Płeć społeczno-kulturowa w technologicznych artefaktach. Analiza wybranych badań nad płcią i nowymi technologiami

Autor

  • Katarzyna Cieślak Akademia Górniczo-Hutnicza im. S. Staszica w Krakowie, Wydział Humanistyczny, Katedra Socjologii Ogólnej i Antropologii Społecznej

DOI:

https://doi.org/10.18778/2300-1690.17.03

Słowa kluczowe:

gender, gender Human Computer-Interaction, nowe technologie, Feministyczne Studia nad Techniką

Abstrakt

W artykule autorka podejmuje próbę usystematyzowania problemu relacji kategorii gender i nowych technologii, wykorzystując technikę badań jakościowych – analizę treści. Celem badawczym jest odpowiedź na pytanie: jak artefakty technologiczne zyskują upłciowiony sens? Efekt analizy to wyodrębnienie dwóch głównych perspektyw: twórców i odbiorców nowych technologii, którzy w określony sposób wytwarzają wzorce płciowe. Pierwsze podejście odnosi się artefaktów, w których płeć powstaje w wyniku procesu projektowania aplikacji, robota czy urządzenia. Tutaj kategoria płci przybiera formę ludzkich cech, takich jak głos, ubranie, gesty czy kształty uznawane przez twórców jako męskie lub kobiece. Natomiast druga perspektywa wprowadza asocjacyjne rozumienie kategorii płci, gdzie wytwarzanie wzorców płciowych jest wynikiem korzystania z technologicznych artefaktów; w tym przypadku urządzenia nie mają odgórnie nadanych cech płciowych, są określane przez twórców jako neutralne płciowo.

Bibliografia

Adam, A. (2006). Artificial knowing: Gender and the thinking machine. Artificial Knowing: Gender and the Thinking Machine. London: Routledge.
Zobacz w Google Scholar DOI: https://doi.org/10.4324/9780203005057

Anderson, J. R. (1991). The Adaptive Nature of Human Categorization. Pobrane z http://cognitrn.psych.indiana.edu/rgoldsto/courses/concepts/anderson1991.pdf
Zobacz w Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1037/0033-295X.98.3.409

Asberg, C. Lykke, N. (2010). Feminist technoscience studies. Pobrane z: https://journals.sagepub.com/doi/pdf/10.1177/1350506810377692
Zobacz w Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1177/1350506810377692

Badaloni, S., Perini, L. (2018). The influence of the gender dimension in human-robot interaction. Pobrano z: http://ceur-ws.org/Vol-2054/paper9.pdf
Zobacz w Google Scholar

Bardzell, S., & Bardzell, J. (2011). Towards afeminist HCI methodology: Social science, feminism, and HCI. Pobrane z: https://doi.org/10.1145/1978942.1979041
Zobacz w Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1145/1978942.1979041

Bath, C. Weber, J. (2007). ‘Social’ robots & ‘emotional’ software agents: Gendering processes and de-gendering strategies for ‘technologies in the making’. Pobrano z: https://doi.org/10.1007/978-3-531-90295-1_3
Zobacz w Google Scholar

Bath, C. (2014). Searching for methodology. Feminist Technology Design in Computer Science. Pobrano z: https://doi.org/10.14361/transcript.9783839424346.57
Zobacz w Google Scholar

Bray, F. (2007). Gender and Technology. Pobrano z: https://doi.org/10.1146/annurev.anthro.36.081406.094328
Zobacz w Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1146/annurev.anthro.36.081406.094328

Breazeal, C. Norton, M. Siegel, M. (2009). Persuasive robotics: The influence of robot gender on human behavior. IEEE – International Conference on Intelligent Robots and Systems. Pobrano z: 10.1109/IROS.2009.5354116
Zobacz w Google Scholar

Cassell, J. (2002). Genderizing HCI. The Handbook of Human-Computer Interaction. Pobrano z: http://www.economics.rpi.edu/public_html/ruiz/EGDSpring2013/readings/gender.hci.just.pdf
Zobacz w Google Scholar

Carpenter, J., Davis, J. M., Erwin-Stewart, N., Lee, T. R., Bransford, J. D., Vye, N. (2009). Gender representation and humanoid robots designed for domestic use. Pobrane z: https://doi.org/10.1007/s12369-009-0016-4
Zobacz w Google Scholar

Cockburn C. Ormrod S. (1994). Gender and Technology in the Making. Pobrane z: https://journals.sagepub.com/doi/abs/10.1177/135050689500200314
Zobacz w Google Scholar

Connell, R. 2013. Socjologia płci. Płeć w ujęciu globalnym. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Zobacz w Google Scholar

Dziuban A. Leszczyńska K., Pomiędzy esencjalizmem akonstruktywizmem. Płeć (kulturowa) w refleksji teoretycznej socjologii – przegląd koncepcji, Pobrane z: https://ruj.uj.edu.pl/xmlui/bitstream/handle/item/56912/leszczynska_dziuban_pomiedzy_esencjalizmem_a_konstruktywizmem_2012.pdf?sequence=1&isAllowed=y
Zobacz w Google Scholar DOI: https://doi.org/10.7494/human.2012.11.2.13

