Instrukcja królewska z 7 lipca 1656 r. dla posłów na rokowania w Wilnie na tle sytuacji geopolitycznej Rzeczypospolitej Obojga Narodów w połowie lat pięćdziesiątych wieku XVII
DOI:
https://doi.org/10.18778/0208-6050.115.02Słowa kluczowe:
relacje dyplomatyczne polsko-rosyjskie, instrukcja poselska, Jan Kazimierz Waza, Aleksy Michajłowicz, rokowania pokojowe, rozejm/zawieszenie broni, rozejm w NiemieżyAbstrakt
Tematem artykułu są stosunki polsko-rosyjskie w połowie lat pięćdziesiątych XVII w. Praca koncentruje się na analizie instrukcji wydanej przez kancelarię królewską w dniu 7 lipca 1656 r. i przekazanej posłom udającym się na rokowania do Wilna. Celem opracowania jest skonfrontowanie treści instrukcji z ówczesną sytuacją polityczną Rzeczypospolitej Obojga Narodów i odpowiedź na pytanie, na ile żądania strony koronno-litewskiej były możliwe do spełnienia przez Państwo Moskiewskie.
Pobrania
Bibliografia
Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie [AGAD], Archiwum Koronne Warszawskie [AKW], Dz. Rosyjski, sygn. 55c, nr 13; 55c, nr 54; 55c, nr 75
Google Scholar
Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie [AGAD], Archiwum Radziwiłłów, Dz. II [AR II], sygn. 1320
Google Scholar
Jemiołowski M., Pamiętnik dzieje Polski zawierający (1648–1679), oprac. J. Dzięgielewski, Warszawa 2000.
Google Scholar
Medeksza z Prószcza S.F., Dyariusz drogi mej do Cara moskiewskiego z Kiejdan pod Wilno i Wakę; roku 1655 dnia 8 września wyjechałem z Kiejdan, [w:] S.F. Medeksza z Prószcza, Księga pamiętnicza wydarzeń zaszłych na Litwie 1654–1668, Kraków 1875, s. 13–28.
Google Scholar
Radziwiłł A.S., Pamiętnik o dziejach w Polsce, t. III (1647–1656), przekł. i oprac. A. Przyboś, R. Żelewski, Warszawa 1980.
Google Scholar
Węsławski S., Victor et victus Vincentius Corvinus Gosiewski, Wilno 1691.
Google Scholar
Baranowski B., Tatarszczyzna wobec wojny polsko-szwedzkiej w latach 1655–1660, [w:] Polska w okresie drugiej wojny północnej 1655–1660, t. I (Rozprawy), red. K. Lepszy, Warszawa 1957, s. 453–491.
Google Scholar
Bobiatyński K., Kampania zimowo-wiosenna wojsk Janusza Radziwiłła 1654–1655, [w:] Staropolska sztuka wojenna XVI–XVII wieku, red. M. Nagielski, Warszawa 2002, s. 173–199.
Google Scholar
Bobiatyński K., Od Smoleńska do Wilna: wojna Rzeczypospolitej z Moskwą 1654–1655, Połomia 2004.
Google Scholar
Chronologia sejmów Rzeczypospolitej Obojga Narodów (1569–1793), red. L. Wierzbicki, D. Kupisz, Warszawa 2021.
Google Scholar
Ciesielski T., Od Batohu do Żwańca. Wojna na Ukrainie, Podolu i o Mołdawię 1652–1653, Zabrze 2007.
Google Scholar
Codello A., Galiński Piotr, [w:] Polski słownik biograficzny, t. VII, Kraków 1948–1958, s. 226–227.
Google Scholar
Dąbrowski J.S., Polskie elity wobec Szwecji w przededniu potopu, [w:] Z dziejów stosunków Rzeczypospolitej Obojga Narodów ze Szwecją w XVII wieku, red. M. Nagielski, Warszawa 2007, s. 81–105.
Google Scholar
Dąbrowski J., Próby rozwiązania problemu kozackiego w latach 1648–1672 przez polskie elity polityczne, „Społeczeństwo. Almanach Historii Społecznej” 2007, t. VII, s. [143]–160.
