Anna z Wiśniowieckich Zamoyska – szekspirowska Lady Makbet rodu Zamoyskich?

Paweł Tyszka

doi:10.18778/0208-6050.116.06

Authors

Paweł Tyszka The Royal Castle in Warsaw – Museum https://orcid.org/0000-0002-2893-8741

DOI:

https://doi.org/10.18778/0208-6050.116.06

Keywords:

Anna Zamoyska (née Wiśniowiecka), Tomasz Zamoyski, Katarzyna Zamoyska (née Ostrogska), Wacław Jan Zamoyski, Jan Zamoyski, the Zamoyski Family Entail, accusation of witchcraft

Abstract

The article is devoted to a conflict within the Zamoyski family in the early 1620s. Anna Zamoyska (née Wiśniowiecka), widow of the Crown Field Warden and Castellan of Chełm Jan Zamoyski, was accused of sending witches to Zamość to cast a spell on Katarzyna Zamoyska (née Ostrogska), wife of the Voivode of Kiev Tomasz Zamoyski, so that she would become sterile. In this way, Anna Zamoyska, allegedly wanted to ensure that her sons took over the Zamoyski Family Entail after the heirless death of Tomasz Zamoyski. Members of the Zamoyski and Wiśniowiecki families became involved in the conflict, defending or accusing the widow of the Castellan of Chełm.
The birth of the children of Tomasz Zamoyski and his wife made it possible to forget the accusations levelled against Anna Zamoyska. However, after the death of Jan ‘Sobiepan’ Zamoyski, the 3rd Entailer of Zamość, they resurfaced, serving as a propaganda fight between potential heirs to the Zamoyski Family Entail.

Downloads

Download data is not yet available.

Author Biography

Paweł Tyszka, The Royal Castle in Warsaw – Museum

Mgr Paweł Tyszka – absolwent Instytutu Historycznego Uniwersytetu Warszawskiego. Kierownik Działu Projektów Naukowych i Muzealnych Zamku Królewskiego w Warszawie – Muzeum.
Zainteresowania naukowe: historia społeczna w epoce staropolskiej, genealogia, mechanizmy patronatu politycznego i artystycznego oraz dwór i klientela magnacka w XVII w.

References

Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie [AGAD], Archiwum Zamoyskich [AZ], nr 19, 51, 274, 395, 407, 412, 638, 706, 714, 725, 752, 924, 2372
Google Scholar

Album studentów Akademii Zamojskiej 1595–1781, oprac. H. Gmiterek, Warszawa 1994.
Google Scholar

Bielowski A., Szymon Szymonowic, Kraków 1875.
Google Scholar

Ordynacya Jaśnie Wielmożnego Jana Zamoyskiego Hetmana Koronnego, [w:] Volumina Legum, t. II, wyd. J. Ohryzka, Petersburg 1859, s. 287.
Google Scholar

Radziwiłł A. S., Pamiętnik o dziejach w Polsce, t. II (1637–1646), przekł. i oprac. A. Przyboś, R. Żelewski, Warszawa 1980.
Google Scholar

Rudomicz B., Efemeros czyli Diariusz prywatny pisany w Zamościu w latach 1656–1672, cz. 2 (1665–1672), oprac. M. L. Klementowski, przekł. W. Froch, Lublin 2002.
Google Scholar

Żurkowski S., Żywot Tomasza Zamojskiego kanclerza w. kor., oprac. A. Batowski, Lwów 1860, [w:] Życie i dzieło Tomasza Zamoyskiego 1594–1638. W 420. rocznicę urodzin wydano staraniem Miejskiej Biblioteki Publicznej w Tomaszowie Lubelskim, Tomaszów Lubelski 2014, s. I–XXVIII, 1–406.
Google Scholar

Anusik Z., Krótkie życie i niespodziewana śmierć młodego magnata. Janusz Paweł ks. Ostrogski i jego testament z 6 sierpnia 1619 roku, „Przegląd Nauk Historycznych” 2020, R. XIX, nr 1, s. 215–239. https://doi.org/10.18778/1644-857X.19.01.09
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/1644-857X.19.01.09

