Polska współczesna powieść historyczna i kultura popularna (prolegomena)

Autor

  • Adam Mazurkiewicz Uniwersytet Łódzki, Wydział Filologiczny, Zakład Dydaktyki Języka i Literatury Polskiej

DOI:

https://doi.org/10.18778/2299-7458.05.02

Słowa kluczowe:

literatura polska, literatura popularna, powieść historyczna, pamięć

Abstrakt

Popularnej powieści historycznej przypadła współcześnie – niezależnie od promowanych form „polityki pamięci” i ustaleń historyków – rola medium podtrzymującego i powtarzającego mity narodowe. Nawet jeśli bowiem obraz minionych czasów zostaje rozbity, w miejsce dotychczasowego mitu powstaje nowy. Ma on niekiedy – wobec chronologicznie wcześniejszego – charakter „anty-mitu”, tj. ukazuje „kulturowy rewers” dotychczasowej wizji. Jednakże jego funkcja pozostaje niezmienna – ma utrwalać dotychczasowe postrzeganie przeszłości, choćby expressis verbis deklarowana była konieczność rewindykacji. „Czytanie historii” przez twórców popularnej powieści historycznej pozostaje w niej zapisem o charakterze „kulturowego palimpsestu”, podporządkowanego funkcjonującym w wyobraźni społecznej „fantomom” przeszłości.

Pobrania

Brak dostępnych danych do wyświetlenia.

Biogram autora

Adam Mazurkiewicz - Uniwersytet Łódzki, Wydział Filologiczny, Zakład Dydaktyki Języka i Literatury Polskiej

Dr, adiunkt w Zakładzie Dydaktyki Języka i Literatury Polskiej Uniwersytetu Łódzkiego. Zainteresowania badawcze: literatura i kultura popularna, historia i teoria komiksu. Najważniejsze publikacje: O polskiej literaturze fantastycznonaukowej lat 1990–2004 (2007), Z problematyki cyberpunku. Literatura – sztuka – kultura (2014).

Bibliografia

Abramowska J., Topos i niektóre miejsca wspólne badań literackich, „Pamiętnik Literacki” 1982, z. 1–2, s. 3–23.
Google Scholar

Ankersmit F. R., Od postmodernistycznej narracji do po-postmodernistycznego doświadczenia. (Ewy Domańskiej rozmowa z Frankiem R. Ankersmitem), „Teksty Drugie” 1996, nr 2–3, s. 190–209.
Google Scholar

Appleby J., Hunt L., Jacob M., Powiedzieć prawdę o historii, przeł. S. Amsterdamski, Poznań 2000.
Google Scholar

Arystoteles, Topiki. O dowodach sofistycznych, przeł. K. Leśniak, Warszawa 1978.
Google Scholar

Assmann J., Pamięć kulturowa. Pismo, zapamiętywanie i polityczna tożsamość w cywilizacjach starożytnych, przeł. A. Kryczyńska-Pham, Warszawa 2008.
Google Scholar

Barthes R., Dyskurs historii, przeł. A. Rysiewicz, Z. Kloch, „Pamiętnik Literacki” 1984, z. 3, s. 225–236.
Google Scholar

Bartoszyński K., Konwencje gatunkowe powieści historycznej, „Pamiętnik Literacki” 1984, z. 2, s. 3–44.
Google Scholar

Bukowski T., Obiekt R/W0036, Warszawa 2009.
Google Scholar

Czapliński P., Świat podrobiony. Krytyka i literatura wobec nowej rzeczywistości, Kraków 2003.
Google Scholar

Ćwirlej R., Tam ci będzie lepiej, Poznań 2015.
Google Scholar

Dąbrowska A., Na zielonej Ukrainie [rec. J. Komuda, Wilcze gniazdo], „Nowa Fantastyka” 2003, nr 10, s. 72.
Google Scholar

Domańska E., Filozoficzne rozdroża historii, [w:] E. Domańska, J. Topolski, W. Wrzosek, Między modernizmem a postmodernizmem. Historiografia wobec zmian w filozofii dziejów, Poznań 1994, s. 17–30.
Google Scholar

Domańska E., Historie niekonwencjonalne. Refleksja o przeszłości w nowej humanistyce, Poznań 2006.
Google Scholar

