Dżihadyzm w Tadżykistanie i Uzbekistanie w kontekście oddziaływania tzw. Państwa Islamskiego Prowincji Chorasan

Stanisław Kosmynka

doi:10.18778/1427-9657.12.07

Autor

Stanisław Kosmynka Uniwersytet Łódzki, Wydział Studiów Międzynarodowych i Politologicznych https://orcid.org/0000-0003-4131-4762

DOI:

https://doi.org/10.18778/1427-9657.12.07

Słowa kluczowe:

Tadżykistan, Uzbekistan, Państwo Islamskie Prowincji Chorasan, dżihadyzm, radykalizacja

Abstrakt

Azja Środkowa, w tym także dawne republiki radzieckie, jest obszarem działalności nurtów dżihadystycznych, co wpływa destabilizująco na sytuację w regionie i potęguje zagrożenia ze strony ekstremizmu. Egzemplifikację tych mechanizmów stanowi widoczna w ostatnich latach aktywność tzw. Państwa Islamskiego Prowincji Chorasan, organizacji odpowiedzialnej za liczne przejawy działań terrorystycznych i werbunkowych. Przykładem tych zagrożeń był zamach przeprowadzony na obrzeżach Moskwy w marcu 2024 r. Artykuł ukazuje zarys rozwoju radykalnego islamu w regionie, co ilustrują kazusy Tadżykistanu i Uzbekistanu. W państwach tych od dawna uwidaczniają się ugrupowania integrystyczne, co związane jest ze wskazanymi w analizie uwarunkowaniami politycznymi i społecznymi. Artykuł przedstawia głównych protagonistów tego nurtu w kontekście oddziaływania tzw. Państwa Islamskiego Prowincji Chorasan. Wskazuje na mechanizmy rozwoju dżihadyzmu z perspektywy konwergencji ugrupowań wywrotowych i terrorystycznych, dysfunkcyjności państwa oraz katalizatorów procesu radykalizacji. Analiza opiera się na integracji analizy historycznej i metody przyczynowo-skutkowej oraz odwołuje się do teorii Marca Sagemana ujmującej dżihadyzm jako swoisty ruch społeczny bazujący na interakcyjnej sieci powiązań.

Bibliografia

Bolechów, B. 2012. Polityka antyterrorystyczna w świetle badań nad terroryzmem. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Google Scholar

Burke, J. 2024. Islamic State ‘Recruiting from Tajikistan and Other Central Asian Countries’. The Guardian, March 24.
Google Scholar

Clifford, B. 2017. Radicalization and the Uzbek Diaspora in the Wake of the NYC Attacks. Program on Extremism, The George Washington University, November, https://extremism.gwu.edu/sites/g/files/zaxdzs5746/files/CliffordRadicalizationandUzbekDiaspora.pdf (dostęp: 7.06.2024).
Google Scholar

Country Reports on Terrorism. 2021. Bureau of Counterterrorism, U.S. Department of State, https://www.state.gov/reports/country-reports-on-terrorism-2021/country_reports_2021_complete_master-no_maps-011323-accessible/ (dostęp: 7.06.2024).
Google Scholar

Dagiev, D. 2014. Regime Transition in Central Asia: Stateness, Nationalism and Political Change in Tajikistan and Uzbekistan. New York: Routledge. https://doi.org/10.4324/9781315886602
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.4324/9781315886602

Doxsee, C., Thompson, J., Hwang, G. 2021. Examining Extremism: Islamic State Khorasan Province (ISKP). Centre for Strategic and International Studies, September 8, https://www.csis.org/blogs/examining-extremism/examining-extremism-islamic-state-khorasan-province-iskp (dostęp: 7.06.2024).
Google Scholar

Echeverría Jesús, C. 2009. El yihadismo salafista en Asia Central: estado en la cuestión. Real Instituto Elcano, ARI, 6.
Google Scholar

Hegghammer, T. 2009. Jihadi-Salafis or Revolutionaires? On Religion and Politics in the Study of Militant Islamism. W: R. Meijer (red.), Global Salafism: Islam’s New Religious Movement. New York: Columbia University Press.
Google Scholar

Jadoon, A., Mines, A., Sayed, A. 2023. The Enduring Duel: Islamic State Khorasan’s Survival under Afghanistan’s New Rulers. CTC Sentinel, Combating Terrorism Center At West Point 16(8).
Google Scholar

Jaremba, M. 2018. Islamski Ruch Uzbekistanu – od lokalnego ekstremizmu do Państwa Islamskiego. Historia a Teoria 1(7). https://doi.org/10.14746/ht.2018.7.1.11
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.14746/ht.2018.7.1.11

Karagiannis, E. 2006. Political Islam in Uzbekistan: Hizb Ut-Tahrir Al-Islami. Europe-Asia Studies 58(2).
Google Scholar

