Anna z Wiśniowieckich Zamoyska – szekspirowska Lady Makbet rodu Zamoyskich?

Paweł Tyszka

doi:10.18778/0208-6050.116.06

Autor

Paweł Tyszka Zamek Królewski w Warszawie – Muzeum https://orcid.org/0000-0002-2893-8741

DOI:

https://doi.org/10.18778/0208-6050.116.06

Słowa kluczowe:

Anna z Wiśniowieckich Zamoyska, Tomasz Zamoyski, Katarzyna z Ostrogskich Zamoyska, Wacław Jan Zamoyski, Jan Zamoyski, ordynacja zamojska, oskarżenie o czary

Abstrakt

Artykuł poświęcony jest konfliktowi w rodzie Zamoyskich na początku lat dwudziestych XVII w. Anna z Wiśniowieckich Zamoyska, wdowa po strażniku polnym koronnym i kasztelanie chełmskim Janie Zamoyskim, została oskarżona o wysłanie do Zamościa czarownic, które miały rzucić urok na Katarzynę z Ostrogskich Zamoyską, żonę wojewody kijowskiego Tomasza Zamoyskiego, by ta stała się bezpłodna. W ten sposób Anna z Wiśniowieckich Zamoyska miała jakoby chcieć zapewnić swoim synom przejęcie ordynacji zamojskiej po bezpotomnej śmierci Tomasza Zamoyskiego. W konflikt zostali zaangażowani członkowie rodów Zamoyskich i Wiśniowieckich, stając w obronie wdowy po kasztelanie chełmskim lub też ją oskarżając.
Narodziny dzieci Tomasza Zamoyskiego i jego żony pozwoliły zapomnieć o tych oskarżeniach. Lecz po śmierci Jana „Sobiepana” Zamoyskiego, III ordynata zamojskiego, ponownie odżyły, służąc do walki propagandowej między potencjalnymi spadkobiercami ordynacji zamojskiej.

Pobrania

Brak dostępnych danych do wyświetlenia.

Biogram autora

Paweł Tyszka - Zamek Królewski w Warszawie – Muzeum

Mgr Paweł Tyszka – absolwent Instytutu Historycznego Uniwersytetu Warszawskiego. Kierownik Działu Projektów Naukowych i Muzealnych Zamku Królewskiego w Warszawie – Muzeum.
Zainteresowania naukowe: historia społeczna w epoce staropolskiej, genealogia, mechanizmy patronatu politycznego i artystycznego oraz dwór i klientela magnacka w XVII w.

Bibliografia

Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie [AGAD], Archiwum Zamoyskich [AZ], nr 19, 51, 274, 395, 407, 412, 638, 706, 714, 725, 752, 924, 2372
Google Scholar

Album studentów Akademii Zamojskiej 1595–1781, oprac. H. Gmiterek, Warszawa 1994.
Google Scholar

Bielowski A., Szymon Szymonowic, Kraków 1875.
Google Scholar

Ordynacya Jaśnie Wielmożnego Jana Zamoyskiego Hetmana Koronnego, [w:] Volumina Legum, t. II, wyd. J. Ohryzka, Petersburg 1859, s. 287.
Google Scholar

Radziwiłł A. S., Pamiętnik o dziejach w Polsce, t. II (1637–1646), przekł. i oprac. A. Przyboś, R. Żelewski, Warszawa 1980.
Google Scholar

Rudomicz B., Efemeros czyli Diariusz prywatny pisany w Zamościu w latach 1656–1672, cz. 2 (1665–1672), oprac. M. L. Klementowski, przekł. W. Froch, Lublin 2002.
Google Scholar

Żurkowski S., Żywot Tomasza Zamojskiego kanclerza w. kor., oprac. A. Batowski, Lwów 1860, [w:] Życie i dzieło Tomasza Zamoyskiego 1594–1638. W 420. rocznicę urodzin wydano staraniem Miejskiej Biblioteki Publicznej w Tomaszowie Lubelskim, Tomaszów Lubelski 2014, s. I–XXVIII, 1–406.
Google Scholar