Dukaj J., Lód, Kraków 2007.
Google Scholar

Erll A., Literatura jako medium pamięci zbiorowej, przeł. M. Saryusz-Wolska, [w:] Pamięć zbiorowa i kulturowa. Współczesna perspektywa niemiecka, red. M. Saryusz-Wolska, Kraków 2009, s. 211–248.
Google Scholar

Fugiel-Kuźmińska M., Kuźmiński M., Sekret Kroke, Warszawa 2009.
Google Scholar

Gąsowska L., Fantasy – gra z czytelnikiem o historię, „Śląskie Studia Polonistyczne” 2011, nr 1, s. 45–52.
Google Scholar

Gemra A., Eberhard Mock na tropie: Breslau/Wrocław w powieściach Marka Krajewskiego, [w:] Śląskie pogranicza kultur, red. M. Ursel, O. Taranek-Wolańska, t. 2, Wrocław 2013, s. 119–143.
Google Scholar

Gemra A., Reinmara z Bielawy dolnośląskie i czeskie przypadki: „Trylogia husycka” Andrzeja Sapkowskiego, [w:] Śląskie pogranicza kultur, red. M. Ursel, O. Taranek-Wolańska, Wrocław 2012, t. 1, s. 205–221.
Google Scholar

Génnette G., Palimpsesty, przeł. A. Milecki, [w:] Współczesna teoria badań literackich za granicą. Antologia, red. H. Markiewicz, Kraków 1992, t. 4, cz. 2, s. 316–366.
Google Scholar

Gluza Z., Powinności polityki historycznej, [online] http://historiaimedia.org/wp-content/uploads/2008/09/powinnosci_polityki_historycznej.pdf (dostęp: 10.09.2016).
Google Scholar

Głowiński M., Czarne sezony, Kraków 2002.
Google Scholar

Głowiński M., Gatunek literacki i problemy poetyki historycznej, [w:] Problemy teorii literatury, oprac. H. Markiewicz, Wrocław 1987, seria 2, s. 109–129.
Google Scholar

Gorliński-Kucik P., Pamięć przeszłości versus Historia. O „Lodzie” Jacka Dukaja, „Tematy i Konteksty” 2015, nr 5, s. 142–153.
Google Scholar

Gosk H., Zamiast końca historii. Rozumienie oraz prezentacja procesu historycznego w polskiej prozie XX i XXI wieku podejmującej tematy współczesne, Warszawa 2005.
Google Scholar

Hirsch M., The Generation of Postmemory, „Poetic Today” 2008, nr 1, s. 103–128.
Google Scholar

Hutcheon L., Historiograficzna metapowiesć: parodia i Intertekstualność historii, przeł. J. Margański, [w:] Postmodernizm. Antologia przekładów, red. R. Nycz, Kraków 1998, s. 378–398.
Google Scholar

Immo, [komentarz do szkicu Michała Cetnarowskiego Maszyneria wyzwolonej wyobraźni], „lubimyczytać.pl”, [online] http://lubimyczytac.pl/aktu­alnosci/publicystyka/7696/maszyneria-wyzwolonej-wyobrazni, (wpis z dn. 25.09.2016; dostęp: 3.10.2016).
Google Scholar

Janicki K., Epoka hipokryzji. Seks i erotyka w przedwojennej Polsce, Kraków 2015.
Google Scholar

Janion M., Kres paradygmatu, „Rzeczpospolita” 1992, nr 63, s. 8–9.
Google Scholar

Jarowiecki J., O powieści historycznej Józefa Ignacego Kraszewskiego, Kraków 1991.
Google Scholar

Jasłowski Z., Koń a sprawa polska: dwór, pałac i stadnina, „RODAKpress. Magazyn Politycznie Niepoprawny”, [online] http://www.rodaknet.com/rp_jaslowski_8.htm (dostęp: 15.09.2016).
Google Scholar

Jaszczuk P., Akuszer śmierci, Warszawa 2013.
Google Scholar

Jaszczuk P., Foresta Umbra, Poznań 2004.
Google Scholar

Jaszczuk P., Marionetki, Poznań 2012.
Google Scholar

Jaszczuk P., Plan Sary, Warszawa 2011.
Google Scholar

Kaniewska B., Doświadczenie historyczne w zapisie literackim, „Kultura Współczesna” 2007, nr 3, s. 119–128.
Google Scholar

