Przeglądu Sejmowego; autor ponad 200 publikacji naukowych.

Bibliografia

Bibó, I. Nędza małych państw wschodnioeuropejskich. Warszawa: Alkano, 2010.
Zobacz w Google Scholar

Dmowski, R. Polityka polska i odbudowanie państwa. Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax, 1988.
Zobacz w Google Scholar

Grupa Wyszehradzka – 30 lat transformacji, integracji i rozwoju. Raport Polskiego Instytutu Ekonomicznego. Web. https://pie.net.pl/wp-content/uploads/2021/02/PIE-Raport-Grupa-Wyszehradzka.pdf
Zobacz w Google Scholar

Matuszewski, I. Wola Polski. Nowy Jork: b.d., 1942.
Zobacz w Google Scholar

Raport o stanie Europy środkowo-wschodniej. Warszawa: Instytut Studiów Politycznych, 1991.
Zobacz w Google Scholar

Traktat między Rzecząpospolitą Polską a Republiką Federalną Niemiec o dobrym sąsiedztwie i przyjaznej współpracy, podpisany w Bonn dnia 17 czerwca 1991 r., Dziennik Ustaw Rzeczpospolitej Polskiej 1992, nr 14, poz. 56.
Zobacz w Google Scholar

Zdziechowski, M. Węgry i Polska na przestrzeni historii. Warszawa: Miles, 2020.
Zobacz w Google Scholar

Adamczyk, A. Józef Beck, Galeazzo Ciano i János Esterházy. Między aprobatą wizji „Trzeciej Europy” a rozbieżnością narodowych interesów. Red. E. Znamierowska-Rakk, Międzymorze w polityce II Rzeczypospolitej. Nadzieje i ograniczenia. Warszawa: Studium Europy Wschodniej Uniwersytetu Warszawskiego, 2016: 153–171.
Zobacz w Google Scholar

Ash, T. G. Polska rewolucja. Solidarność 1980–1981. Warszawa: Res Publica, 1990.
Zobacz w Google Scholar

Atlas Wyszehradzki. Red. P. Śleszyński, K. Czapiewski. Warszawa: Instytut Współpracy Polsko-Węgierskiej, 2021.
Zobacz w Google Scholar

Bartosiak, J. Rzeczpospolita między lądem a morzem. O wojnie i pokoju. Warszawa: Zona Zero, 2019.
Zobacz w Google Scholar

Batowski, H. Pierwsze tygodnie wojny. Dyplomacja zachodnia do połowy września 1939 r. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1967.
Zobacz w Google Scholar

Blažek, P. „Wszystko pójdzie w innym kierunku”. Wpływ polskiego marca ‘68 na praską wiosnę. Red. Ł. Kamiński, Wokół praskiej wiosny. Polska i Czechosłowacja w 1968 roku. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej, 2004: 32–44.
Zobacz w Google Scholar

Bridge, R. Allied Diplomacy in Peacetime. The Failure of the Congress System 1815–23. Red. A. Sked, Europe’s Ballance of Power 1815–1848. London: Palgrave Macmillan, 1979: 34–53. https://doi.org/10.1007/978-1-349-16196-6_3
Zobacz w Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1007/978-1-349-16196-6_3

Chapman, T. The Congress of Vienna. Origins, Processes and Results. London–New York: Routledge, 2008.
Zobacz w Google Scholar

Ciechanowski, J.S. Misja ppłk. dypl. Jana Kowalewskiego w Portugalii. Red. T. Dubicki, D. Nałęcz, T. Stirling, t. I, Polsko-brytyjska współpraca wywiadowcza podczas II wojny światowej. Warszawa: Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych, 2004: 519–530.
Zobacz w Google Scholar

Czyż, A. „Państwa Grupy Wyszehradzkiej wobec kryzysu migracyjnego”. Studia Politicae Universitatis Silesiensis (18) 2017: 143–161.
Zobacz w Google Scholar

Dąbrowski, D. Rzeczpospolita Polska wobec kwestii Rusi Zakarpackiej (Podkarpackiej) 1938–1939. Toruń: Centrum Edukacyjne Europejskie, 2007.
Zobacz w Google Scholar

Dąbrowski, J. „Polityka andegaweńska Kazimierza Wielkiego”. Kwartalnik Historyczny 36 (1922): 11–40.
Zobacz w Google Scholar

Deptuła, C. Galla Anonima mit genezy Polski. Studium z historiozofii i hermeneutyki symboli dziejopisarstwa średniowiecznego. Lublin: IEŚW, 2000.
Zobacz w Google Scholar

