Przemiany w stanie i strukturze wieku populacji makroregionu północnego w dwóch pierwszych dekadach XXI wieku
DOI:
https://doi.org/10.18778/0208-6018.360.04Słowa kluczowe:
starzenie się populacji, zaawansowanie starości demograficznej, depopulacja, makroregion północnyAbstrakt
Podstawowe cele artykułu to analiza przemian w stanie i strukturze wieku populacji obszarów makroregionu północnego (tworzonego przez województwa pomorskie, kujawsko‑pomorskie i warmińsko‑mazurskie) i ich ocena pod względem zaawansowania starości demograficznej w dwóch pierwszych dekadach XXI wieku. Cel dodatkowy stanowi ocena natężenia czynników wzrostu i ubytku populacji w badanych obszarach.
W badaniu wykorzystano wskaźniki natężenia i struktury oraz indeksy dynamiki. Podstawę analiz stanowiły dane GUS z zakresu struktury populacji według wieku oraz ruchu naturalnego i migracyjnego ludności w województwach, powiatach i gminach makroregionu północnego.
W makroregionie północnym zaawansowanie starości demograficznej, podobnie jak natężenie zdarzeń z zakresu ruchu naturalnego i migracyjnego ludności, jest wysoce zróżnicowane wewnątrzregionalnie. Relatywnie młodsze obszary to przede wszystkim gminy wiejskie zlokalizowane w pobliżu miast, najstarsze zaś to głównie miasta lub gminy położone na obrzeżach województw lub peryferyjnie względem miast. Stosunkowo najkorzystniejszą sytuacją demograficzną odznacza się województwo pomorskie, najmniej korzystną zaś warmińsko‑mazurskie. Gminy cechujące się najwyższym zaawansowaniem starości demograficznej to najczęściej obszary doświadczające corocznego ubytku populacji.
Pobrania
Bibliografia
Abramowska‑Kmon A. (2011), O nowych miarach zaawansowania procesu starzenia się ludności, „Studia Demograficzne”, nr 159(1), s. 3–22.
Google Scholar
Bański J. (2008), Problemy demograficzne obszarów wiejskich, „Studia i Raporty IUNG – PIB”, nr 12, s. 93–102, https://doi.org/10.26114/sir.iung.2008.12.08
Google Scholar
Bański J., Wesołowska M., Łagoda K. (2020), Wsie zanikające – identyfikacja i analiza wybranych cech społeczno‑ekonomicznych, „Przegląd Geograficzny”, nr 92(2), s. 175–189, https://doi.org/10.7163/PrzG.2020.2.1
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.7163/PrzG.2020.2.1
Chałas M. (2021), Graniczne progi starości, [w:] B. Urbaniak, M. Chałas, P. Szukalski, R. Zimny, R. Błaszczak, M. Zadworna, Trwałość i zmienność procesów starzenia się i starości, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź, s. 15–39.
Google Scholar
Cienkosz E. (2020), Demograficzny aspekt kurczenia się polskich miast, „Urban Development Issues”, nr 67, s. 45–56, https://doi.org/10.2478/udi-2020-0033
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.2478/udi-2020-0033
Cieślak M. (2004), Pomiar procesu starzenia się, „Studia Demograficzne”, nr 2(146), s. 3–16.
Google Scholar
Długosz Z. (1998), Próba określenia zmian starości demograficznej Polski w ujęciu przestrzennym, „Wiadomości Statystyczne”, nr 3, s. 15–27.
Google Scholar
Dziemianowicz W., Szlachta J., Cybulska M., Tarnack J. (2018), Diagnoza strategiczna województwa warmińsko-mazurskiego, Geoprofit, Warszawa.
Google Scholar
Eberhardt P. (1989), Regiony wyludniające się w Polsce, „Prace Geograficzne”, nr 148, Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN, Wrocław.
Google Scholar
Eberhardt P. (2011), Problematyka demograficzna tzw. ściany wschodniej Rzeczypospolitej Polskiej, „Roczniki Nauk Społecznych”, nr 3(39), s. 271–291.
Google Scholar
Frątczak E. (2002), Proces starzenia się ludności Polski, „Studia Demograficzne”, nr 2(142), s. 3–28.
Google Scholar
Fundusze Europejskie dla Warmii i Mazur 2021–2027, https://strategia.warmia.mazury.pl/fundusze-europejskie-dla-warmii-i-mazur-21-27/ [dostęp: 20.07.2022].
Google Scholar
Gałązka A., Potrykowska A. (2017a), Sytuacja demograficzna województwa kujawsko-pomorskiego na tle kraju, [w:] J. Hrynkiewicz, A. Potrykowska (red.), Sytuacja demograficzna województwa kujawsko-pomorskiego jako wyzwanie dla polityki społecznej i gospodarczej, Rządowa Rada Ludnościowa, Warszawa, s. 45–86.