Kaniewska B., Wielka historia w małym świecie. Doświadczenie historyczne w twórczości Wiesława Myśliwskiego, [w:] Zapisywanie historii. Literaturoznawstwo i historiografia, red. W. Bolecki, J. Madejski, Warszawa 2010, s. 248–260.
Google Scholar

Kaniowska K., »Memoria« i »postpamięć« a antropologiczne badanie wspólnoty, „Łódzkie Studia Etnograficzne”: Codzienne i niecodzienne. O wspólnotowości w realiach dzisiejszej Łodzi, Łódź 2004, t. 43.
Google Scholar

Klein K. L., O pojawieniu się pamięci w dyskursie historycznym, przeł. M. Bańkowski, „Konteksty” 2003, nr 3–4, s. 42–56.
Google Scholar

Komuda J., Bohun, Lublin 2006.
Google Scholar

Komuda J., Hubal, Lublin 2016.
Google Scholar

Komuda J., Warchoły i pijanice, czyli poczet hultajów z czasów Rzeczypospolitej szlacheckiej, Lublin 2004.
Google Scholar

Krajewski M., Widma w mieście Breslau, Warszawa 2005.
Google Scholar

Legeżyńska A., Literatura polska po 1989 roku wobec uniwersum tradycji, [w:] Transformacja w kulturze i literaturze polskiej 1989–2004, red. B. Bakuła, Poznań 2007, s. 11–51.
Google Scholar

Lemann N., Epicka historiografia we współczesnej prozie polskiej, Łódź 2008.
Google Scholar

Lemann N., PODobni – NiePODobni. „Muza dalekich podróży” Teodora Parnickiego i „Lód” Jacka Dukaja jako przykład dwóch sposobów alternatywizacji historii, „Porównania” 2012, nr 10, s. 173–188.
Google Scholar

Lemann N., Polski steampunk – zaadaptować historię, adaptując konwencję, „Biblioteka Postscriptum Polonistycznego” 2015, nr 5, s. 133–147.
Google Scholar

Lemann N., Steampunk [hasło do: Materiały do „Słownika rodzajów literackich”], „Zagadnienia Rodzajów Literackich” 2014, nr 57, z. 1, s. 344–349.
Google Scholar

Lewandowski K. T., Bogini z Labradoru, Wrocław 2007.
Google Scholar

Lewandowski K. T., Czarna wierzba, Warszawa 2011.
Google Scholar

Lewandowski K. T., Elektryczne perły, Wrocław 2008.
Google Scholar

Lewandowski K. T., Kolumna Zygmunta, Warszawa 2012.
Google Scholar

Lewandowski K. T., Królowa Joanna D`Arc, Warszawa 2000.
Google Scholar

Lewandowski K. T., Magnetyzer, Wrocław 2007.
Google Scholar

Lewandowski K. T., Orzeł bielszy niż gołębica, Warszawa 2013.
Google Scholar

Lewandowski K. T., Ostatni hołd, Warszawa 2013.
Google Scholar

Lewandowski K. T., Perkalowy dybuk, Wrocław 2009.
Google Scholar

Lewandowski K. T., Rumuńskie kawony, Warszawa 2015.
Google Scholar

Lewandowski K. T., Śląskie dziękczynienie, Wrocław 2010.
Google Scholar

Ligocka R., Dziewczynka w czerwonym płaszczyku, Kraków 2001.
Google Scholar

Lukács G., Klasyczna postać powieści historycznej, przeł. C. Przymusiński, [w:] tenże, Od Goethego do Balzaka. Studia z historii literatury XVIII i XIX wieku, Warszawa 1958, s. 237–318.
Google Scholar

Lyszczyna J., Romantycy – nasi współcześni?, „Postscriptum” 2002, nr 4, s. 6–14.
Google Scholar

Łoboz M., My, Europejczycy… Romantyków krajowych przekraczanie bliższych i dalszych granic, [w:] Romantyzm krajowy – profil lokalny i oswajanie Europy, red. M. Łoboz, A. Kuniczuk-Trzcinowska, Wrocław 2016, s. 7–13.
Google Scholar

Mach A., Świadkowie świadectw. Postpamięć Zagłady w polskiej literaturze najnowszej, Warszawa–Toruń 2016.
Google Scholar

