Barokowy hortus ludi w perspektywie geopoetyki (na wybranych przykładach literackich)

Krystyna Krawiec-Złotkowska

doi:10.18778/1508-1117.26.02

Authors

Krystyna Krawiec-Złotkowska Akademia Pomorska w Słupsku, Wydział Filologiczno-Historyczny, Instytut Polonistyki, Zakład Historii Literatury

DOI:

https://doi.org/10.18778/1508-1117.26.02

Keywords:

Baroque, poetry, garden, hortus ludi, Arcadia, topos, space, geopoetry, geographical-literary interactions

Abstract

The article shows a baroque hortus ludi (the garden of entertainment) in the perspective of geopoetics. The subject of explorations are chosen works of seventeenth century’s poets in the base of which there was considered this studied phenomenon. There was demonstrated to what extent real places could inspire authors who were writing about noble or baronial patios and on the other hand, there was made a try of designation how the literary creation builds subjected places for a potential receiver (reader). As a result of analysis it was alleged that descriptions of baroque hortus ludi – creations of places processed in poet’s mind, characterised by aspect of being painterly, which can inspire not only landscape architects, but also painters and other artists.
In the article there was also considered a genesis of baroque gardens of entertainment and distinctive features of park-garden assumptions, starting with medieval times to baroque. Hortus ludi present in poetry of seventeenth century was shown in new, geopoethical conceptualization.

References

Horacy, 1971, Beatus ille, qui procul negotis…, przekł. J. Birkenmajer, [w:] idem, Wybór poezji, oprac. J. Krukowski, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław, BN II, nr 25.
Google Scholar

Kochanowski J., 1972, Pieśń świętojańska o Sobótce, [w:] idem, Dzieła polskie, oprac. J. Krzyżanowski, PIW, Warszawa.
Google Scholar

Kochowski W., 1991, Pieśń XXXI z Księgi I, Gniazdo ojczyste do moich M.M. P.P. braciej, Pieśń XXIII, Rozjezne pożegnanie z ojczystym Gajem dnia 19 maja 1663 z Księgi III, [w:] idem, Utwory poetyckie. Wybór, oprac. M. Eustachiewicz, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław, BN I, nr 92.
Google Scholar

Lubomirski S.H., 2006, Rozmowy Artaksesa i Ewandra, wyd. J. Dąbkowska-Kujko, IBL, BPS, t. 32, Warszawa.
Google Scholar

Miaskowski K., 1988, Waleta włoszczonowska, [w:] Staropolska poezja ziemiańska. Antologia, oprac. J.S. Gruchała i S. Grzeszczuk, PIW, Warszawa.
Google Scholar

Wergiliusz, 1953, Bukoliki i georgiki. Wybór, przeł. Z. Abramowiczówna, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław, BN II, nr 83.
Google Scholar

Bachmann-Medick D., 2012, Cultural turns. Nowe kierunki w naukach o kulturze, przeł. K. Krzemieniowa, Oficyna Naukowa, Warszawa.
Google Scholar

Balbus S., 1995, Granice poetyki i kompetencje literatury, [w:] Bolecki W., Tomasik W. (red.), Poetyka bez granic, IBL, Warszawa.
Google Scholar

Ciołek G., 2009, Ogrody polskie, Warszawa.
Google Scholar

Collot M., 2008, De la geopoétique, [w:] L’habiter dans sa poétigue prѐmiere, sous la direction de A. Berque, A. de Biase, Ph. Bonnin, Paris.
Google Scholar

Czapiga M., 2013, Labirynt: inicjacja, podróż, zbłądzenie. Figura ludzkiego losu w kulturze europejskiej, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław.
Google Scholar

Dąbkowska-Kujko J., 2006, Wprowadzenie do lektury, [w:] Lubomirski S.H., Rozmowy Artaksesa i Ewandra, wyd. J. Dąbkowska-Kujko, IBL, BPS, t. 32, Warszawa.
Google Scholar

Dąbkowska-Kujko J., Krauze-Karpińska J. (red.), 2010, Staropolskie Arkadie, IBL PAN, Warszawa.
Google Scholar

Delumeau J., 1994, Grzech i strach. Poczucie winy w kulturze Zachodu XIII–XVIII w., przeł. A. Szymanowski, Warszawa.
Google Scholar

Delumeau J., 1996, Historia raju. Ogród rozkoszy, przeł. E. Bąkowska, PIW, Warszawa.
Google Scholar

Dziuban Z., 2008, Atopia – poza miejscem i nie-miejscem, [w:] Wilkoszewska K., Petri J. (red.), Czas przestrzeni, Universitas, Kraków.
Google Scholar

Eustachiewicz M., 1986, Liryka Wespazjana Kochowskiego, [w:] Eustachiewicz M., Majewski W., Nad lirykami Wespazjana Kochowskiego, IBL, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.
Google Scholar

Eustachiewicz M., 1991, Wstęp, [w:] Kochowski W., Utwory poetyckie. Wybór, oprac. M. Eustachiewicz, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław, BN I, nr 92.
Google Scholar

Fischer-Lichte E., 2008, Estetyka performatywności, przeł. M. Borowski, M. Sugiera, Księgarnia Akademicka, Kraków.
Google Scholar

Gruchała J.S., Grzeszczuk S. (red.), 1988, Staropolska poezja ziemiańska. Antologia, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa.
Google Scholar

Ihnatowicz E., 1997, Kiedy kamienica jest a kiedy nie jest domem polskim, [w:] Dąbek-Wirgowa T., Makowiecki A.Z. (red.), Obraz domu w kulturach słowiańskich, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Wydział Polonistyki, Warszawa.
Google Scholar

