Do czego może się przydać historykowi sztuki Filozofia mody Georga Simmla?

Wioletta Kazimierska-Jerzyk

doi:10.18778/2084-851X.11.10

Autor

Wioletta Kazimierska-Jerzyk Instytut Filozofii, Uniwersytet Łódzki https://orcid.org/0000-0003-1871-7897

DOI:

https://doi.org/10.18778/2084-851X.11.10

Słowa kluczowe:

Georg Simmel, filozofia kultury, moda XX wieku, Hubert de Givenchy, Cristóbal Balenciaga

Abstrakt

Filozofia mody (1905) Georga Simmla w opracowaniach historyczno-artystycznych jest wprawdzie często odnotowywana, ale nie poświęca się jej wiele uwagi. Nie jest to bowiem esej o artefaktach mody, a w istocie sprofilowana pod kątem zjawiska mody krytyka społeczeństwa nowoczesnego. Celem tego artykułu jest rekonstrukcja dualizmów, na których ufundowane jest społeczne zjawisko mody, a następnie zwrócenie uwagi na pojęcia mogące jednak zainteresować historyka sztuki. Są nimi przede wszystkim silnie zakorzenione w tradycji elementarne terminy „sztuka”, „mimesis” i „styl”, swoiście przez Simmla rozumiane, jak też inne pojęcia, nieoczywiste z punktu widzenia historii sztuki czy nawet estetyki, a przydatne z perspektywy estetyki filozoficznej i performatyki, np. tragedia, energia, tajemnica, zazdrość, wstyd, rzecz, ozdoba. Wydaje się, że Simmel czuje nie tylko społeczną, ale i artystyczno-estetyczną (zwłaszcza sensualną) złożoność mody, ale brak zainteresowania modą jako rodzajem sztuki nie pozwala mu tego w pełni wyeksplikować i wykorzystać.

Bibliografia

AMARO MARTOS 2015 − Ismael Amaro Martos, Hubert de Givenchy, „Boletín de Arte”, nr 36 (2015), s. 276–279.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.24310/BoLArte.2015.v0i36.3359

BALBUS 1983 − Stanisław Balbus, Stylizacja i zjawiska pokrewne w procesie historycznoliterackim, „Pamiętnik Literacki: czasopismo kwartalne poświęcone historii i krytyce literatury polskiej”, 74/2 (1983), s. 133–163.
Google Scholar

BATOR 2005 − Joanna Bator, Przygoda z Casanovą: Georg Simmel o kobiecości i męskości, „Sztuka i Filozofia”, nr 27 (2005), s. 80–88.
Google Scholar

BLACKMAN 2015 − Cally Blackman, 100 lat mody męskiej, Warszawa 2015.
Google Scholar

BODEI 2016 − Remo Bodei, O życiu rzeczy, Łódź 2016.
Google Scholar

BOWLES 2019 − Hamish Bowles, „Balenciaga and Spanish Painting” Opens at the Thyssen-Bornemisza Museum in Madrid, „Vogue”, 21 czerwca 2019, https://www.vogue.com/article/balenciaga-and-spanish-painting-madrid [dostęp 17.07.2021].
Google Scholar

CASTIGLIONE 2013 − Baldassare Castiglione, Księga Dworzanina, „Diagonali”, nr 2 (2013), s. 1–19.
Google Scholar

DANTO 1964 − Arthur C. Danto, The Artworld, „Journal of Philosophy”, vol. XV (1964), s. 571–584.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.2307/2022937

DOWGIAŁŁO 2015 − Bogna Dowgiałło, Ubieranie się jako forma uspołecznienia. O aktualności koncepcji mody Georga Simmla, Gdańsk 2015.
Google Scholar

FERGUSON 2013 − Niall Ferguson, Cywilizacja. Zachód i reszta świata, Warszawa 2013.
Google Scholar

GOLDSCHMIDT 1976 − Adolf Goldschmidt, „Rozbicie” formy w rozwoju sztuki, tłum. Sergiusz Michalski, [w:] Pojęcia, problemy i metody współczesnej nauki o sztuce, red. Jan Białostocki, Warszawa 1976, s. 141–163.
Google Scholar