Google Scholar
Gałązka A., Potrykowska A. (2017b), Sytuacja demograficzna województwa warmińsko-mazurskiego na tle kraju [w:] J. Hrynkiewicz, A. Potrykowska (red.), Sytuacja demograficzna Warmii i Mazur jako wyzwanie dla polityki społecznej i gospodarczej, Rządowa Rada Ludnościowa, Warszawa, s. 39–77.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.21858/msr.20.10
Gavrilova N.S., Gavrilov L.A. (2009), Rapidly aging populations: Russia/Eastern Europe, [w:] P. Uhlenberg (red.), International Handbook of Population Aging, Vol. 1, Springer, Heidelberg, s. 113–131.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1007/978-1-4020-8356-3_6
Gawryszewski A. (1989), Wiejskie obszary wyludniające się, 1961–1985, [w:] P. Korcelli, A. Gawryszewski (red.). Współczesne przemiany regionalnych systemów osadniczych w Polsce, „Prace Geograficzne”, nr 152, Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN, Wrocław, s. 91–106.
Google Scholar
Gawryszewski P. (2005), Ludność Polski w XX wieku, Wydawnictwo Instytutu Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania Kraju PAN, Warszawa.
Google Scholar
Główny Urząd Geodezji i Kartografii (b.d.), Dane udostępniane bezpłatnie do pobrania z serwisu http://www.geoportal.gov.pl, http://www.gugik.gov.pl/pzgik/dane-bez-oplat/dane-z-panstwowego-rejestru-granic-i-powierzchni-jednostek-podzialow-terytorialnych-kraju-prg [dostęp: 30.05.2022].
Google Scholar
GUS, Bank Danych Lokalnych (b.d.), http://stat.gov.pl/ [dostęp: 20.06.2022].
Google Scholar
GUS (2014), Prognoza ludności na lata 2014–2050 (opracowana 2014 r.), https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/ludnosc/prognoza-ludnosci/prognoza-ludnosci-na-lata-2014-2050-opracowana-2014-r-,1,5.html [dostęp: 30.02.2022].
Google Scholar
GUS (2021), Sytuacja osób starszych w Polsce w 2020 r., GUS, US w Białymstoku, Warszawa–Białystok.
Google Scholar
Holzer J.Z. (2003), Demografia, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa.
Google Scholar
Hrynkiewicz J. (2020), Depopulacja wyzwaniem polityki ludnościowej, [w]: J. Hrynkiewicz, G. Ślusarz (red.), Depopulacja. Uwarunkowania i konsekwencje, „Biblioteka Wiadomości Statystycznych”, nr 68, Główny Urząd Statystyczny, Rządowa Rada Ludnościowa, Warszawa, s. 19–37.
Google Scholar
Jakubowski A., Bronisz U. (2017), Demograficzne obszary problemowe w województwie lubelskim, [w:] J. Hrynkiewicz, A. Potrykowska (red.), Sytuacja demograficzna województwa lubelskiego jako wyzwanie dla polityki społecznej i gospodarczej, Rządowa Rada Ludnościowa, Warszawa, s. 118–133.
Google Scholar
Kalache A., Barreto S.M., Keller I. (2005), Global ageing: the demographic revolution in all cultures and societies, [w:] M.L. Johnson (red.), The Cambridge handbook of age and ageing, Cambridge University Press, Cambridge, s. 30–46.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1017/CBO9780511610714.005
Kantor-Pietraga I. (2014), Systematyka procesu depopulacji miast na obszarze Polski od XIX do XXI wieku, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
Google Scholar
Kolasińska E. (2017), Praca i rynek pracy w województwie pomorskim, [w:] J. Hrynkiewicz, A. Potrykowska (red.), Sytuacja demograficzna województwa pomorskiego jako wyzwanie dla polityki społecznej i gospodarczej, Rządowa Rada Ludnościowa, Warszawa, s. 159–177.
Google Scholar
Kot M., Kurkiewicz J. (2004), The new measures of the population ageing, „Studia Demograficzne”, nr 146(2), s. 17–29.
Google Scholar
Kowaleski J.T. (red.) (2011), Przestrzenne zróżnicowanie starzenia się ludności Polski. Przyczyny, etapy, następstwa, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
Google Scholar
Kowaleski J.T., Majdzińska A. (2012), Miary i skale zaawansowania starości demograficznej, [w:] A. Rossa (red.), Wprowadzenie do gerontometrii, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź, s. 7–34.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.18778/7525-788-5.02
Kurek S. (1998), Zróżnicowanie przestrzenne procesu starzenia się ludności Europy w latach 1960–1996 w świetle wybranych mierników, „Czasopismo Geograficzne”, nr 69, z. 3–4, s. 261–274.
