Strażnicy koronny i wojskowy w dobie Jana Sobieskiego (1667–1696). Kilka uwag o osobach odpowiedzialnych za organizowanie przemarszów armii koronnej

Zbigniew Hundert

doi:10.18778/0208-6050.99.08

Authors

Zbigniew Hundert Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie, Wydział Nauk Historycznych i Społecznych, Instytut Nauk Historycznych, Katedra Historii Nowożytnej

DOI:

https://doi.org/10.18778/0208-6050.99.08

Keywords:

Grant Crown Guardian, Field Crown Guardian, king Jan III Sobieski, the Crown Army 1667–1696

Abstract

Offices of Grand and Field Guardian (strażnik wielki and strażnik polny) existed in Polish army since 16^th century. Since first half of the 17^th century they also have their equivalent in Lithuanian army. One of the main role of such officers was to take care of security of the marching army. During Sobieski’s time (as hetman and then king) this office was held by very experienced and well respected officers, who at the same time were politically connected to Sobieski. Politics could also affect and limit the role, as it happened with Grand Crown Guardian Stefan Bidziński after 1683, when he was in open conflict with Grand Crown Hetman Stanisław Jan Jabłonowski.

Downloads

Download data is not yet available.

References

Akta Skarbowo-Wojskowe, dz. 85, sygn. 88, 96, 109; dz. 86, sygn. 65. [Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie].
Google Scholar

Archiwum Skarbu Koronnego, dz. II, sygn. 60, 62, 65, 74; dz. III, sygn. 7; dz. V, sygn. 10, 11; dz. VI, sygn. 14, 23. [Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie].
Google Scholar

Nabytki Niedokumentowe Oddziału I, sygn. 36. [Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie].
Google Scholar

Zbiór Aleksandra Czołowskiego, sygn. 17. [Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie].
Google Scholar

Księgi Grodzkie Sądeckie, Relacyjne, sygn. 131. [Archiwum Narodowe w Krakowie].
Google Scholar

rkps 368, 1855. [Biblioteka Naukowa Polskiej Akademii Umiejętności i Polskiej Akademii Nauk w Krakowie].
Google Scholar

rkps 2563. [Biblioteka XX. Czartoryskich w Krakowie].
Google Scholar

rkps 11906/III, t. I. [Biblioteka Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Wrocławiu].
Google Scholar

f. 5 (Ossolińscy), op. 2, nr 45, 46. [Lwowska Narodowa Naukowa Biblioteka Ukrainy im. Wasyla Stefanyka (Львівська Національна Наукова Бібліотека України імені Василя Стефаника)].
Google Scholar

Akta do dziejów króla Jana III sprawy roku 1683, a osobliwie wyprawy wiedeńskiej wyjaśniające, oprac. F. Kluczycki, Kraków 1883.
Google Scholar

Dupont F., Pamiętniki historyi życia i czynów Jana III Sobieskiego, przekł. B. Spieralska, oprac. D. Milewski, Warszawa 2011.
Google Scholar

Epistolarum historico-familiarum, t. I, cz. 2, ed. A.Ch. Załuski, Brunsbergae (Braniewo) 1710.
Google Scholar

[Gniński J.], Relacja na sejm koronacyjny 1676 r. o pierwszym dwuleciu rządów Jana III, oprac. J. Woliński, „Przegląd Historyczno-Wojskowy” 1938, t. X, z. 1, s. 125–137.
Google Scholar

Kochowski W., Roczniki Polski. Klimakter IV (1669–1673), oprac. L. A. Wierzbicki, Warszawa 2011.
Google Scholar

Komput wojska koronnego na potrzeby podziału hiberny w 1686 roku, oprac. Z. Hundert, [w:] Studia nad staropolską sztuką wojenną, t. V, red. Z. Hundert, K. Żojdź, J.J. Sowa, Oświęcim 2017, s. 314–321.
Google Scholar

Komput wojsk koronnych z podziałem chorągwi jazdy zaciągu polskiego na pułki 1673, oprac. Z. Hundert, „Studia z Dziejów Wojskowości” 2013, t. II, s. 311–323.
Google Scholar

[Krasiński J.D.], Relacja wyprawy wiedeńskiej 1683 roku, oprac. O. Laskowski, „Przegląd Historyczno-Wojskowy” 1930, t. II, z. 1, s. 156–169.
Google Scholar

Listy Jana Sobieskiego do żony Marii Kazimiery, oprac. A.Z. Helcel, Kraków 1860.
Google Scholar

Materiały do dziejów wojny polsko-tureckiej 1672–1676, „Studia i Materiały do Historii Wojskowości” 1967, t. XIII, cz. 2; 1968, t. XIV, cz. 2; 1970, t. XVI, cz. 2.
Google Scholar

Pamiętnik Jana Stanisława Jabłonowskiego, wojewody ruskiego, oprac. A. Bielowski, Lwów 1862.
Google Scholar

