Naruszenie prawa konfliktów zbrojnych w wymiarze ukraińskim i polskim: dyskurs prawa karnego

Abstrakt

Obowiązujący Kodeks karny Ukrainy pokazał, że potrafi skutecznie odpowiedzieć na wyzwania związane z wojną rozpętaną przez Federację Rosyjską przeciwko Ukrainie. Rozdział XX części specjalnej Kodeksu karnego Ukrainy zawiera szereg artykułów kwalifikujących przestępcze działania rosyjskich okupantów. Przede wszystkim jest to artykuł 438 „Naruszenie praw i zwyczajów wojennych”. W swojej treści w dużej mierze odzwierciedla zgodność ukraińskiego krajowego prawa karnego z przepisami prawa międzynarodowego w zakresie regulacji odpowiedzialności za popełnienie karalnych naruszeń międzynarodowego prawa humanitarnego (prawa konfliktów zbrojnych). Dokonano porównawczej analizy prawnej ustawodawstwa ukraińskiego i polskiego pod kątem odpowiedzialności karnej za naruszenie praw i zwyczajów wojennych. Karalne naruszenia międzynarodowego prawa humanitarnego podlegają karze z art. 122–126 Kodeksu karnego Rzeczypospolitej Polskiej. Szczegółowa analiza treści tych artykułów Kodeksu karnego RP wykazała istotną różnicę pomiędzy normami polskiego prawa karnego w zakresie uszczegółowienia czynów, które polski ustawodawca określił jako naruszenie międzynarodowego prawa humanitarnego. W szczególności, jak widzimy, poza ogólną koncepcją ludności cywilnej, polskie prawo karne jako ofiary proponuje osoby, które składając broń lub nie mając środków ochrony, poddały się, ranni, chorzy, rozbitkowie, personel medyczny, duchownych, ujednolicając koncepcję wszystkich osób korzystających z ochrony międzynarodowej podczas działań zbrojnych. Takie stanowisko polskiego ustawodawcy jest bardziej konstruktywne i ściślej powiązane z właściwymi międzynarodowymi aktami prawnymi niż odpowiadająca im norma Kodeksu karnego Ukrainy. Ponadto § 2 art. 123 Kodeksu karnego RP zapewnia rozszerzone rozumienie złego traktowania ofiar, którego nie ma w art. 438 Kodeksu karnego Ukrainy. Ustawodawca ukraiński zignorował także naruszenia międzynarodowego prawa humanitarnego, na które wskazuje art. 124 Kodeksu karnego RP – co także działa na korzyść polskiego prawa karnego, starając się przestrzegać przepisów prawa międzynarodowego w większym stopniu prawo humanitarne.