Google Scholar
Kurek S. (2008), Typologia starzenia się ludności Polski w ujęciu przestrzennym, Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej, Kraków.
Google Scholar
Kurkiewicz J. (red.) (2012), Demograficzne uwarunkowania i wybrane społeczno-ekonomiczne konsekwencje starzenia się ludności w krajach europejskich, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, Kraków.
Google Scholar
Majdzińska A. (2016), Regionalizacja demograficzna. Wybrane metody i ich aplikacje, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.18778/8088-357-4
Majdzińska A. (2017), Zróżnicowanie terytorialne starzenia się ludności Polski, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Oeconomica”, nr 5(331), s. 71–90, https://doi.org/10.18778/0208-6018.331.05
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.18778/0208-6018.331.05
Majdzińska A. (2018), Obszary depopulacyjne w Polsce w latach 2002–2014, „Studia Demograficzne”, nr 173(1), s. 23–54, https://doi.org/10.33119/SD.2018.1.2
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.33119/SD.2018.1.2
Majdzińska A. (2022), Obszary depopulacyjne w makroregionie centralnym i ich analiza pod kątem zaawansowania starości demograficznej w drugiej dekadzie XXI w., „Rozwój Regionalny i Polityka Regionalna”, nr 59, s. 201–221.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.14746/rrpr.2022.59.13
Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej (2019a), Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego 2030 (KSRR 2030), https://www.gov.pl/web/fundusze-regiony/krajowa-strategia-rozwoju-regionalnego [dostęp: 7.06.2022].
Google Scholar
Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej (2019b), KSRR 2030 (załącznik 1). Zaktualizowana imienna lista 139 miast średnich tracących funkcje społeczno-gospodarcze, https://www.gov.pl/web/fundusze-regiony/krajowa-strategia-rozwoju-regionalnego [dostęp: 7.06.2022].
Google Scholar
Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej (2019c), KSRR 2030 (załącznik 2). Zaktualizowana lista gmin zagrożonych trwałą marginalizacją, programowanie 2021–2027, https://www.gov.pl/web/fundusze-regiony/krajowa-strategia-rozwoju-regionalnego [dostęp: 7.06.2022].
Google Scholar
Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej (2019), Krajowy Program Rozwoju Ekonomii Społecznej do 2023 roku. Ekonomia Solidarności Społecznej, Departament Ekonomii Społecznej i Solidarnej, Warszawa, https://www.ekonomiaspoleczna.gov.pl/download/files/EKONOMIA_SPOLECZNA/KPRES.pdf [dostęp: 17.06.2022].
Google Scholar
Nyce S.A., Schieber S. (2011), Ekonomiczne konsekwencje starzenia się społeczeństw, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Google Scholar
Okólski M., Fihel A. (2012), Demografia. Współczesne zjawiska i teorie, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa.
Google Scholar
Organiściak-Krzykowska A. (2017), Dyskusja, [w:] J. Hrynkiewicz, A. Potrykowska (red.), Sytuacja demograficzna Warmii i Mazur jako wyzwanie dla polityki społecznej i gospodarczej, Rządowa Rada Ludnościowa, Warszawa, s. 115.
Google Scholar
Ostrowska J. (2017), Kondycja rodziny a potencjał rozwojowy województwa pomorskiego, [w:] J. Hrynkiewicz, A. Potrykowska (red.), Sytuacja demograficzna województwa pomorskiego jako wyzwanie dla polityki społecznej i gospodarczej, Rządowa Rada Ludnościowa, Warszawa, s. 178–194.
Google Scholar
Pappelbon J. (2017), Przebieg procesów ruchu naturalnego ludności w województwie warmińsko-mazurskim, [w:] J. Hrynkiewicz, A. Potrykowska (red.), Sytuacja demograficzna Warmii i Mazur jako wyzwanie dla polityki społecznej i gospodarczej, Rządowa Rada Ludnościowa, Warszawa, s. 78–98.
Google Scholar
Polska Strefa Inwestycji (b.d.), https://www.biznes.gov.pl/pl/polska-strefa-inwestycji [dostęp: 20.07.2022].
Google Scholar
Pomorska Specjalna Strefa Ekonomiczna (b.d.), https://www.strefa.gda.pl/ [dostęp: 20.07.2022].
Google Scholar
Program Polska Wschodnia 2014–2020 (b.d.), https://www.polskawschodnia.gov.pl/strony/o-programie/ [dostęp: 20.06.2022].
Google Scholar
Regionalny Program Operacyjny Województwa Warmińsko-Mazurskiego na lata 2014–2020 (b.d.), https://rpo.warmia.mazury.pl/ [dostęp: 6.07.2022].