Google Scholar
Dąbrowski J.S., Przed „Potopem”. Senatorowie koronni wobec Kozaczyzny i Ukrainy w latach 1654–1655, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Historyczne” 2003, z. 130, s. [87]–102.
Google Scholar
Fedoruk Y., Vìlens’kij dogovìr 1656 roku: Shìdnoêvropejs’ka kriza ì Ukraïna v seredinì XVII stolìttâ [Traktat wileński z 1656 r. Kryzys wschodnioeuropejski i Ukraina w połowie XVII wieku], Kijów 2011.
Google Scholar
Gawlik M., Projekt unii polsko-rosyjskiej w drugiej połowie XVII w., „Kwartalnik Historyczny” 1909, t. XXIII, s. [3]–50.
Google Scholar
Gazin W., Litovs’ka elìta mìž Švecìêû, Moskovs’koû deržavoû, Pol’ŝeû ta Kozac’koû Ukraïnoû v seredinì 50-h rr. XVII st. [Elita litewska między Szwecją, Państwem Moskiewskim, Polską a kozacką Ukrainą w połowie lat 50. XVII wieku], „Ukraina Lithuanica: Studia nad dziejami Wielkiego Księstwa Litewskiego” 2009, t. I, s. 106–120. https://doi.org/10.15407/ul2009.01.106
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.15407/ul2009.01.106
Gazin W., Litovs’kij činnik u vìjs’kovo-polìtičnomu protistoânnì mìž Pol’ŝeû ta Moskovs’koû deržavoû u 1654–1667 rr. [Czynnik litewski w konfrontacji wojskowo-politycznej między Polską a Państwem Moskiewskim w latach 1654–1667], „Ukraina Lithuanica: Studia nad dziejami Wielkiego Księstwa Litewskiego” 2013, t. II, s. 162–176. https://doi.org/10.15407/ul2013.02.162
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.15407/ul2013.02.162
Horobets V., Ukraïns’ka zovnìšnâ polìtika pìslâ Pereâslava: strategìčnì cìlì ta taktičnì vìdstupi drugoï polovini 1655 r. [Ukraińska polityka zagraniczna po Perejasławiu: cele strategiczne i taktyczne w drugiej połowie 1655 roku], „Ukrajinskyi Istorycznyj Źurnał” 2000, nr 1, s. 32–44.
Google Scholar
Kaczmarczyk J., Bohdan Chmielnicki, Wrocław–Warszawa–Kraków 1988.
Google Scholar
Kaczmarczyk J., Rzeczpospolita Trojga Narodów. Mit czy rzeczywistość. Ugoda hadziacka – teoria i praktyka, Kraków 2007.
Google Scholar
Kamieński A., Kulisy kapitulacji wielkopolskiego pospolitego ruszenia pod Ujściem w 1655 roku, „Klio” 2017, t. XLIII, nr 4, s. 47–68. https://doi.org/10.12775/KLIO.2017.044
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.12775/KLIO.2017.044
Kossarzecki K., Szlachta litewska wobec panowania szwedzkiego i moskiewskiego w okresie załamania Rzeczypospolitej przełomu 1655 i 1656 roku, [w:] Z dziejów stosunków Rzeczypospolitej Obojga Narodów ze Szwecją w XVII wieku, red. M. Nagielski, Warszawa 2007, s. 277–303.
Google Scholar
Kotliarčuk A., In the Shadows of Poland and Russia: The Grand Duchy of Lithuania and Sweden in the European Crisis of the mid-17th Century, [rozprawa doktorska napisana na Södertörn University w 2006 r.].
Google Scholar
Kotłubaj E., Życie Janusza Radziwiłła, Oświęcim 2019.
Google Scholar
Kroll P., Obrona Smoleńska w 1654 r., [w:] Staropolska sztuka wojenna XVI–XVII wieku, red. M. Nagielski, Warszawa 2002, s. 151–173.
Google Scholar
Kubala L., Wojna brandenburska i najazd Rakoczego w roku 1656 i 1657, Lwów 1917.