Malik J. A., Przyczajony templariusz, ukryty Graal. Co zostało z powieści historycznej (we współczesnej powieści popularnej). Notatki do eseju, [w:] Powieść historyczna dawniej i dziś, red. R. Stachura, T. Budrewicz, B. Faron, K. Gajda, Kraków 2007, s. 601–609.
Google Scholar

Małochleb P., Przepisywanie historii. Powstanie styczniowe w powieści polskiej w perspektywie pamięci kulturowej, Warszawa–Toruń 2014.
Google Scholar

Martuszewska A., Czym „ta trzecia” kusi badacza literatury?, [w:] taż, „Ta trzecia”. Problemy literatury popularnej, Gdańsk 1997, s. 7–25.
Google Scholar

Maszczyszyn J., Światy solarne, Stawiguda 2015.
Google Scholar

Napiórkowski M., Powstanie umarłych. Historia pamięci 1944–2014, Warszawa 2016.
Google Scholar

Nawrocka E., Powieść jako apokryf historii. Pisarstwo historyczne Władysława Terleckiego, [w:] Zapisywanie historii. Literaturoznawstwo i historiografia, red. W. Bolecki, J. Madejski, Warszawa 2010, s. 234–247.
Google Scholar

Nora P., Entre Mémoire et Histoire, [w:] Les lieux de mémoire, t. 1: La république, red. P. Nora, Paris 1984, s. XVII–XLII.
Google Scholar

Nowak M., Przeciw literackości na korzyść prawdy. Powieść historyczna i źródła, [w:] Zapisywanie historii. Literaturoznawstwo i historiografia, red. W. Bolecki, J. Madejski, Warszawa 2010, s. 172–186.
Google Scholar

Opacki I., Krzyżowanie się postaci gatunkowych jako wyznacznik ewolucji poezji, „Pamiętnik Literacki” 1963, z. 4, s. 349–389.
Google Scholar

Pakier M., Pogranicza pamięci i postpamięci. O Zagładzie i kulturze masowej raz jeszcze, [w:] Peryferie i pogranicza: o potrzebie różnorodności, red. B. Jałowiecki, S. Kapralski, Warszawa 2011, s. 265–282.
Google Scholar

Parnicki T., Współczesna polska powieść historyczna, [w:] tenże, Szkice literackie, Warszawa 1978, s. 103–114.
Google Scholar

Parowski M., Fantastyka alternatywna i jej wrogowie, „FRONDA LUX” 2014, nr 73, s. 156–165.
Google Scholar

Pawelec D., Paradoksy zamierania gatunku, [w:] Zamieranie gatunku, red. M. Ładoń, G. Olszański, Katowice 2015, s. 11–22.
Google Scholar

Piechota D., W otchłani Alki. Dalsze losy Wokulskiego w świetle steampunku, [w:] tenże, Między utopią a melancholią. W kręgu nowoczesnej i ponowoczesnej literatury fantastycznej, Lublin 2015, s. 85–102.
Google Scholar

Pietrasik Z., Widok z Wieży Błaznów, „Polityka” 2002 z dn. 26.10, nr 43, s. 68.
Google Scholar

Pisać historię z którą można żyć. Z Haydenem Whitem rozmawia Sławomir Sierakowski, „Krytyka Polityczna” 2005, nr 7–8, s. 227–230.
Google Scholar

Piskorski K., Zadra, Warszawa 2008–2009.
Google Scholar

Roszczynialska M., Popularna metapowieść historiozoficzna? Casus: cykl wiedźmiński Andrzeja Sapkowskiego, [w:] Powieść historyczna dawniej i dziś, red. R. Stachura, T. Budrewicz, B. Faron, K. Gajda, Kraków 2007, s. 585–600.
Google Scholar

Sapkowski A., Bereś S., Historia i fantastyka, Warszawa 2005.
Google Scholar

Sapkowski A., Narrenturm, Warszawa 2002.
Google Scholar

Sikora A., Dzieje Polski w obrazach fabularnych Józefa Ignacego Kraszewskiego jako przykład beletrystyki popularnej, [w:] Powieść historyczna dawniej i dziś, red. R. Stachura, T. Budrewicz, B. Faron, K. Gajda, Kraków 2007, s. 162–174.
Google Scholar