Karagiannis, E. 2009. Political Islam in Central Asia: The challenge of Hizb ut-Tahrir. London: Routledge. https://doi.org/10.1080/09668130500481444
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1080/09668130500481444

Kosmynka, S. 2015. Rozwój radykalizmu salafickiego w Katalonii w kontekście działalności Hizb ut-Tahrir i innych organizacji. Władza Sądzenia 6.
Google Scholar

Kosmynka, S. 2019. Związki terroryzmu dżihadystycznego z handlem narkotykami: casus Hiszpanii. Historia i Polityka 27(34). https://doi.org/10.12775/HiP.2019.003
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.12775/HiP.2019.003

Kosmynka, S. 2022. Aktywizacja nurtów dżihadystycznych w Sahelu i wysiłki na rzecz ich zwalczania. Studia Polityczne 50(1). https://doi.org/10.35757/STP.2022.50.1.02
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.35757/STP.2022.50.1.02

Kosmynka, S. 2023. Terroryzm dżihadystyczny we Włoszech: skala problemu i odpowiedź państwa. Przegląd Zachodni 1–2(386).
Google Scholar

Lang, J. 2013. The Radical Islam Militants of Central Asia. Warsaw: Centre for Eastern Studies.
Google Scholar

Lemon, E. 2018. Taking up Terrorism in Central Asia. Kennan Cable 38.
Google Scholar

Lynch III, T.F., Bouffard, M., King, K., Vickowski, G. 2016. The Return of Foreign Fighters to Central Asia: Implications for U.S. Counterterrorism Policy. Institute for National Strategic Studies, Strategic Perspectives 21.
Google Scholar

Machnikowski, R. 2009. Dżihadyzm jako globalny zbrojny ruch społeczny. W: M.J. Malinowski, R. Ożarowski, W. Grabowski (red.), Ewolucja terroryzmu na przełomie XX i XXI wieku. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.
Google Scholar

Matveeva, A. 2009. The Perils of Emerging Statehood: Civil War and State Reconstruction in Tajikistan: An Analytical Narrative on State-Making. Crisis States Working Papers Series 2.
Google Scholar

Mehl, D.A. 2015. The Islamic Movement of Uzbekistan Opens a Door to the Islamic State. CTC Sentinel, Combating Terrorism Center At West Point 8(5).
Google Scholar

Mills, P. 2022. Islamic State-Khorasan Province Expands Attacks Beyond Afghanistan. ISW Press, Jun 1, https://www.understandingwar.org/backgrounder/islamic-state-khorasan-province-expands-attacks-beyond-afghanistan (dostęp: 10.06.2024).
Google Scholar

Omelicheva, M.Y. 2011. Counterterrorism Policies in Central Asia. New York: Routledge. https://doi.org/10.4324/9780203844946
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.4324/9780203844946

Ożarowski, R. 2024. Afganistan od czasu przejęcia władzy przez talibów w 2021 roku. Przegląd Politologiczny 1. https://doi.org/10.14746/pp.2024.29.1.3
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.14746/pp.2024.29.1.3

Raufer, X. 2011. Atlas radykalnego islamu (tłum. K. Pachniak). Warszawa: Dialog.
Google Scholar

Sageman, M. 2008. Leaderless Jihad. Terror Networks in the Twenty-First Century. Philadelphia: University of Pennsylvania Press. https://doi.org/10.9783/9780812206784
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.9783/9780812206784

Shukuralieva, N. 2018. Sekurytyzacja islamu w Azji Centralnej. Studia Orientalne 2(14). https://doi.org/10.15804/so2018202
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.15804/so2018202

Strengthening Youth Resilience to Radicalization. Evidence from Tajikistan. 2020. World Bank Group, April.
Google Scholar

Tayikistán: un Estado cada vez más fragil en una región quebradiza. 2015. https://www.crisisgroup.org/es/europe-central-asia/central-asia/tajikistan/tayikistan-un-estado-cada-vez-mas-fragil-en-una-region-quebradiza (dostęp: 5.06.2024).
Google Scholar

Vidino, L. 2006. Al Qaeda in Europe: The New Battleground of International Jihad. New York: Prometheus Books.
Google Scholar

Wahlang, J. 2023. Islamic State Khorasan and Central Asia. Manohar Parrikar Institute for Defence Studies and Analyses, June 28.
Google Scholar

Wejkszner, A. 2010. Ewolucja terroryzmu motywowanego ideologią religijną na przykładzie salafickiego ruchu globalnego dżihadu. Poznań: Wydawnictwo Naukowe WNPiD UAM.
Google Scholar

Zapaśnik, S. 2014. Walczący islam w Azji Centralnej. Problem społecznej genezy zjawiska. Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK.
Google Scholar