Google Scholar
Kubala L., Wojna moskiewska r. 1654–1655, Warszawa 1910.
Google Scholar
Kubala L., Wojna szwedzka w roku 1655 i 1656, Lwów 1913.
Google Scholar
Kupisz D., Smoleńsk 1632–1634, Warszawa 2001.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1055/s-2001-17445
Łatyszonek O., Od Rusinów Białych do Białorusinów. U źródeł białoruskiej idei narodowej, Białystok 2006.
Google Scholar
Makiłła D., Wojna północna (1655–1660) jako casus wczesnonowożytnej geopolityki, „Studia Maritima” 2016, t. XXIX, s. [83]–113.
Google Scholar
Milewski D., Między Moskwą a Szwecją: Jan Leszczyński i Janusz Radziwiłł o stanie państwa i sposobach jego ratowania w latach 1654–1655, [w:] Radziwiłłowie w służbie Marsa, red. M. Nagielski, K. Żojdź, Warszawa 2017, s. [169]–191.
Google Scholar
Nagielski M., Rywalizacja polsko-rosyjska w dobie potopu w kontekście wojny obu państw ze Szwecją w latach 1656–1661, „Studia Slavica et Balcanica Petropolitana” 2014, nr 1, s. 98–117.
Google Scholar
Nagielski M., Rywalizacja Rzeczypospolitej z Państwem Moskiewskim o dominację w Europie Środkowo-Wschodniej w XVI–XVII w., „Sensus Historiae” 2013, t. XI, z. 2, s. 87–115.
Google Scholar
Nowak T., Geneza agresji szwedzkiej, [w:] Polska w okresie drugiej wojny północnej 1655–1660, t. I (Rozprawy), red. K. Lepszy, Warszawa 1957, s. 83–137.
Google Scholar
Ochmann-Staniszewska S., Staniszewski Z., Sejm Rzeczypospolitej za panowania Jana Kazimierza Wazy. Prawo – doktryna – praktyka, t. I, Wrocław 2000.
Google Scholar
Pernal A.B., Rzeczpospolita Obojga Narodów a Ukraina. Stosunki dyplomatyczne w latach 1648–1659, Kraków 2010.
Google Scholar
Przyboś A., Gosiewski Wincenty Aleksander, [w:] Polski słownik biograficzny, t. VIII, Wrocław–Kraków–Warszawa 1959–1960, s. 343–347.
Google Scholar
Rachuba A., Paweł Sapieha wobec Szwecji i Jana Kazimierza (IX 1655 – II 1656), „Acta Baltico-Slavica” 1977, nr 11, s. 81–107.
Google Scholar
Rachuba A., Pokłoński Konstanty Wacław, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XXVII, Wrocław 1982–1983, s. 234–235.
Google Scholar
Rachuba A., Sapieha Paweł Jan, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XXXV, Warszawa–Kraków 1994, s. 138–148.
Google Scholar
Rachuba A., Wincenty Korwin Gosiewski, [w:] Hetmani Rzeczypospolitej Obojga Narodów, red. M. Nagielski, Warszawa 1995, s. 481–492.
Google Scholar
Saganovič G., Historia Białorusi: od czasów najdawniejszych do końca XVIII wieku, przekł. H. Łaszkiewicz, Lublin 2001.
Google Scholar
Saganovič G., Nevâdomaâ vajna: 1654–1667, Mińsk 1995.
Google Scholar
Sołowjow S., Rosja za panowania Aleksego Michajłowicza 1648–1657, Oświęcim 2012.
Google Scholar
Šapoka A., 1655 metų Kedainių sutartis, arba Švedai Lietuvoje 1655–1656 metais, Wilno 1990.
Google Scholar
Tomkiewicz W., Brzozowski Maksymilian, [w:] Polski słownik biograficzny, t. III, Kraków 1937, s. 66.
Google Scholar
Tyla A., Kėdainių unijos opozicija (1655–1656 m.), „Lietuvos TSR Mokslų Akademijos darbai” 1979, Serija A, t. II, s. 67–84.