Dubicki, A., Dubicki, T. „Misja ppłk. dypl. Jana Kowalewskiego w Portugalii (1940–1944)”. Acta Universitatis Lodziensis Folia Historica 105 (2019): 125–142. https://doi.org/10.18778/0208-6050.105.08
Zobacz w Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/0208-6050.105.08

Dubicki, T. Między kompromisem i walką zbrojną. Drogi do niepodległości Europy Środkowej. Częstochowa: Wydawnictwo WSP, 1999.
Zobacz w Google Scholar

Dzieszyński, R. Polak, Węgier – milenium przyjaźni. Warszawa: Polonia, 1988.
Zobacz w Google Scholar

Eberhard, P. „Koncepcje geopolityczne Karla Haushofera”. Przegląd Geograficzny 4 (2009): 527–549. https://doi.org/10.7163/PrzG.2009.1.5
Zobacz w Google Scholar DOI: https://doi.org/10.7163/PrzG.2009.1.5

Evans, R. J. W. Austria, Hungary, and the Habsburgs. Central Europe c.1683–1867. Oxford: Oxford University Press, 2006.
Zobacz w Google Scholar

Giertych, M. Dmowski czy Piłsudski. Wrocław: Nortom, 1995.
Zobacz w Google Scholar

Grabski, A. F. Troski i nadzieje. Z dziejów polskiej myśli społecznej i politycznej XIX wieku. Łódź: Wydawnictwo Łódzkie, 1981.
Zobacz w Google Scholar

Grodziski, S. Habsburgowie. Dzieje dynastii. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1998.
Zobacz w Google Scholar

Grudziński, T. Bolesław Śmiały-Szczodry i biskup Stanisław. Dzieje konfliktu. Kraków: UNIVERSITAS, 2010.
Zobacz w Google Scholar

Grygajtis, K. Sowiecka strategia geopolityczna w Europie a Polska: 1924–1943. Warszawa: Sprawy Polityczne, 2006.
Zobacz w Google Scholar

Gyarmati, G. Conceptual Changes on Central European Integration in Hungarian Political Th inking 1920–1948. Red. I. Romasics, B. Király, Geopolitics in the Danube Region. Hungarian Reconcilliation Eff orts 1848–1998. Budapest: Budapest Central University Press, 1999: 201–226. https://doi.org/10.7829/j.ctv1wvms9m.13
Zobacz w Google Scholar DOI: https://doi.org/10.7829/j.ctv1wvms9m.13

Herwig, H. H. Geopolitik. Haushofer, Hitler and Lebensraum. Red. C. S. Gray, G. Sloan, Geopolitics, Geography and Strategy. London: Frank Cass, 2003: 218–241. https://doi.org/10.1080/01402399908437762
Zobacz w Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1080/01402399908437762

Herwig, H. H. The Demon of Geopolitics. How Karl Haushofer “Educated” Hitler and Hess. Lanham: Rowman & Littlefield, 2016.
Zobacz w Google Scholar

Hronsky, M. The Struggle For Slovakia And The Treaty Of Trianon. Bratislava: VEDA, 2001.
Zobacz w Google Scholar

Huntington, S. Zderzenie cywilizacji i nowy kształt ładu światowego. Przeł. H. Jankowska. Warszawa: MUZA, 1998.
Zobacz w Google Scholar

Johnson, L. Central Europe. Enemies, Neighbours, Friends. Oxford: Oxford University Press, 1996.
Zobacz w Google Scholar

Karwat, J., Tischler, J. 1956. Poznań – Budapeszt. Warszawa: Media Rodzina, 2006.
Zobacz w Google Scholar

Kertész, S. D. Diplomacy in a Whirlpool. Hungary Between Nazi Germany and Soviet Russia. Notre Dame (Ind.): University of Notre Dame Press, 1953.
Zobacz w Google Scholar

Kisielewski, T. Federacja środkowoeuropejska. Pertraktacje polsko-czechosłowackie 1939–1943. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, 1991.
Zobacz w Google Scholar

Kiszling, R. Fürst Felix zu Schwarzenberg. Der politische Lehrmeister Franz Josephs. Graz: Bőhlau, 1952.
Zobacz w Google Scholar

Knatchbull-Hugessen, C. M. The Political Evolution of the Hungarian Nation. T. 1 New York: Arno Press, 1971.
Zobacz w Google Scholar

Kolontári, A. Hungarian-Soviet Relations 1920–1941. Przeł. M. Caples, S. Lambert. Boulder: Dist. Columbia University Press, 2010.
Zobacz w Google Scholar