GUNDLE 2008 − Stephen Gundle, Glamour. A History, New York 2008.
Google Scholar

HELLE 2013 − Helle Horst Jürgen, Appendix 1: Biography of Georg Simmel, [w:] Messages from Georg Simmel, seria „Studies in Critical Social Sciences”, t. 49, s. 181–187, DOI: https://doi.org/10.1163/9789004235717_008 [dostęp 17.07.2021].
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1163/9789004235717_008

KANT 1986 − Immanuel Kant, Krytyka władzy sądzenia, Warszawa 1986.
Google Scholar

KAZIMIERSKA-JERZYK 2018 – Wioletta Kazimierska-Jerzyk, Kamp, Glamour, vintage. Współczesne kategorie estetyczne, Łódź 2018.
Google Scholar

MAGALA 1980 − Sławomir Magala, Simmel, Warszawa 1980.
Google Scholar

MAGALA 1999 − Sławomir Magala, Między giełdą a śmietnikiem: eseje simmlowskie, Gdańsk 1999.
Google Scholar

MARQUARD 1994 − Odo Marquard, Apologia przypadkowości. Studia filozoficzne, Warszawa 1994, s. 61–90.
Google Scholar

MARTíNEZ de la PERA 2014 − Eloy Martínez de la Pera, Hubert de Givenchy, [w:] Hubert de Givenchy, Fundación Colección Thyssen-Bornemisza, Madrid 2014, s. 31–39.
Google Scholar

NICOLAŸ-MAZERY 2010 − Christiane de Nicolaÿ-Mazery, Cristóbal Balenciaga, Philippe Venet, Hubert de Givenchy, Grand Traditions of French Couture, Paris 2010.
Google Scholar

SCIOLINO 2013 − Elaine Sciolino, A Tiny Village With Its Very Own Princess, „The New York Times Style Magazine”, 25 września 2013, https://tmagazine.blogs.nytimes.com/2013/09/25/letter-from-france-a-tiny-village-with-its-very-own-princess/ [dostęp 17.07.2021].
Google Scholar

SIMMEL 1895 – Georg Simmel, Zur Psychologie der Mode. Sociologische Studie, [w:] Die Zeit. Wiener Wochenschrift für Politik, Volkswirtschaft, Wissenschaft und Kunst, 5. Band 1895, nr 54 (12 października 1895), s. 22–24, http://www.modetheorie.de/fileadmin/Texte/s/Simmel-Psychologie_Mode_1895.pdf [dostęp 17.07.2021].
Google Scholar

SIMMEL 1905 − Georg Simmel, Philosophie der Mode, Berlin 1905, https://www.projekt-gutenberg.org/simmel/philmode/philmode.html [dostęp 17.07.2021].
Google Scholar

SIMMEL 1919 − Georg Simmel, Das Relative und das Absolute in der Geschlechter-Problem, [w:] Philosophische Kultur. Gesammelte Essays. Uber das Abenteuer, die Geschlechter und die Kriese der Moderne, wyd. 2, Leipzig 1919, https://socio.ch/sim/phil_kultur/kul_4.htm [dostęp 17.07.2021].
Google Scholar

SIMMEL 1918 – Georg Simmel, Die Transzendenz des Lebens, [w:] idem, Lebensanschauung Vier metaphysische Kapitel, Berlin 1918, https://socio.ch/sim/lebensanschauung/leb_1.htm [dostęp 17.07.2021].
Google Scholar

SIMMEL 1980 − Georg Simmel, Filozofia mody, [w:] Sławomir Magala, Simmel, Warszawa 1980.
Google Scholar

SIMMEL 1994 − Georg Simmel, L’art pour l’art, „Sztuka i Filozofia”, nr 9 (1994), s. 145–150.
Google Scholar

SIMMEL 2006a − Georg Simmel, Ilość estetyczna, [w:] idem, Most i drzwi. Wybór esejów, Warszawa 2006, s. 135–148.
Google Scholar

SIMMEL 2006b – Georg Simmel, Mentalność mieszkańców wielkich miast, [w:] idem, Most i drzwi. Wybór esejów, Warszawa 2006, s. 114–134.
Google Scholar