Eyssel, F.,Hegel, F. (2012). (S)he’s Got the Look: Gender Stereotyping of Robots. Pobrane z: https://doi.org/10.1111/j.1559-1816.2012.00937.x
Zobacz w Google Scholar

Faulkner, W. (1998). Extraordinary journeys around ordinary technologies in ordinary lives. Pobrane z: https://journals.sagepub.com/doi/abs/10.1177/030631298028003005
Zobacz w Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1177/030631298028003005

Franus, E. (1998). Manifest Cyborga Donna Haraway, Pobrane z: http://www.magazynsztuki.eu/old/archiwum/post_modern/postmodern_9.htm
Zobacz w Google Scholar

Hanlon M. (2004). Meet Valerie, she’s adomestic android. Dostęp dnia: 07.03.2020: https://newatlas.com/meet-valerie-shes-a-domestic-android/2545/
Zobacz w Google Scholar

Haraway, D. (1998). Manifest Cyborga. Pobrane z: http://dsw.muzeum.koszalin.pl/magazynsztuki/archiwum/post_modern/postmodern_9.html
Zobacz w Google Scholar

Haraway, D. (1991). A cyborg manifesto:science, technology and Socialist-feminism in the the Late Twentieth Century. W: Simians, Cyborgs and Women: The Reinvention of Nature (149–181). New York: Routledge
Zobacz w Google Scholar

Jones, C. (1997). Lara Croft, Female Enemy Number One? The Mining Company Guide. W: J. Cassell (2002). Genderizing HCI. The Handbook of HumanComputer Interaction. (1–21)
Zobacz w Google Scholar

Lagesen, V. A. (2008). A cyberfeminist utopia?: Perceptions of gender and computer science among malaysian women computer science students and faculty. Science Technology and Human Values, 33(1), 741–763. https://doi.org/10.1177/0162243907306192
Zobacz w Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1177/0162243907306192

Lee, E. J., Nass, C., Brave, S. (2000). Can computer- -generated speech have gender? An experimental test of gender stereotype. Pobrane z: https://doi.org/10.1145/633292.633461
Zobacz w Google Scholar

Nass, C.; Moon, Y.; and Green, C. (1997). Are machines gender-neutral? Gender-stereotypic responses to computers with voices. Pobrane z: https://miami.pure.elsevier.com/en/publications/similarities-and-differences-between-african-americans-and-europe
Zobacz w Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1111/j.1559-1816.1997.tb00275.x

Nomura, T. (2017). Robots and Gender. Pobrane z: https://doi.org/10.1089/gg.2016.29002.nom
Zobacz w Google Scholar

Obinali, C. (2019). The Perception of Gender in Voice Assistants. Pobrane z: https://aisel.aisnet.org/sais2019/39
Zobacz w Google Scholar

Phan, T. (2017). The Materiality of the Digital and the Gendered Voice of Siri. Transformations.
Zobacz w Google Scholar

Ratzer, B., Weisse, A., Weixelbaumer, B., Mirnig, N., Tscheligi, M., Raneburger, D., Falb, J. (2014). Bringing Gender into Technology:A Case Study in User-Interface-Design and the Perspective of Gender Experts. Pobrane z: https://www.mendeley.com/catalogue/309c8b50-20e8-32cf-8771-ad0f8101c73a/
Zobacz w Google Scholar

Raport Kobiety na Politechnikach 2019, Fundacja Edukacyjna Perspektywy. Pobrane z: http://www.dziewczynynapolitechniki.pl/pdfy/raport-kobiety-na-politechnikach2019.pdf
Zobacz w Google Scholar

Rist, T., Baldes, S., Gebhard, P., Kipp, M., Klesen, M., Rist, P., & Schmitt, M. (2002). CrossTalk: An Interactive Installation with Animated Presentation Agents. Pobrane z: https://www.semanticscholar.org/paper/CrossTalk%3A-An-Interactive-Installationwith-Agents-Rist-Baldes/71867186a73aac2e791c9c084b8cf6532c7b1860
Zobacz w Google Scholar

Robertson J. (2010). Gendering humanoid robots: robo-sexism in Japan. W: Nomura, T. (2017). Robots and Gender. Gender and the Genome, 1(1), s. 6
Zobacz w Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1089/gg.2016.29002.nom

Tay B.T.C., Park T., Jung Y., Tan Y.K., Wong A.H.Y. (2013). When Stereotypes Meet Robots: The Effect of Gender Stereotypes on People’s Acceptance of a Security Robot. Pobrano z: https://link.springer.com/chapter/10.1007/978–3–642–39360–0_29
Zobacz w Google Scholar

Varma, R. (2007). Women in Computing: The Role of Geek Culture. Science as Culture, 16(4), 359–376. Pobrano z: https://doi.org/10.1080/09505430701706707
Zobacz w Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1080/09505430701706707

Wajcman, J. (1991). Feminism Confronts Technology, Pennsylvania State University
Zobacz w Google Scholar

Wajcman, J. (2009). Feminist theories of technology. Pobrano z: https://doi.org/10.1093/cje/ben057
Zobacz w Google Scholar