Google Scholar
Tyla A., Sukilimas Lietuvoje priessvedų okupaciją 1656 m., „Lietuvos TSR Mokslų Akademijos darbai” 1976, Serija A, t. IV(LVII), s. 61–72.
Google Scholar
Urzędnicy centralni i dygnitarze Wielkiego Księstwa Litewskiego XIV–XVIII wieku. Spisy, oprac. H. Lulewicz, A. Rachuba, Kórnik 1994.
Google Scholar
Wasilewski T., Medeksza Stefan Franciszek, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XX, Wrocław 1975, s. 368–370.
Google Scholar
Wasilewski T., Radziwiłł Janusz, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XXX, Wrocław 1987, s. 208–215.
Google Scholar
Wasilewski T., Zdrada Janusza Radziwiłła w 1655 r. i jej wyznaniowe motywy, „Odrodzenie i Reformacja w Polsce” 1973, t. XVIII, s. [125]–147.
Google Scholar
Wierzbicki L.A., Zawisza Krzysztof, [w:] Marszałkowie sejmów Królestwa Polskiego i Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Słownik biograficzny polskiego parlamentaryzmu, t. I, Warszawa 2021, s. 475–477.
Google Scholar
Wimmer J., Polska–Szwecja. Konflikty zbrojne w XVI–XVII wieku, Oświęcim 2013.
Google Scholar
Wimmer J., Wojsko i finanse Rzeczypospolitej w czasie wojny ze Szwecją 1655–1660, [w:] Wojna polsko-szwedzka 1655–1660, red. J. Brodal, Warszawa 1973, s. 37–100.
Google Scholar
Wisner H., Działalność wojskowa Janusza Radziwiłła 1648–1655, „Rocznik Białostocki” 1976, t. XIII, s. [53]–109.
Google Scholar
Wisner H., Janusz Radziwiłł 1612–1655. Wojewoda wileński, hetman wielki litewski, Warszawa 2000.
Google Scholar
Wisner H., Rok 1655 w Litwie: pertraktacje ze Szwecją i kwestia wyznaniowa, „Odrodzenie i Reformacja w Polsce” 1981, t. XXVI, s. [83]–103.
Google Scholar
Wojciechowski J., Obraz Rosji w Rzeczypospolitej w drugiej połowie XVII wieku, Katowice 2020, [maszynopis pracy doktorskiej obronionej w Uniwersytecie Śląskim], https://rebus.us.edu.pl/bitstream/20.500.12128/19252/1/Wojciechowski_Obraz_Rosji_w_Rzeczypospolitej.pdf (dostęp: 20 VII 2023).
Google Scholar
Wójcik Z., Dyplomacja polska w okresie wojen drugiej połowy XVII wieku (1648–1699), [w:] Historia dyplomacji polskiej, t. II (1572–1795), red. Z. Wójcik, Warszawa 1982, s. 163–331.
Google Scholar
Wójcik Z., Dzikie pola w ogniu, Warszawa 1960.
Google Scholar
Wójcik Z., Feudalna Rzeczpospolita wobec umowy w Perejasławiu, „Kwartalnik Historyczny” 1954, R. LXI, nr 3, s. [76]–109.
Google Scholar
Wójcik Z., Jan Kazimierz Waza, Wrocław 1997.
Google Scholar
Wójcik Z., Stosunki polityczne polsko-austriackie w drugiej połowie XVII wieku, „Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka” 1983, t. XXXVIII, nr 4, s. 469–477.
Google Scholar
Wójcik Z., Traktat andruszowski 1667 roku i jego geneza, Warszawa 1959.
Google Scholar
Wójcik Z., Wstęp, [w:] Traktaty polsko-austriackie z drugiej połowy XVII wieku, oprac. Z. Wójcik, Warszawa 1985, s. 5–31.
Google Scholar
Wójcik Z., Zmiana w układzie sił politycznych w Europie Środkowo-Wschodniej w drugiej połowie XVII wieku, „Kwartalnik Historyczny” 1960, R. LXVII, nr 1, s. [25]–57.
Google Scholar
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