Google Scholar
Rosset E. (1959), Proces starzenia się ludności. Studium demograficzne, Polskie Wydawnictwa Gospodarcze, Warszawa.
Google Scholar
Rozwój regionalny Polski – raport analityczny 2021. KRSS 2030 (2022), Główny Urząd Statystyczny, Warszawa, https://www.gov.pl/attachment/dbe4e00d-9a2b-43a4-ad06-d2d7eabcfb47 [dostęp: 6.06.2022].
Google Scholar
Słupska Specjalna Strefa Ekonomiczna (b.d.), https://www.sse.slupsk.pl/index.php/pl/ [dostęp: 20.07.2022].
Google Scholar
Strategia rozwoju województwa kujawsko-pomorskiego do 2030 roku – Strategia Przyspieszenia 2030+. Załącznik do uchwały nr XXVIII/399/20 Sejmiku Województwa Kujawsko-Pomorskiego z dnia 21 grudnia 2020 r., https://kujawsko-pomorskie.pl/pliki/2020/planowanie/20201229_strategia/Strategia_Przyspieszenia_2030plus.pdf [dostęp: 15.07.2022].
Google Scholar
Strategia Rozwoju Województwa Pomorskiego 2030. Załącznik do uchwały nr 376/XXXI/21 Sejmiku Województwa Pomorskiego z dnia 12 kwietnia 2021 roku, https://strategia2030.pomorskie.eu/wp-content/uploads/2021/06/Zalacznik-do-uchwaly_SWP_376_XXXI_21_SRWP2030_120421.pdf [dostęp: 15.07.2022].
Google Scholar
Szczepkowski Z. (2017), Dyskusja, [w:] J. Hrynkiewicz, A. Potrykowska (red.), Sytuacja demograficzna Warmii i Mazur jako wyzwanie dla polityki społecznej i gospodarczej, Rządowa Rada Ludnościowa, Warszawa, s. 115.
Google Scholar
Szukalski P. (2017), Starzenie się ludności miast wojewódzkich – przeszłość, teraźniejszość, przyszłość, „Demografia i Gerontologia Społeczna – Biuletyn Informacyjny”, nr 12, s. 1–5.
Google Scholar
Szukalski P. (2019), Depopulacja – wybrane konsekwencje dla lokalnej polityki społecznej, „Polityka Społeczna”, nr 10, s. 10–15.
Google Scholar
Szukalski P. (2020a), Depopulacja w Polsce – kilka refleksji, [w:] J. Hrynkiewicz, G. Ślusarz (red.), Depopulacja. Uwarunkowania i konsekwencje, „Biblioteka Wiadomości Statystycznych”, nr 68, Główny Urząd Statystyczny, Rządowa Rada Ludnościowa, Warszawa, s. 167–170.
Google Scholar
Szukalski P. (2020b), Przestrzenne zróżnicowanie starości demograficznej we współczesnej Polsce, „Demografia i Gerontologia Społeczna – Biuletyn Informacyjny”, nr 7, s. 1–7.
Google Scholar
Szukalski P. (2021), Podwójne starzenie się ludności – od kiedy zaczyna się późna starość?, [w:] B. Urbaniak, M. Chałas, P. Szukalski, R. Zimny, R. Błaszczak, M. Zadworna, Trwałość i zmienność procesów starzenia się i starości, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź, s. 41–62.
Google Scholar
Śleszyński P., Bański J., Degórski M., Komornicki T. (2017), Delimitacja obszarów strategicznej interwencji państwa: obszarów wzrostu i obszarów problemowych, „Prace Geograficzne”, nr 260, Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN, Warszawa.
Google Scholar
Śleszyński P., Bański J., Degórski M., Komornicki T., Mazur M., Stepniak M. (2019), Aktualizacja delimitacji obszarów problemowych na 2018 rok, Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN, Warszawa, https://www.gov.pl/attachment/d5105cc5-e8d0-49e5-a074-729d0935123 [dostęp: 7.06.2022].
Google Scholar
Warmińsko-Mazurska Specjalna Strefa Ekonomiczna (WMSSE) (b.d.), https://www.wmsse.com.pl/ [dostęp: 15.07.2022].
Google Scholar
Warmińsko-Mazurskie 2030. Strategia rozwoju społeczno-gospodarczego (b.d.), https://strategia.warmia.mazury.pl/strategia-2030/ [dostęp: 20.07.2022].
Google Scholar
Wiśniewski Z. (2017), Sytuacja na rynku pracy w województwie kujawsko-pomorskim, [w]: J. Hrynkiewicz, A. Potrykowska (red.), Sytuacja demograficzna województwa kujawsko-pomorskiego jako wyzwanie dla polityki społecznej i gospodarczej, Rządowa Rada Ludnościowa, Warszawa, s. 153–168.
Google Scholar
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