Kornat, M. Polityka równowagi 1934–1939. Polska między Wschodem a Zachodem. Kraków: Arcana, 2007.
Zobacz w Google Scholar

Kowal, P. Testament Prometeusza. Źródła polityki wschodniej III Rzeczypospolitej. Warszawa: Instytut Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk, 2018.
Zobacz w Google Scholar

Kowal, P. Orzelska-Stączek, A. Inicjatywa Trójmorza. Geneza, cele i funkcjonowanie. Warszawa: Instytut Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk, 2019.
Zobacz w Google Scholar

Krasiwski, O. „Czynnik rosyjski jako zagrożenie dla bezpieczeństwa narodowego Ukrainy i Polski”. Studia Europaea Gnesnensia 11 (2015): 323–337. https://doi.org/10.14746/seg.2015.11.16
Zobacz w Google Scholar DOI: https://doi.org/10.14746/seg.2015.11.16

Kubinyi, A. Nándorfehérvártól Mohácsig. A Mátyásés a Jagellókor hadtörténete. Budapest: Argumentum, 2007.
Zobacz w Google Scholar

Kuźmina, D. „Pierwsza misja jezuitów w Siedmiogrodzie w XVI wieku”. Przegląd Humanistyczny 2 (2005): 115–128.
Zobacz w Google Scholar

Labuda, G., Michowicz, W. Historia dyplomacji polskiej X–XX w. Warszawa: Wydawnictwa Sejmowe, 2002.
Zobacz w Google Scholar

Micewski, A. Z geografii politycznej II Rzeczypospolitej. Szkice. Kraków: Społeczny Instytut Wydawniczy, 1964.
Zobacz w Google Scholar

Mitrovits, M., red. Lengyel –Magyar – „két jó barát”. A magyar-lengyel kapcsolatok dokumentumai, 1957–1987. Budapest: Napvilág Kiado, 2007.
Zobacz w Google Scholar

Nowak, J. R. Węgry 1939–1969. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1971.
Zobacz w Google Scholar

Od Zjazdu w Wyszehradzie do Grupy Wyszehradzkiej. Kilkaset lat współpracy środkowoeuropejskiej, red. R. Kowalski. Nowy Targ: nakł. Polskiego Towarzystwa Historycznego: Zakład Poligraficzny “MK”, 2017.
Zobacz w Google Scholar

Pálffy, G. The Kingdom of Hungary and the Habsburg Monarchy in the Sixteenth Century. Przeł. J. Thomas, H. D. DeKornfeld. Boulder: Social Science Monographs, 2009.
Zobacz w Google Scholar

Palmer, R. R., Colton, J., Kramer, L. A History of the Modern World. New York: Knopf, 1992.
Zobacz w Google Scholar

Paruch, W. Myśl polityczna obozu piłsudczykowskiego, 1926–1939. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2005.
Zobacz w Google Scholar

Parvev, I. Habsburgs and Ottomans Between Vienna and Belgrade (1683–1739). New York: Columbia University Press, 1995.
Zobacz w Google Scholar

Pawłowski, K. Bukareszteńska Dziewiątka. Współpraca państw wschodniej flanki NATO, Lublin: Instytut Europy Środkowej, 2020.
Zobacz w Google Scholar

Péter, L., Lojkó, M. Hungary’s Long Nineteenth Century. Constitutional and Democratic Traditions in a European Perspective. Leiden–Boston: Brill, 2012. https://doi.org/10.1163/9789004224216
Zobacz w Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1163/9789004224216

Pieradzka, K. Fundacja klasztoru Jasnogórskiego w Częstochowie w 1382 r. Kraków 1939.
Zobacz w Google Scholar

Pieradzka, K. „Przybycie paulinów do Polski”. Przegląd Powszechny 9 (1938): 262–273.
Zobacz w Google Scholar

Pobóg-Lenartowicz, A. Opolskie drogi św. Wojciecha. Opole: Uniwersytet Opolski, 1997.
Zobacz w Google Scholar

Poláčková, H. „Regional Cooperation in Central Europe: Poland, Hungary, Czech Republic and Slovakia. From Visegrad to CEFTA”. Perspectives 3 (1994): 117–129.
Zobacz w Google Scholar

Porter-Szűcs, B. Gdy nacjonalizm zaczął nienawidzić. Wyobrażenia nowoczesnej polityki w dziewiętnastowiecznej Polsce. Sejny: Pogranicze, 2011.
Zobacz w Google Scholar