Pisma do wieku i spraw Jana Sobieskiego, oprac. F. Kluczycki, t. I, cz. 1–2, Kraków 1880–1881.
Google Scholar

Relacja Dymitra Wiśniowieckiego z kampanii 1676, oprac. J. Woliński, „Przegląd Historyczno-Wojskowy” 1930, t. II, z. 2, s. 143–156.
Google Scholar

Sarnecki K., Pamiętniki z czasów Jana Sobieskiego. Diariusze i relacje z lat 1691–1696, oprac. J. Woliński, Wrocław 1958.
Google Scholar

Ułamek diariusza pisanego w obozie królewskim na Podolu roku 1694, [oprac. E. Kotłubaj?], „Athenaeum” 1848, oddz. II, t. V, s. 35–44.
Google Scholar

Werdum U., Dziennik podróży 1670–1672. Dziennik wyprawy polowej 1671, przekł. z niemieckiegoD. Urbonaite, oprac. D. Milewski, Warszawa 2012.
Google Scholar

Źródła do dziejów wojny polsko-tureckiej w latach 1683–1699, oprac. M. Wagner, Oświęcim 2016.
Google Scholar

Bobiatyński K., W drodze pod Chocim. Litewskie przygotowania do wojny przeciwko Turkom w 1673 roku, [w:] Studia z dziejów Wielkiego Księstwa Litewskiego (XVI–XVIII wieku),red. M. Nagielski, S. Górzyński, Warszawa 2014, s. 27–47.
Google Scholar

Bobiatyński K., W walce o hegemonię. Rywalizacja polityczna w Wielkim Księstwie Litewskim w latach 1667–1674, Warszawa 2016.
Google Scholar

Bobiatyński K., Walka Sapiehów o odzyskanie wpływów w armii litewskiej w latach 1666–1683 [w druku, artykuł udostępniony przez autora].
Google Scholar

Ciara S., Senatorowie i dygnitarze koronni w drugiej połowie XVII wieku, Wrocław–Warszawa–Kraków 1990.
Google Scholar

Czamańska I., Wiśniowieccy. Monografia rodu, Poznań 2007.
Google Scholar

Czarniecka A., Nikt nie słucha mnie za życia… Jan III Sobieski w walce z opozycyjną propagandą (1684–1696), Warszawa 2009.
Google Scholar

Horwat J., Młodość księcia Dymitra Wiśniowieckiego, „Rocznik Historyczno-Archiwalny” 1989, t. VI, s. 19–35.
Google Scholar

Hundert Z., Dyslokacja partii wojska koronnego w 1677 roku. Przyczynek do badań pogranicza polsko-tureckiego oraz organizacji armii w dobie pokoju 1677–1683, „Klio: Czasopismo poświęconedziejom Polski i powszechnym” 2016, nr 1 (36), s. 41–67.
Google Scholar

Hundert Z., Husaria koronna w wojnie polsko-tureckiej 1672–1676, Oświęcim 2014 (wyd. 1, Oświęcim 2012).
Google Scholar

Hundert Z., Między buławą a tronem. Wojsko koronne w walce stronnictwa malkontentów z ugrupowaniem dworskim w latach 1669–1673, Oświęcim 2014.
Google Scholar

Hundert Z., Wojsko koronne wobec elekcji 1669 roku, „Studia z Dziejów Wojskowości” 2014, t. III, s. 91–114.
Google Scholar

Hundert Z., Wykaz koronnych chorągwi i regimentów w okresie 1 V 1679 – 30 IV 1683. Przyczynek do organizacji wojska koronnego w dobie pokoju 1677–1683, [w:] Studia Historyczno-Wojskowe, t. V, red. M. Nagielski, K. Bobiatyński, P. Gawron, Zabrze–Tarnowskie Góry 2015, s. 274–287.
Google Scholar

Kaźmierczyk A., Sobieski Jan, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XXXIX, z. 4, Warszawa–Kraków 1999–2000, s. 497–498.
Google Scholar

Kriegseisen W., Samorząd szlachecki w Małopolsce w latach 1669–1717, Warszawa 1989.
Google Scholar

Majewski A.A., Aleksander Hilary Połubiński (1626–1679). Marszałek wielki litewski, Warszawa 2017.
Google Scholar

Majewski A.A., Zagon Aleksandra Hilarego Połubińskiego w głąb Państwa Moskiewskiego w 1664 roku, [w:] Studia z dziejów stosunków Rzeczypospolitej z Państwem Moskiewskim w XVI–XVII wieku, red. M. Nagielski, K. Bobiatyński, P. Gawron, Zabrze–Tarnowskie Góry 2013, s. 345–354.
Google Scholar