Anusik Z., Krótkie życie i niespodziewana śmierć młodego magnata. Janusz Paweł ks. Ostrogski i jego testament z 6 sierpnia 1619 roku, „Przegląd Nauk Historycznych” 2020, R. XIX, nr 1, s. 215–239. https://doi.org/10.18778/1644-857X.19.01.09
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/1644-857X.19.01.09

Czamańska I., Wiśniowieccy. Monografia rodu, Poznań 2007.
Google Scholar

Czubara K., Jan Zamoyski a jego krewni z młodszej linii rodu, [w:] Jan Zamoyski. Wódz – mecenas – polityk, „Zamojsko-Wołyńskie Zeszyty Muzealne” 2005, t. III, (numer specjalny), s. 163–175.
Google Scholar

Dworzaczek W., Genealogia. Tablice, Warszawa 1959.
Google Scholar

Grzybowski S., Jan Zamoyski, Warszawa 1994.
Google Scholar

Horn I., Andrzej Batory, Warszawa 2010.
Google Scholar

Karbownik H., Sprawa prowadzenia procesów o czary w przedrozbiorowej Polsce w świetle ówczesnego prawa kanonicznego i polskiego, „Kościół i Prawo” 1998, t. XIII, s. 165–174.
Google Scholar

Kempa T., Dzieje rodu Ostrogskich, Toruń 2003.
Google Scholar

Kieniewicz L., Senat za Stefana Batorego, Warszawa 2000.
Google Scholar

Krzysztofik M., „O niepłodności w stanach małżeńskich” – czyli jak XVII-wieczny kalendarzysta-lekarz omawia oraz cenzuruje tematy wstydliwe, „Napis. Pismo poświęcone literaturze okolicznościowej i użytkowej” 2009, seria XV, s. 33–45. https://doi.org/10.18318/napis.2009.1.4
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18318/napis.2009.1.4

Kupczewska M., Intercyza ślubna z Katarzyną księżniczką Ostrogską, między księżną Imcią Anną z Szemberka Ostrogską wojewodziną wołyńską uczynioną a Imcią Panem Tomaszem Zamoyskim wojewodą kijowskim, „Białostockie Teki Historyczne” 2013, t. XI, s. 287–293. https://doi.org/10.15290/bth.2013.11.18
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.15290/bth.2013.11.18

Kupczewska M., Matka i syn – wpływ Barbary z Tarnowskich Zamoyskiej na proces wychowania i wykształcenia Tomasza Zamoyskiego w świetle korespondencji z lat 1605–1610, „Białostockie Teki Historyczne” 2011, t. IX, s. 41–54.
Google Scholar

Majewski R., Cecora. Rok 1620, Warszawa 1970.
Google Scholar

Moniuszko A., Prawo sądowe Rzeczypospolitej szlacheckiej (XVI–XVIII w.). Zarys wykładu z wyborem źródeł, Warszawa 2017.
Google Scholar

Tarnawski A., Działalność gospodarcza Jana Zamoyskiego, kanclerza i hetmana w. kor. (1572–1605), Lwów 1935.
Google Scholar

Tygielski W., Listy, ludzie, władza. Patronat Jana Zamoyskiego w świetle korespondencji, Warszawa 2009.
Google Scholar

Tyszka P., Stan zdrowia, higiena, choroby i śmierć w kręgu krewnych kanclerza i hetmana wielkiego koronnego Jana Zamoyskiego, [w:] Czystość i brud. Higiena nowożytna (XV–XVIII w.), red. W. Korpalska, W. Ślusarczyk, Bydgoszcz 2015, s. 141–160.
Google Scholar

Tyszka P., W cieniu wielkiego kanclerza. Barbara z Tarnowskich Zamoyska, Warszawa 2015.
Google Scholar

Urbaniak V., Zamoyszczycy bez Zamoyskiego. Studium dekompozycji ugrupowania politycznego, Warszawa 1995.
Google Scholar

Urbaniak V., Zielińska Z., Zamoyski J., Karaskiewicz K., Zamoyscy herbu Jelita, Warszawa 1997.
Google Scholar

Witusik A. A., Młodość Tomasza Zamoyskiego. O wychowaniu i karierze syna magnackiego w Polsce w pierwszej połowie XVII wieku, Lublin 1977.
Google Scholar