Plotki, nieporozumienia i konflikty we fraucymerach żon króla Zygmunta Augusta
DOI:
https://doi.org/10.18778/0208-6050.116.04Słowa kluczowe:
dwór królowej, fraucymer, plotka, Elżbieta Habsburżanka (1526–1545), Barbara Radziwiłłówna (1523–1551), Katarzyna Habsburżanka (1533–1572), Zygmunt II August (1520–1572)Abstrakt
Fraucymer, stanowiący najbliższe otoczenie królowej, to licząca z reguły kilkanaście osób grupa kobiet – matron, dworek, panien służebnych oraz żeńskiej służby. Przekazy źródłowe, które pokazywałby codzienne, mniej oficjalne, przebiegające w komnatach niewieścich życie fraucymeru, są nad wyraz skromne nie tylko dla okresu średniowiecza, ale także dla stulecia XVI. Z natury rzeczy informacje o nim pozostawały w ścianach kobiecych pomieszczeń – zaangażowane w nie kobiety, także królowe, nie pozostawiały z reguły pisemnych świadectw fraucymerowej codzienności. Kwestia wewnętrznych stosunków we fraucymerach żon Zygmunta Augusta jest oświetlona przede wszystkim dlatego, że w przypadku tych niewieścich środowisk dysponujemy źródłami nie do przecenienia, jakimi są źródła epistolarne. Fraucymer był tym środowiskiem, które szczególnie łączono z kolportowaniem plotek, a konflikty w nim miały przede wszystkim podłoże charakterologiczne i kompetencyjne. Istotnym ich źródłem były również niezaspokojone matrymonialne oczekiwania królewskich dworek. Kobiece nieporozumienia i plotki – w przeciwieństwie do tych rozsiewanych przez mężczyzn – uznawane były z reguły za naturalny i nieunikniony element dworskiego życia, który trzeba raczej lekceważyć i pomijać milczeniem niż nadawać mu przesadne znaczenie.
Pobrania
Bibliografia
Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie, Archiwum Skarbu Królewskiego, Rachunki Królewskie 162a, 162b
Google Scholar
Dudithius A., Epistulae, pars 1 (1554–1567), eds. L. Szczucki, T. Szepessy, Budapest 1992.
Google Scholar
Jagiellonki polskie w XVI wieku, t. V (Uzupełnienia, rozprawy materyały głównie z Ces. tajnego Archiwum Wiedeńskiego czerpane przez Alexandra hr. Przezdzieckiego), wyd. J. Szujski, Kraków 1878.
Google Scholar
Kromer M., Polska, czyli o położeniu, ludności, obyczajach, urzędach i sprawach publicznych Królestwa Polskiego księgi dwie, przekł. S. Kazikowski, wstęp i oprac. R. Marchwiński, Olsztyn 1984, Literatura Warmii i Mazur w Dawnych Wiekach.
Google Scholar
Listy króla Zygmunta Augusta do Radziwiłłów, oprac., wstęp i komentarz I. Kaniewska, Kraków 1999.
Google Scholar
Listy polskie XVI wieku, red. K. Rymut, t. I (Listy z lat 1525–1548 ze zbiorów Władysława Pociechy, Witolda Taszyckiego i Adama Turasiewicza), Kraków 1998.
Google Scholar
Listy polskie XVI wieku, red. K. Rymut, t. II (Listy z lat 1548–1550 ze zbiorów Władysława Pociechy, Witolda Taszyckiego i Adama Turasiewicza), Kraków 2001.
Google Scholar
Boksa E., Kołodziejczyk J., Plotka z perspektywy interakcji językowej, „Studia Filologiczne” 2019, t. XXXII, s. 291–305.
Google Scholar
Cynarski S., Zygmunt August, wyd. 3, Warszawa 2004.
Google Scholar
Czwojdrak B., Fraucymer na dworach królowych w późnośredniowiecznej Polsce, „Studia z Dziejów Średniowiecza” 2016, t. XX, s. 17–28.
Google Scholar
Dvořáková D., Ženy ako obete dvorských intríg, [w:] Ženy a děti ve dvorské společnosti, eds. D. Dvořáčková-Malá, J. Zelenka a kol., Praha 2015, s. 67–77.
Google Scholar
Fabiani B., Warszawski dwór Ludwiki Marii, Warszawa 1976.
Google Scholar
Ferenc M., Kobiety w życiu króla Zygmunta Augusta, [w:] Kobiety i władza w czasach dawnych, red. B. Czwojdrak, A. A. Kluczek, Katowice 2014, s. 301–323.
Google Scholar
Gluckman M., Gossip and Scandal, „Current Anthropology” 1963, vol. IV, no. 3,s. 307–316. https://doi.org/10.1086/200378
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1086/200378
Grabarczyk T., Dwór królowej Katarzyny Habsburżanki w Wieluniu (1566), [w:] Tractu temporis. Ludzie, regiony, fakty. Księga dedykowana Profesorowi Tadeuszowi Nowakowi, red. T. Grabarczyk, A. Kowalska-Pietrzak, Łódź–Wieluń 2018, Biblioteka Wieluńskiego Towarzystwa Naukowego, t. XXV, s. 259–285.
