Zastosowanie narzędzi GIS do analizy planu miasta w morfologii miast

Marta Chmielewska; Elżbieta Majchorowska

doi:10.18778/1508-1117.16.11

Authors

Marta Chmielewska Katedra Geografii Ekonomicznej Wydział Nauk o Ziemi, Uniwersytet Śląski
Elżbieta Majchorowska Katedra Geomorfologii Wydział Nauk o Ziemi, Uniwersytet Śląski

DOI:

https://doi.org/10.18778/1508-1117.16.11

Keywords:

GIS, ArcGIS, morphology of the cities in the Conzens’s theory perspective, analysis of the city plans

Abstract

Urban morphology is a scientific discipline which studies the external structure (i.e. shape and physiognomy of buildings) and the internal structure (i.e. layout) of the town, as well as the genesis and evolution of its various parts (their morphogenesis). The main research method in urban morphology is the town plan analysis. It is based on observation of changes in the urban space of the study area by comparing chronologically listed town plans. GIS tools may be applied in urban morphology at all stages of town plan analysis: from the selection of source materials (especially archival town plans), through a proper analysis of morphology and morphogenesis of the study area, to the presentation of the results of these analyses. The paper shows the possibilities of using these tools. It also identifies a number of advantages and benefits related with the introduction of GIS to urban morphology. Attention is also paid to difficulties which may arise at each stage of research. It seems that rectification of archival town plans is the most troublesome task. The older a plan is, the harder it is to register. Another disadvantage is the necessity of arduous digitization of all archival maps. Overcoming these difficulties opens the way to all advantages of GIS. The greatest advantage of applying GIS to the town plan analysis is the improvement of comparison of town plans from the same area but from different periods of time. Adding georeferences to archival maps, and converting them to one coordinate system, facilitates unification of the scale of all town plans, and allows overlapping of one town plan with another. In turn, the digitization of archival maps enables the introduction of uniform signs and uniform naming for thematic vector layers in all analysed periods of time, which facilitates tracing the evolution of the town plan.

References

Baranowska M., 2007, Koncepcja zjawiska Fringe Belt, [w:] Jażdżewska I. (red.), Polska geografia osadnictwa, dotychczasowy dorobek, program badań, XX Konwersatorium Wiedzy o Mieście, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź, s. 177‒ 183.
Google Scholar

Baranowska M., 2009, Fringe belt – geneza zjawiska i rozwój koncepcji w literaturze badawczej, [w:] Kulesza M. (red.), Geografia historyczna jako determinanta rozwoju nauk humanistycznych, Legnica‒Łódź, s. 255‒266
Google Scholar

Chmielewska M., 2010, Koncepcje M.R.G. Conzena w badaniach przekształceń przestrzeni miejskiej miasta przemysłowego, [w:] Sitek S. (red.), „Stare i nowe” problemy badawcze w geografii społeczno-ekonomicznej, z. 1, PTG Oddział Katowicki, UŚ WNoZ, Sosnowiec, s. 15‒21.
Google Scholar

Chmielewska M., 2012a, Current changes in morphology of the city center of Katowice, [w:] „Acta Geographica Silesiana”, 11, WNoZ UŚ–ZPKWŚ, Sosnowiec‒Będzin, s. 5‒14.
Google Scholar

Chmielewska M., 2012b, Morfologiczne przekształcenia przestrzeni miejskiej Katowic, maszynopis pracy doktorskiej
Google Scholar

Conzen M.R.G., 1960, Alnwick, Northumberland. A Study in Townplan Analysis, The Institute of British Geographers, 27, London.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.2307/621094

Conzen M.R.G., 1962, The Plan Analysis of an English City Center (Newcastle upon Tyne), [w:] Proceedings of the International Geographical Union Symposium in Urban Geography, „Lund Studies in Geography”, 24, Lund, s. 383‒414.
Google Scholar

Conzen M.R.G., 1966, Historical townscapes in Britain: a problem in applied geography, [w:] House J.W. (red.), Northern geographical essays in honour of G.H.J. Daysh, s. 56‒78.
Google Scholar

Conzen M.R.G., 1968, The Use of Town Plans in the Study of Urban History, [w:] Doys H.J. (red.), The Study of Urban History, London, s. 127‒130.
Google Scholar

Golachowski S., 1956, Głos w dyskusji nad genezą rozplanowania średniowiecznego Wrocławia, [w:] „Kwartalnik Architektury i Urbanistyki”, t. 1.
Google Scholar

Huang J., Lu X.X., Sellers J.M., 2007, A global comparative analysis of urban form: Applying spatial metrics and remote sensing, „Landscape and Urban Planning”, 82, s. 184‒197.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1016/j.landurbplan.2007.02.010

Koster E., 1998, Urban morphology and computers, „Urban Morphology”, 2, ISUF, s. 3‒7
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.51347/jum.v2i1.3876