Czamańska I., Wiśniowieccy. Monografia rodu, Poznań 2007.
Google Scholar

Czubara K., Jan Zamoyski a jego krewni z młodszej linii rodu, [w:] Jan Zamoyski. Wódz – mecenas – polityk, „Zamojsko-Wołyńskie Zeszyty Muzealne” 2005, t. III, (numer specjalny), s. 163–175.
Google Scholar

Dworzaczek W., Genealogia. Tablice, Warszawa 1959.
Google Scholar

Grzybowski S., Jan Zamoyski, Warszawa 1994.
Google Scholar

Horn I., Andrzej Batory, Warszawa 2010.
Google Scholar

Karbownik H., Sprawa prowadzenia procesów o czary w przedrozbiorowej Polsce w świetle ówczesnego prawa kanonicznego i polskiego, „Kościół i Prawo” 1998, t. XIII, s. 165–174.
Google Scholar

Kempa T., Dzieje rodu Ostrogskich, Toruń 2003.
Google Scholar

Kieniewicz L., Senat za Stefana Batorego, Warszawa 2000.
Google Scholar

Krzysztofik M., „O niepłodności w stanach małżeńskich” – czyli jak XVII-wieczny kalendarzysta-lekarz omawia oraz cenzuruje tematy wstydliwe, „Napis. Pismo poświęcone literaturze okolicznościowej i użytkowej” 2009, seria XV, s. 33–45. https://doi.org/10.18318/napis.2009.1.4
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18318/napis.2009.1.4

Kupczewska M., Intercyza ślubna z Katarzyną księżniczką Ostrogską, między księżną Imcią Anną z Szemberka Ostrogską wojewodziną wołyńską uczynioną a Imcią Panem Tomaszem Zamoyskim wojewodą kijowskim, „Białostockie Teki Historyczne” 2013, t. XI, s. 287–293. https://doi.org/10.15290/bth.2013.11.18
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.15290/bth.2013.11.18

Kupczewska M., Matka i syn – wpływ Barbary z Tarnowskich Zamoyskiej na proces wychowania i wykształcenia Tomasza Zamoyskiego w świetle korespondencji z lat 1605–1610, „Białostockie Teki Historyczne” 2011, t. IX, s. 41–54.
Google Scholar

Majewski R., Cecora. Rok 1620, Warszawa 1970.
Google Scholar

Moniuszko A., Prawo sądowe Rzeczypospolitej szlacheckiej (XVI–XVIII w.). Zarys wykładu z wyborem źródeł, Warszawa 2017.
Google Scholar

Tarnawski A., Działalność gospodarcza Jana Zamoyskiego, kanclerza i hetmana w. kor. (1572–1605), Lwów 1935.
Google Scholar

Tygielski W., Listy, ludzie, władza. Patronat Jana Zamoyskiego w świetle korespondencji, Warszawa 2009.
Google Scholar

Tyszka P., Stan zdrowia, higiena, choroby i śmierć w kręgu krewnych kanclerza i hetmana wielkiego koronnego Jana Zamoyskiego, [w:] Czystość i brud. Higiena nowożytna (XV–XVIII w.), red. W. Korpalska, W. Ślusarczyk, Bydgoszcz 2015, s. 141–160.
Google Scholar

Tyszka P., W cieniu wielkiego kanclerza. Barbara z Tarnowskich Zamoyska, Warszawa 2015.
Google Scholar

Urbaniak V., Zamoyszczycy bez Zamoyskiego. Studium dekompozycji ugrupowania politycznego, Warszawa 1995.
Google Scholar

Urbaniak V., Zielińska Z., Zamoyski J., Karaskiewicz K., Zamoyscy herbu Jelita, Warszawa 1997.
Google Scholar

Witusik A. A., Młodość Tomasza Zamoyskiego. O wychowaniu i karierze syna magnackiego w Polsce w pierwszej połowie XVII wieku, Lublin 1977.
Google Scholar