Google Scholar
Janicki K., Wawel. Biografia, Kraków 2022.
Google Scholar
Januszek-Sieradzka A., Królowa Barbara Radziwiłłówna w dworskim mikroświecie, Lublin 2017.
Google Scholar
Kägler B., Rückzugsort oder Anlaufstelle? Das ›Frauenzimmer‹ als Institution und Handlungsraum am Münchner Hof der Frühen Neuzeit, [w:] Raumkonzepte – Raum-wahrnehmungen – Raumnutzungen (Mittelalter – Frühe Neuzeit) = Espaces: concepts – perceptions – usages (Moyen Âge – époque moderne). Discussions: Colloquien undTagungen des Deutschen Historischen Instituts Paris und seiner Partner, ed. S. Rau, Paris 2010, https://www.perspectivia.net/publikationen/discussions/5-2010/kaegler_frauenzimmer (dostęp: 30 XII 2023).
Google Scholar
Kolk C. zum, La naissance de la «cour des Dames»: la maison de la reine de France et son personnel féminin (Moyen Âge – XVIe siècle), [w:] Femmes à la cour de France. Charges et fonctions (XVe–XIXe siècle), dir. C. zum Kolk, K. Wilson-Chevalier, Villeneuve d’Ascq 2018, s. 23–47. https://doi.org/10.4000/books.septentrion.132809
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.4000/books.septentrion.132809
Krasiński W., Przyczynek do historyi dyplomacyi w Polsce 1566–1572, Kraków 1872.
Google Scholar
Kuchowicz Z., Barbara Radziwiłłówna, wyd. 4, Łódź 1976.
Google Scholar
Marchwińska A., Instrukcje Zygmunta Augusta około urządzenia dworu Katarzyny Habsburżanki z 1553 roli, [w:] Homo doctus in se semper divitas habet. Księga pamiątkowa ofiarowana Profesorowi Januszowi Małłkowi z okazji siedemdziesiątej rocznicy urodzin i pięćdziesiątej rocznicy rozpoczęcia pracy naukowej, red. W. Polak, Toruń 2008, s. 171–184.
Google Scholar
Marchwińska A., Królewskie dwory żon Zygmunta Augusta. Organizacja i składy osobowe, Toruń 2008, Roczniki Towarzystwa Naukowego w Toruniu, t. XCII, z. 1.
Google Scholar
Marchwińska A., Pogrzeb Barbary Radziwiłłówny i odprawa jej królewskiego dworu (1551), „Studia Waweliana” 2007, t. XIII, s. 105–113.
Google Scholar
Matarasso P., Queen’s Mate: Three Women of Power in France on the Eve of Renaissance, Farnham 2001.
Google Scholar
Merry S. E., Rethinking gossip and scandal, [w:] Toward a General Theory of SocialControl, ed. D. Black, New York 1984, s. 271–302. https://doi.org/10.1016/B978-0-12-102801-5.50016-9
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1016/B978-0-12-102801-5.50016-9
Mossakowski S., Rezydencja królewska na Wawelu w czasach Zygmunta Starego. Program użytkowy i ceremonialny, Warszawa 2013.
Google Scholar
Ragauskiene R., Barbora Radvilaite, Vilnius 1999.
Google Scholar
Ratajczak T., Podróże władcy i architektura. Przebudowa królewskich rezydencji za panowania Zygmunta Starego, „Artium Quaestiones” 2006, t. XVII, s. 5–37.
Google Scholar
Szczucki L., Ars dissimulandi (Andrzeja Dudycza rozstanie z Kościołem), [w:] Kultura polska a kultura europejska. Prace ofiarowane Januszowi Tazbirowi w sześćdziesiątą rocznicę urodzin, red. M. Bogucka, J. Kowecki, Warszawa 1987, s. 189–204.
Google Scholar
Thiele-Dohrmann K., Psychologia plotki, przekł. i wstęp A. Krzemiński, Warszawa 1980.
Google Scholar
Uniwersalny słownik języka polskiego, red. S. Dubisz, t. III, Warszawa 2003.
Google Scholar
Wagner A., Calomnier les saints: la rumeur mèdisante dans l’historiographie, [w:] La Rumeur au Moyen Âge. De mèpris á la manipulation (Ve–XVe siècle), dir. M. Billoré, M. Soria, Rennes 2011, s. 301–310. https://doi.org/10.4000/books.pur.119715
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.4000/books.pur.119715
Wickham Ch., Gossip and Renaissance Among the Medieval Peasantry, „Past and Present” 1998, vol. CLX, s. 3–24.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1093/past/1998.160.3
Woodacre E., Queens and Courtiers. Authority, networks and patronage, [w:] The Routledge History of Women in Early Modern Europe, London 2021, s. 219–237. https://doi.org/10.4324/9780429355783-10
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.4324/9780429355783-10
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Funding data
-
Narodowe Centrum Nauki
Grant numbers 2021/43/B/HS3/01490