West, C., & Zimmerman, D. H. (1987). Doing gender and health. Pobrano z: https://doi.org/10.1017/CBO9781107415324.004.
Zobacz w Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1177/0891243287001002002

Witkowska, E . (1999). Cyberfeminizm. Pobrano z: http://dsw.muzeum.koszalin.pl/magazynsztuki/archiwum/teksty_internet_arch_all/archiwum_teksty_online_1.html dostęp 06.03.2020
Zobacz w Google Scholar

Żadkowska M., (2012). Para w praniu. o współczesnej rodzinie i codziennych czynnościach w socjologii Jeana-Claude`a Kaufmanna. Pobrano z: http://cejsh.icm.edu.pl/cejsh/element/bwmeta1.element.cejsh-73eb3c36-aedc-458d-ac38–616e490a3192
Zobacz w Google Scholar

Bath, C. (2014). Searching for methodology. Feminist Technology Design in Computer Science. Pobrano z: https://doi.org/10.14361/transcript.9783839424346.57
Zobacz w Google Scholar DOI: https://doi.org/10.14361/transcript.9783839424346.57

Bath, C. Weber, J. (2007). ‘Social’ robots & ‘emotional’ software agents: Gendering processes and de-gendering strategies for ‘technologies in the making’. Pobrano z: https://doi.org/10.1007/978-3-531-90295-1_3
Zobacz w Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1007/978-3-531-90295-1_3

Breazeal, C. Norton, M. Siegel, M. (2009). Persuasive robotics: The influence of robot gender on human behavior. IEEE – International Conference on Intelligent Robots and Systems. Pobrano z: 10.1109/IROS.2009.5354116
Zobacz w Google Scholar

Cassell, J. (2002). Genderizing HCI. The Handbook of Human-Computer Interaction. Pobrano z: http://www.economics.rpi.edu/public_html/ruiz/EGDSpring2013/readings/gender.hci.just.pdf
Zobacz w Google Scholar

Carpenter, J., Davis, J. M., Erwin-Stewart, N., Lee, T. R., Bransford, J. D., Vye, N. (2009). Gender representation and humanoid robots designed for domestic use. Pobrane z: https://doi.org/10.1007/s12369–009–0016–4
Zobacz w Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1007/s12369-009-0016-4

Eyssel, F.,Hegel, F. (2012). (S)he’s Got the Look: Gender Stereotyping of Robots. Pobrane z: https://doi.org/10.1111/j.1559–1816.2012.00937.x
Zobacz w Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1111/j.1559-1816.2012.00937.x

Faulkner, W. (2001). The technology question in feminism: a view from feminist technology studies. Pobrano z: https://doi.org/10.1016/S0277–5395(00)00166–7
Zobacz w Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1016/S0277-5395(00)00166-7

Lee, E. J., Nass, C., Brave, S. (2000). Can computer- -generated speech have gender? An experimental test of gender stereotype. Pobrane z: https://doi.org/10.1145/633292.633461
Zobacz w Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1145/633292.633461

Nomura, T. (2017). Robots and Gender. Pobrane z: https://doi.org/10.1089/gg.2016.29002.nom
Zobacz w Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1016/B978-0-12-803506-1.00042-5

Obinali, C. (2019). The Perception of Gender in Voice Assistants. Pobrane z: https://aisel.aisnet.org/sais2019/
Zobacz w Google Scholar

Rist, T., Baldes, S., Gebhard, P., Kipp, M., Klesen, M., Rist, P., & Schmitt, M. (2002). CrossTalk: An Interactive Installation with Animated Presentation Agents. Pobrane z: https://www.semanticscholar.org/paper/CrossTalk%3A-An-Interactive-Installationwith-Agents-Rist-Baldes/71867186a73aac2e791c9c084b8cf6532c7b1860
Zobacz w Google Scholar

Tay B.T.C., Park T., Jung Y., Tan Y.K., Wong A.H.Y. (2013) When Stereotypes Meet Robots: The Effect of Gender Stereotypes on People’s Acceptance of a Security Robot. Pobrano z: https://link.springer.com/chapter/10.1007/978-3-642-39360-0_29
Zobacz w Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1007/978-3-642-39360-0_29

Wajcman, J. (2009). Feminist theories of technology. Pobrano z: https://doi.org/10.1093/cje/ben057
Zobacz w Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1093/cje/ben057

Żadkowska M., (2012). Para w praniu. O współczesnej rodzinie i codziennych czynnościach w socjologii Jeana-Claude`a Kaufmanna. Pobrano z: http://cejsh.icm.edu.pl/cejsh/element/bwmeta1.element.cejsh-73eb3c36-aedc-458d-ac38-616e40a3192
Zobacz w Google Scholar

Pobrania

Opublikowane

2019-11-20

Jak cytować

Cieślak, K. (2019). Płeć społeczno-kulturowa w technologicznych artefaktach. Analiza wybranych badań nad płcią i nowymi technologiami. Władza Sądzenia, (17), 36–53. https://doi.org/10.18778/2300-1690.17.03

Numer

Nr 17 (2019)

Dział

Articles

Licencja

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.