Romsics, I. The Dismantling of Historic Hungary. The Peace Treaty of Trianon 1920. New York: Columbia University Press, 2002.
Zobacz w Google Scholar

Sedlar, J. W. Hitler’s Central European Empire 1938–1945. Philadelphia: Booklocker, 2007.
Zobacz w Google Scholar

Seegal, S. Mediating an Antemurale Myth in East Central Europe. Religion and Politics in Modern Geographers’ Entangled Lives and Maps. Red. L. Berezhnaya, H. Hein-Kircher, Rampart Nations. Bulwark Myths of East European Multiconfessional Societies in the Age of Nationalism. New York: Berghahn Books, 2019: 262–292. https://doi.org/10.2307/j.ctv12pns5t.16
Zobacz w Google Scholar DOI: https://doi.org/10.2307/j.ctv12pns5t.16

Skodlarski, J. Epilog układu Sikorski-Beneš. Z dziejów polsko-czechosłowackich 1939–1949. Łódź: Wydawnictwo Łódzkie, 1988.
Zobacz w Google Scholar

Skowronek, J. Polityka bałkańska Hotelu Lambert (1833–1856). Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, 1976.
Zobacz w Google Scholar

Sroka, S. Genealogia Andegawenów węgierskich. Kraków: Towarzystwo Naukowe „Societas Vistulana”, 2015.
Zobacz w Google Scholar

Sutarski, K. Zarys dziejów Polski z węgierskimi powiązaniami. Warszawa–Budapeszt: Wydawnictwo Antyk, 2019.
Zobacz w Google Scholar

Szabad, G. Lajos Kossuth Role in the Conceptualization of a Danubian Federation. Red. I. Romasics, B. Király, Geopolitics in the Danube Region. Hungarian Reconcilliation Eff orts 1848–1998. Budapest: Central European University Press, 1999: 61–98. https://doi.org/10.7829/j.ctv1wvms9m.8
Zobacz w Google Scholar DOI: https://doi.org/10.7829/j.ctv1wvms9m.8

Szűcs, J. Trzy Europy. Przeł. J. M. Kłoczowski. Lublin: Instytut Europy Środkowo-Wschodniej, 1995.
Zobacz w Google Scholar

Szűcs, J. Vázlat Európa három történeti régiójáról. Budapest: Magvető, 1983.
Zobacz w Google Scholar

Szwed, R. Powstanie styczniowe w Zagłębiu Dąbrowskim. Warszawa: PWN, 1978.
Zobacz w Google Scholar

Ślaski, J. Literatura staropolska a literatura starowęgierska. Red. T. Michałowska, J. Ślaski, Literatura staropolska w kontekście europejskim (Związki i analogie). Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1977.
Zobacz w Google Scholar

Ślusarczyk, J. Układ Warszawski. Działalność polityczna 1955–1991. Warszawa: Instytut Studiów Politycznych PAN, 1992.
Zobacz w Google Scholar

Škrabec, S. Geografia wyobrażona. Koncepcja Europy Środkowej w XX wieku. Kraków: Międzynarodowe Centrum Kultury, 2014.
Zobacz w Google Scholar

Tokarz, G. „Koncepcja Mitteleuropa – historyczne i współczesne uwarunkowania”. Wschodnioznawstwo (11) 2017: 73–83.
Zobacz w Google Scholar

Urbańczyk, P. Bolesław Chrobry – lew ryczący. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika 2017.
Zobacz w Google Scholar

Varga, E. L. „Węgrzy w Legionach Polskich w latach 1914–1918”. Przegląd Historyczno-Wojskowy 5 (2008): 27–58.
Zobacz w Google Scholar

Wandycz, P. S. Z dziejów dyplomacji. Londyn: Polonia, 1988.
Zobacz w Google Scholar

Wisner, H. Litwa i Litwini. Z przeszłości państwa i narodu. Warszawa: Kaunas „Šviesa”, 1993.
Zobacz w Google Scholar

Zajewski, W. „System wiedeński”. Dzieje Najnowsze 1–2 (1990): 101–110.
Zobacz w Google Scholar

Zieleński, T. Inicjatywa Smart Defence szansą na zwiększenie zdolności obronnych NATO. Red. R. Czulda, R. Łoś, J. Reginia-Zacharski, NATO wobec wyzwań współczesnego świata. Warszawa: Instytut Badań nad Stosunkami Międzynarodowymi, 2013: 297–309.
Zobacz w Google Scholar

Zima, M. Węgrzy wobec Powstania Warszawskiego. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 2016.
Zobacz w Google Scholar