Majewski W., Najazd Tatarów w lutym 1695 r., „Studia i Materiały do Historii Wojskowości” 1963, t. IX, s. 125–178.
Google Scholar

Majewski W., Potocki Jakub, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XXVIII, z. 1, Wrocław–Kraków 1984, s. 21–23.
Google Scholar

Majewski W., Sieniawski Mikołaj Hieronim, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XXXVII, z. 1, Warszawa–Kraków 1996, s. 137–142.
Google Scholar

Nagielski M., Druga wojna domowa w Polsce. Z dziejów polityczno-wojskowych u schyłku rządów Jana Kazimierza Wazy, Warszawa 2011.
Google Scholar

Piwarski K., Bidziński Stefan, [w:] Polski słownik biograficzny, t. II, Kraków 1936, s. 20–22.
Google Scholar

Plewczyński M., Wojny i wojskowość polska XVI wieku, t. I (Lata 1500–1548), Oświęcim 2017.
Google Scholar

Sikorski M., Wyprawa Sobieskiego na czambuły tatarskie 1672, Zabrze 2007.
Google Scholar

Sokalski M., Między królewskim majestatem a szlachecką wolnością. Postawy polityczne szlachty małopolskiej w czasach Michała Korybuta Wiśniowieckiego, Kraków 2002.
Google Scholar

Sowa J.J., Jednostki komputowe Adama Mikołaja Sieniawskiego do 1702 roku. Część II, [w:] Studia nad staropolską sztuką wojenną, t. V, red. Z. Hundert, J.J. Sowa, K. Żojdź, Oświęcim 2017,s. 247–264.
Google Scholar

Stolicki J., Wobec wolności i króla. Działalność polityczna szlachty ruskiej, ukrainnej i wołyńskiej w latach 1673–1683, Kraków 2007.
Google Scholar

Trawicka Z., Sejmik województwa sandomierskiego w latach 1572–1696, Kielce 1985.
Google Scholar

Urzędnicy dawnej Rzeczypospolitej XII–XVIII wieku. Spisy, red. A. Gąsiorowski, t. IV, z. 3 (Urzędnicy województwa sandomierskiego XVI–XVIII wieku. Spisy), oprac. K. Chłapowski, A. Falniowska-Gradowska, Kórnik 1993; t. X (Urzędnicy centralni i nadworni Polski XIV–XVIII wieku. Spisy), oprac. K. Chłapowski et al., Kórnik 1992; t. XI (Urzędnicy centralni i dygnitarze Wielkiego Księstwa Litewskiego XIV–XVIII wieku. Spisy), oprac. L. Lulewicz, A. Rachuba, Kórnik 1994.
Google Scholar

Wagner M., Kampania kamieniecka 1687 roku, [w:] Hortus bellicus. Studia z dziejów wojskowości nowożytnej, red. K. Bobiatyński, P. Gawron, K. Kossarzecki, D. Milewski, P. Kroll, „Biblioteka Epoki Nowożytnej” 2017, z. 5, s. 467–486.
Google Scholar

Wagner M., Korpus oficerski wojska polskiego w drugiej połowie XVII wieku, Oświęcim 2015.
Google Scholar

Wagner M., Słownik biograficzny oficerów polskich w drugiej połowie XVII wieku, t. I–II, Oświęcim 2013–2014.
Google Scholar

Wagner M., Stanisław Jabłonowski (1634–1702). Polityk i dowódca, t. I, Siedlce 1997.
Google Scholar

Wagner M., Towarzysze broni Jana Sobieskiego, [w:] Jan Sobieski – wódz i polityk (1629–1696) w trzechsetną rocznicę śmierci, red. J. Wojtasik, Siedlce 1997, s. 55–63.
Google Scholar

Wagner M., Wojna polsko-turecka w latach 1672–1676, t. I–II, Zabrze 2009.
Google Scholar

Wimmer J., Materiały do zagadnienia liczebności i organizacji armii koronnej w latach 1683–1689, „Studia i Materiały do Historii Wojskowości” 1962, t. VIII, s. 243–279.
Google Scholar

Wimmer J., Materiały do zagadnienia organizacji i liczebności armii koronnej w latach 1673–1679, „Studia i Materiały do Historii Wojskowości” 1961, t. VII, cz. 2, s. 394–437.
Google Scholar

Wimmer J., Materiały do zagadnienia organizacji i liczebności armii koronnej w latach 1690–1696, „Studia i Materiały do Historii Wojskowości” 1963, t. IX, cz. 2, s. 237–275.
Google Scholar

Wimmer J., Modrzewski Andrzej, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XXI, z. 3, Wrocław 1976, s. 543–545.
Google Scholar

Wimmer J., Wiedeń 1683. Dzieje kampanii oraz bitwy, Warszawa 1983.
Google Scholar

Wimmer J., Wojsko polskie w drugiej połowie XVII wieku, Warszawa 1965.
Google Scholar