Słownik literatury popularnej, red. T. Żabski, Wrocław 2006 [wydanie II, poprawione i uzupełnione], hasło: Powieść historyczna, s. 459–464.
Google Scholar

Stanios-Korycka E., Między pamięcią kulturową a kulturą popularną. Wybrane aspekty relacji na przykładzie sposobów kreowania Bizancjum w historiach alternatywnych, „Acta Humana” 2014, nr 1, s. 51–66.
Google Scholar

Szczepan A., Polski dyskurs posttraumatyczny. Literatura polska ostatnich lat wobec Holokaustu i tożsamości żydowskiej, [w:] Kultura po przejściach, osoby z przeszłością. Polski dyskurs postzależnościowy – konteksty i perspektywy badawcze, red. R. Nycz, Kraków 2011, s. 239–256.
Google Scholar

Szwechłowicz J., Ostatnia wola, Warszawa 2015.
Google Scholar

Szwechłowicz J., Tajemnica szkoły dla panien, Warszawa 2014.
Google Scholar

Tazbir J., Powieść historyczna odbiciem współczesności, [w:] tenże, Prace wybrane, red. S. Grzybowski, t. 5: Szkice o literaturze i sztuce, Kraków 2002, s. 301–331.
Google Scholar

Terlecki O., Dwie głowy ptaka, [w:] tenże, Dwie głowy ptaka. Powrót z Carskiego Sioła, Warszawa 1975.
Google Scholar

Tierling-Śledź E., Gra (z) historią. Powstanie styczniowe w prozie polskiej po 1945 roku, Szczecin 2013.
Google Scholar

Todorov T., Les Abus de la Mémoire, Paris 2004.
Google Scholar

Topolski J., Jak się pisze i rozumie historię. Tajemnice narracji historycznych, Warszawa 1996.
Google Scholar

Traba R., Społeczne ramy czytania historii, [w:] Przemiany pamięci społecznej a teoria kultury, red. B. Korzeniewski, Poznań 2007, s. 43–64.
Google Scholar

Trzynadlowski J., Problemy genologiczne powieści historycznej, [w:] Problemy polskiej powieści historycznej po 1939 roku, red. J. Konieczny, Bydgoszcz 1987, s. 5–27.
Google Scholar

Tulli M., Włoskie szpilki, Warszawa 2011.
Google Scholar

Tuszyńska A., Rodzinna historia lęku, Kraków 2005.
Google Scholar

Urbanowski M., „Wieczny Grunwald” Szczepana Twardocha, [w:] tenże, Romans z Polską. O literaturze współczesnej, Kraków 2014, s. 70–75.
Google Scholar

Vattimo G., Ponowoczesność i kres historii, przeł. B. Stelmaszczyk, [w:] Postmodernizm. Antologia przekładów, red. R. Nycz, Kraków 1997, s. 128–144.
Google Scholar

Wallis M., Wartości estetyczne łagodne i ostre, [w:] tenże, Przeżycie i wartość. Pisma z estetyki i nauki o sztuce 1931–1949, Kraków 1968, s. 185–209.
Google Scholar

Weinberg J., Aleksander Bronikowski a historia – na przykładzie jednej powieści, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio FF” 2002–2003, t. XX–XXI, s. 289–299.
Google Scholar

White H., Metahistory: The Historical Imagnation in Nineteenth-Century Europe, Baltimore-London 1975.
Google Scholar

Zaleski M., Naprzód w przeszłość, [w:] tenże, Formy pamięci, Gdańsk 2004, s. 176–190.
Google Scholar

Zaleski M., Świat powtórzony, [w:] tenże, Formy pamięci, Gdańsk 2004, s. 11–60.
Google Scholar

Zieliński B., Serbska powieść historyczna, Poznań 1998.
Google Scholar

Żórawska N., Homo holocaustus, czyli holocaustowe doświadczenia autobiograficzne kobiet, „Tematy i Konteksty” 2015, nr 5, s. 126–141.
Google Scholar

Pobrania

Opublikowane

2016-12-30

Jak cytować

Mazurkiewicz, A. (2016). Polska współczesna powieść historyczna i kultura popularna (prolegomena). Czytanie Literatury. Łódzkie Studia Literaturoznawcze, (5), 13–35. https://doi.org/10.18778/2299-7458.05.02