SIMMEL 2006c – Georg Simmel, O karykaturze, [w:] idem, Most i drzwi. Wybór esejów, Warszawa 2006, s. 337–345.
Google Scholar

SIMMEL 2006d − Georg Simmel, Rama obrazu. Próba estetyczna, [w:] idem, Most i drzwi. Wybór esejów, Warszawa 2006, s. 105–113.
Google Scholar

SIMMEL 2006e − Georg Simmel, Rzeźby Rodina i duchowe tendencje nowoczesności, [w:] idem, Most i drzwi. Wybór esejów, Warszawa 2006, s. 94–104.
Google Scholar

SIMMEL 2007a − Georg Simmel, Kobieta a moda, [w:] idem, Filozofia kultury. Wybór esejów, Kraków 2007, s. 11–13.
Google Scholar

SIMMEL 2007b − Georg Simmel, Konflikt nowoczesnej kultury. Wykład, [w:] idem, Filozofia kultury. Wybór esejów, Kraków 2007, s. 53–71.
Google Scholar

SIMMEL 2007c − Georg Simmel, O filozofii. Pojęcie i tragedia kultury, [w:] idem, Filozofia kultury. Wybór esejów, Kraków 2007, s. 29–52.
Google Scholar

SIMMEL 2007d − Simmel Georg, Problem stylu, [w:] idem, Filozofia kultury. Wybór esejów, Kraków 2007, s. 175–184.
Google Scholar

SIMMEL 2007e − Georg Simmel, Przemiany form kultury, [w:] idem, Filozofia kultury. Wybór esejów, Kraków 2007, s. 23–28.
Google Scholar

SIMMEL 2008 − Georg Simmel, Filozofia życia. Cztery rozdziały metafizyczne, Warszawa 2008.
Google Scholar

SIMMEL 2012 − Georg Simmel, Filozofia pieniądza, Warszawa 2012.
Google Scholar

SPRINGER 2015 − Filip Springer, Brakujące słowo, [w:] Hawaikum. W poszukiwaniu istoty piękna, red. Monika Kozień, Marta Miskowiec, Agata Pankiewicz, Kraków 2015, s. 7–12.
Google Scholar

SZACKI 2005 − Jerzy Szacki, Historia myśli socjologicznej, Warszawa 2005.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.14394/etyka.833

TATARKIEWICZ 1988 − Władysław Tatarkiewicz, Odtwórczość. Dzieje stosunku sztuki do rzeczywistości, [w:] idem, Dzieje Sześciu Pojęć: sztuka, piękno, forma, twórczość, odtwórczość, przeżycia estetyczne, Warszawa 1988, s. 312–339.
Google Scholar

TOKARZEWSKA 2006 − Monika Tokarzewska, Eseje Simmla i ich przekłady, „Studia Socjologiczne”, nr 3 (2006), s. 133–143.
Google Scholar

TOKARZEWSKA 2008 − Monika Tokarzewska, Georg Simmel o tajemnicy, „Studia Socjologiczne”, nr 2 (2008), s. 65–90.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1007/978-1-137-08429-3_5

VROMEN 1987 − Suzanne Vromen, Georg Simmel and the cultural dilemma of women, „History of European Ideas”, t. 8 (4–5) (1987), s. 563–579, https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1016/0191-6599%2887%2990151-3 [dostęp 17.07.2021].
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1016/0191-6599(87)90151-3

WELSCH 2005 − Wolfgang Welsch, Estetyka poza estetyką. O nową postać estetyki, Kraków 2005.
Google Scholar

WIESING 2008 − Lambert Wiesing, Widzialność obrazu. Historia i perspektywy estetyki formalnej, Warszawa 2008.
Google Scholar

ZEIDLER-JANISZEWSKA 2006 − Anna Zeidler-Janiszewska, Nowoczesność jako postawa i zadanie, [w:] Georg Simmel, Most i drzwi. Wybór esejów, Warszawa 2006, s. VII–XVIII.
Google Scholar

ZEIDLER-JANISZEWSKA 2019 − Anna Zeidler-Janiszewska, O strategii „aktywnego oczekiwania Siegfrieda Kracauera, [w:] eadem, Bezinteresowna ciekawość… Humanistyka, kultura, sztuka, Warszawa 2019, s. 149–172.
Google Scholar