Średniowieczny kościół parafialny w Szadku  i jego renesansowa kaplica

Stanisław Cechosz; Łukasz Holcer

doi:10.18778/1643-0700.15.02

Autor

Stanisław Cechosz Cempla i Partnerzy – Konserwacja Zabytków, 31-025 Kraków, ul. M. Skłodowskiej-Curie 7/3.
Łukasz Holcer Cempla i Partnerzy – Konserwacja Zabytków, 31-025 Kraków, ul. M. Skłodowskiej-Curie 7/3.

DOI:

https://doi.org/10.18778/1643-0700.15.02

Słowa kluczowe:

prezbiterium kościoła, korpus halowy, renesansowa kaplica, attyka, Szadek

Abstrakt

Średniowieczny kościół parafialny w Szadku, pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny i św. Jakuba Apostoła, jest najstarszym zabytkiem miasta i zarazem najcenniejszą pamiątką jego dawnej świetności. Od kilku lat trwają prace renowacyjne przy elewacjach świątyni. Dotąd odnowiono mury prezbiterium i północną elewację korpusu kościoła wraz z aneksami, czyli zakrystią, skarbcem i kaplicą pw. Matki Bożej Różańcowej. Podjęcie prac konserwatorskich i badawczych zaowocowało przywróceniem świątyni jej zapomnianego blasku oraz ważnymi odkryciami.

W pierwszej połowie XIV w. wzniesiono dwuprzęsłowe i trójbocznie zamknięte prezbiterium. W tym samym czasie zbudowano zakrystię i być może obok usytuowane pomieszczenie przeznaczone na skarbiec. W następnym etapie prac budowlanych powstał trójnawowy, pseudobazylikowy korpus kościoła.

Po upływie prawie stulecia zdecydowano o zmianie przestrzeni korpusu kościoła, któremu nadano formę halową. Przebudowa ta polegała w zasadzie na podniesieniu murów obwodowych istniejącej budowli i wzniesieniu nowych filarów. Ściany wzdłużne nadbudowano aż o 5 m, zamykając je pasem szerokiego fryzu i gzymsem.

Najbardziej spektakularnym odkryciem było ustalenie pierwotnej formy renesansowej kaplicy północnej z połowy XVI w., poświęconej Matce Bożej Różańcowej. Jej bryłę zamykał dach pogrążony, a ściany wieńczyła wysoka attyka w kształcie zbliżonym do krenelaża. Kaplica była skomunikowana z korpusem nawowym, ale posiadała także dwa niezależne wejścia zewnętrzne.

Bibliografia

Architektura gotycka w Polsce, red. T. Mroczko, M. Arszyński, t. II: Katalog zabytków, red. A. Włodarek, Warszawa 1995.
Google Scholar

Cempla M., Cechosz S., Notatka z nadzoru badawczego w trakcie prac konserwatorskich przy elewacjach kościoła p.w. Wniebowzięcia N. M. Panny i św. Jakuba w Szadku w dniu 20.09.2012 roku, maszynopis, Kraków 2012.
Google Scholar

Cempla M., Cechosz S., Bodzioch D., Kościół parafialny pod wezwaniem Wniebowzięcia N. M. Panny i św. Jakuba Apostoła w Szadku. Fragmentaryczne badania architektoniczne, maszynopis, Kraków 2013.
Google Scholar

Cempla M., Cechosz S., Holcer Ł., Kościół parafialny pod wezwaniem Wniebowzięcia N. M. Panny i św. Jakuba Apostoła w Szadku. Architektoniczne rozeznanie badawcze północnej elewacji korpusu kościoła i ścian kaplicy p.w. Matki Bożej Różańcowej, maszynopis, Kraków 2014.
Google Scholar

Cempla M., Cechosz S., Holcer Ł., Kościół p.w. Wniebowzięcia N. M. Panny i św. Jakuba w Szadku. Wstępne rozeznanie substancji zewnętrznych ścian kościoła i dzwonnicy, maszynopis, Kraków 2009.
Google Scholar

Crossley P., Gothic architecture in the Regin of Kasimir the Great. Church architecture in Lesser Poland 1320–1380, Kraków 1985.
Google Scholar

Łoziński J., Szadek, [w:] Katalog zabytków sztuki w Polsce, red. J. Łoziński, t. II, z. 10, Warszawa 1954.
Google Scholar

Łoziński J., Miłobędzki A., Atlas zabytków architektury w Polsce, Warszawa 1967.
Google Scholar

Marszał T., Szadek. Monografia miasta, Szadek 1995.
Google Scholar

Miłobędzki A., Późnogotyckie typy sakralne w architekturze ziem polskich, [w:] Późny gotyk. Studia nad sztuką przełomu średniowiecza i czasów nowych, Warszawa 1965.
Google Scholar

Parczewski A. J., Monografia Szadku, Warszawa 1870 Rejduch-Samkowa I., Olszewski A., Kościół i klasztor ponorbertański w Hebdowie (wstępna dokumentacja naukowa architektury), maszynopis w archiwum Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków, Kraków 1956.
Google Scholar

Szymczak J., Materiały do kwerendy historycznej dla kościoła parafialnego p.w. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny i św. Jakuba w Szadku, maszynopis, Plichtów 2009.
Google Scholar

Świechowski Z., Regiony w późnogotyckiej architekturze Polski, [w:] Późny gotyk. Studia nad sztuką przełomu średniowiecza i czasów nowych, Warszawa 1965.
Google Scholar

Tomicka W., Szadek (woj. łódzkie, pow. sieradzki). Kościół parafialny. Uzupełnienia do opisu inwentaryzacyjnego kościoła parafialnego w Szadku, maszynopis w archiwum Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Łodzi, PP PKZ, Łódź–Warszawa 1955.
Google Scholar

Węcławowicz T., Małopolska i Ziemie Ruskie Korony, [w:] Architektura gotycka w Polsce, red. T. Mroczko, M. Arszyński, t. II, Warszawa 1995.
Google Scholar