Koster E., 2001, Urban Morphology. A Taste of a Form-oriented Approach to the History of Urban Development, PhD thesis, Gröningen University, Gröningen.
Google Scholar

Koter M., 1969, Geneza układu przestrzennego Łodzi przemysłowej, PWN, Warszawa
Google Scholar

Koter M., 1974, Fizjonomia, morfologia i morfogeneza miasta. Przegląd rozwoju oraz próba uściślenia pojęć, [w:] „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Łódzkiego”, seria II, z. 55.
Google Scholar

Koter M., 1994, Od fizjonomii do morfogenezy i morfologii porównawczej. Podstawowe zagadnienia teoretyczne morfologii miast, [w:] Koter M., Tkocz J. (red.), Zagadnienia geografii historycznej osadnictwa w Polsce, Materiały konferencyjne, Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Uniwersytet Łódzki, Toruń–Łódź, s. 23‒32.
Google Scholar

Koter M., Kulesza M., 2008, Zastosowanie metod conzenowskich w polskich badaniach morfologii miast, [w:] Kulesza M. (red.), Czas i przestrzeń w naukach geograficznych. Wybrane problemy geografii historycznej, Wydawnictwo UŁ, Łódź, s. 257‒ 272.
Google Scholar

Kulesza M., 2001, Morfogeneza miast na obszarze Polski Środkowej w okresie przedrozbiorowym. Dawne województwa łęczyckie i sieradzkie, Wydawnictwo UŁ, Łódź.
Google Scholar

Larkham P.J., 1991, Urban Form, Urban Morphology and Urban Historical Geography, [w:] Larkham P.J., Jones A.N. (red.), A Glossary of Urban Form, „Historical Geography Research”, 26, Birmingham.
Google Scholar

Larkham P.J., 2006, The study of urban form in Great Britain, „Urban Morphology”, 10(2), s. 117‒141.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.51347/jum.v10i2.3930

Longley P.A. i in., 2006, GIS. Teoria i praktyka, PWN, Warszawa.
Google Scholar

Maltret J.-L., Zoller J., 1996, Simulation of Architectural and Urban Morphology, [w:] OEEPE Workshop on 3D-city models, Bonn
Google Scholar

Miszewska B., 1971, Analiza morfologiczna Opola, [w:] „Studia Społeczno-Ekonomiczne”, 2.
Google Scholar

Miszewska B., 1979, Elementy struktury morfologicznej Wrocławia, [w:] „Prace Instytutu Geograficznego Uniwersytetu Wrocławskiego”, ser. B, t. 3.
Google Scholar

Miszewska B., 2000, Rodzaje sukcesji funkcjonalnej w mieście na przykładzie Wrocławia, [w:] Słodczyk J. (red.), Społeczne, gospodarcze i przestrzenne przeobrażenia miast, Opole, s. 293–305.
Google Scholar

Moudon A.V., 1997, Urban morphology as an emerging interdisciplinary Fidel, „Urban Morphology”, 1, ISUF, s. 3‒10.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.51347/jum.v1i1.4047

Moudon A.V., 1998, The changing morphology of suburban neighbourhoods, [w:] Petruciolli E. (red.), Typological Process and Design Theory, Cambridge, s. 141‒157.
Google Scholar

Muratori S., 1959, Studi per una operante storia Urbana di Venezia, Instituto Poligraphico dello Stato, Roma.
Google Scholar

Muratori S., 1963, Architettura e civilta in crisi. Centro Studi di Staria Urbanistica, Roma
Google Scholar

Pinho P., Oliveira V., 2009, Cartographic analysis in urban morphology, [w:] „Environment and Planning B: Planning and Design”, 36, s. 107‒127.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1068/b34035

Schütz F.X., 2008, Zum Regensburger und Kölner Stadtgrundriss. Ein GIS-gestützte Unetrsuchung, „Regensburger Studien”, 14, Regensburg.
Google Scholar

Szczepańska J. i in., 2002, Zaczarowany świat kartografii, cz. I, Bractwo Gospodarcze Związku Górnośląskiego, Pszczyna.
Google Scholar

Urbański J., 1997, Zrozumieć GIS. Analiza informacji przestrzennej, PWN, Warszawa
Google Scholar

Whitehand J.W.R., 1987, Urban Morphology, [w:] Pacione M. (red.), Historical Geography. Progress and Prospect, London.
Google Scholar

Whitehand J.W.R., 2001, British urban morphology: the Conzenian tradition, [w:] „Urban Morphology”, 5(2), ISUF, s. 103‒109.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.51347/jum.v5i2.3896

Zagożdżon A., 1971, Morfologia osiedli woj. opolskiego, [w:] Struktury i procesy osadnicze, PWN, Wrocław‒Opole, s. 331‒372.
Google Scholar