Impelluso L., 2009, Ogrody i labirynty. Leksykon – historia, sztuka, ikonografia, Arkady, Warszawa.
Google Scholar

Karpiński A., 1983, Staropolska poezja ideałów ziemiańskich. Próba przekroju, IBL, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.
Google Scholar

Kobielus S., 1997, Człowiek i ogród rajski w kulturze religijnej średniowiecza, Instytut Wydawniczy PAX, Warszawa.
Google Scholar

Kotarska J., 1980, Erotyk staropolski. Inspiracje i odmiany, IBL, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.
Google Scholar

Kotarska J., 1995, Ad caelestem adspirat patriam. Problem dualizmu natury ludzkiej w poezji polskiego baroku, [w:] Nowicka-Jeżowa A., Hanusiewicz M., Karpiński A. (red.), Literatura polskiego baroku. W kręgu idei, Wydawnictwo Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin.
Google Scholar

Krawiec-Złotkowska K., 2007, „Gdziekolwiek pojźrysz, wszędzie na świat pojźreć mile…” Lasy, gaje, sady, łąki, pola i ogrody jako naturalne komponenty przestrzenne staropolskiego orbis terrarum, [w:] Łysiak W. (red.), Las w kulturze polskiej V, Wydawnictwo „Eco”, Poznań.
Google Scholar

Krawiec-Złotkowska K., 2008a, W ogrodach zamkowych księżnej Erdmuty i księżnej Anny de Croy – ostatniej Gryfitki, [w:] Krawiec-Złotkowska K. (red. i wstęp), Rzeczpospolita domów I. Zamki, dworki i pałace, Wydawnictwo Naukowe Akademii Pomorskiej, Słupsk.
Google Scholar

Krawiec-Złotkowska K., 2008b, Ogrody w poezji Wacława Potockiego na tle kultury dawnej Europy, [w:] Gazda G., Gołąb M. (red.), Przestrzeń ogrodu – przestrzeń kultury, Universitas, Kraków.
Google Scholar

Krawiec-Złotkowska K., 2008c, Gardens in Wacław Potocki’s Poetry against the Background of the Culture of Ancient Europe, [w:] Space of a Garden – Space of Culture, Cambridge Scholars Publishing.
Google Scholar

Krawiec-Złotkowska K., 2009, Ogród rajski w „Emblemata” Zbigniewa Morsztyna, [w:] Abramowicz Z., Ławski J. (red.), Chrześcijańskie dziedzictwo duchowe narodów słowiańskich, Seria II: Wokół kultur Śródziemnomorza, t. 1: Literatura i słowo, Wydawnictwo Trans Humana, Białystok.
Google Scholar

Krzewińska A., 1979, Sielanka staropolska. Jej początki, tradycje i główne kierunki rozwoju, PWN, Warszawa–Poznań–Toruń.
Google Scholar

Kuźma 1995, O poetyce negatywnej. Od poetyki do poetologii, od poetologii do metapoetyki, [w:] Bolecki W., Tomasik W. (red.), Poetyka bez granic. Z Dziejów Form Artystycznych w Literaturze Polskiej, Warszawa.
Google Scholar

Latour B., 2010, Splatając na nowo, to, co społeczne. Wprowadzenie do teorii aktora – sieci, wstęp K. Abriszewski, przeł. A. Derra, Universitas, Kraków.
Google Scholar

Majdecki L., 2009, Historia ogrodów, t. 1: Od starożytności po barok, t. 2: Od XVIII wieku do współczesności, zmiany i uzupełnienia A. Majdecka-Strzeżek, PWN, Warszawa.
Google Scholar

Mitchell W.J.T., 2002, Introduction, [w:] Mitchell W.J.T. (red.), Landscape and Power, Chicago, London.
Google Scholar

Moretti F., 1998, Atlas of the European Novel 1880–1900, London–New York.
Google Scholar

Nieznanowski S., 1967, Staropolska elegia pożegnalna, „Sprawozdania z Prac Naukowych Wydziału I PAN”, 2.
Google Scholar

Nieznanowski S., 1998, Waleta, [w:] Michałowska T., Otwinowska B., Sarnowska-Temeriusz E. (red.), Słownik literatury staropolskiej, IBL, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.
Google Scholar

Nowak-Dłużewski J., 1967, Wespazjan Kochowski. Pierwszy regionalny poeta kielecki, [w:] Z historii polskiej literatury i kultury, Instytut Wydawniczy PAX, Warszawa.
Google Scholar

Rybicka E., 2014, Geopoetyka. Przestrzeń i miejsce we współczesnych teoriach i praktykach literackich, Universitas, Kraków.
Google Scholar

Sack R.D., 1997, Homo Geographicus. A Framework for Action, Awareness and Moral Concerns, Baltimore, London.
Google Scholar

Schlögel K., 2009, W przestrzeni czas czytamy. O historii cywilizacji i geopolityce, przekł. I. Drozdowska, Ł. Musiał, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań.
Google Scholar

Skwarczyńska S., 1937, Regionalizm a główne kierunki teorii literatury, „Prace Polonistyczne”, Seria I.
Google Scholar

Soja E.W., 2009, Taking Space Personally, [w:] Warf B., Arias S. (red.), The Spatial Turn. Interdisciplinary Perspectives, London–New York.
Google Scholar

Warf B., Arias S., 2009, Introduction: the Reinsertion of Space into the Social Sciences and Humanities, [w:] Warf B., Arias S. (red.), The Spatial Turn. Interdisciplinary Perspectives, London–New York.
Google Scholar

Zaleski M., 2007, Echa idylli w literaturze polskiej doby nowoczesności i późnej nowoczesności, Universitas, Kraków.
Google Scholar