Do czego może się przydać historykowi sztuki Filozofia mody Georga Simmla?

Wioletta Kazimierska-Jerzyk

doi:10.18778/2084-851X.11.10

Authors

Wioletta Kazimierska-Jerzyk Instytut Filozofii, Uniwersytet Łódzki https://orcid.org/0000-0003-1871-7897

DOI:

https://doi.org/10.18778/2084-851X.11.10

Keywords:

Georg Simmel, Philosophy of culture, 20th century fashion, Hubert de Givenchy, Cristóbal Balenciaga

Abstract

Philosophy of Fashion (1905) by Georg Simmel, while often noted in historical and artistic studies, was not paid much attention. It is not an essay on fashion artifacts, but in fact a critique of modern society profiled in terms of the phenomenon of fashion. The aim of this article is to reconstruct the dualisms on which the social phenomenon of fashion is founded, and then to draw attention to concepts that may, however, be of interest to an art historian. They are primarily the elementary terms “art”, “mimesis” and “style”, strongly rooted in tradition, which Simmel understood specifically, as well as other concepts, not obvious from the point of view of art history or even aesthetics, and useful from the perspective of philosophical aesthetics and performance e.g. tragedy, energy, mystery, jealousy, shame, thing, ornament. It seems that Simmel feels not only the social, but also the artistic and aesthetic (especially sensual) complexity of fashion, but his lack of interest in understanding fashion as art prevents him from fully exploring and using it.

References

AMARO MARTOS 2015 − Ismael Amaro Martos, Hubert de Givenchy, „Boletín de Arte”, nr 36 (2015), s. 276–279.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.24310/BoLArte.2015.v0i36.3359

BALBUS 1983 − Stanisław Balbus, Stylizacja i zjawiska pokrewne w procesie historycznoliterackim, „Pamiętnik Literacki: czasopismo kwartalne poświęcone historii i krytyce literatury polskiej”, 74/2 (1983), s. 133–163.
Google Scholar

BATOR 2005 − Joanna Bator, Przygoda z Casanovą: Georg Simmel o kobiecości i męskości, „Sztuka i Filozofia”, nr 27 (2005), s. 80–88.
Google Scholar

BLACKMAN 2015 − Cally Blackman, 100 lat mody męskiej, Warszawa 2015.
Google Scholar

BODEI 2016 − Remo Bodei, O życiu rzeczy, Łódź 2016.
Google Scholar

BOWLES 2019 − Hamish Bowles, „Balenciaga and Spanish Painting” Opens at the Thyssen-Bornemisza Museum in Madrid, „Vogue”, 21 czerwca 2019, https://www.vogue.com/article/balenciaga-and-spanish-painting-madrid [dostęp 17.07.2021].
Google Scholar

CASTIGLIONE 2013 − Baldassare Castiglione, Księga Dworzanina, „Diagonali”, nr 2 (2013), s. 1–19.
Google Scholar

DANTO 1964 − Arthur C. Danto, The Artworld, „Journal of Philosophy”, vol. XV (1964), s. 571–584.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.2307/2022937

DOWGIAŁŁO 2015 − Bogna Dowgiałło, Ubieranie się jako forma uspołecznienia. O aktualności koncepcji mody Georga Simmla, Gdańsk 2015.
Google Scholar

FERGUSON 2013 − Niall Ferguson, Cywilizacja. Zachód i reszta świata, Warszawa 2013.
Google Scholar

GOLDSCHMIDT 1976 − Adolf Goldschmidt, „Rozbicie” formy w rozwoju sztuki, tłum. Sergiusz Michalski, [w:] Pojęcia, problemy i metody współczesnej nauki o sztuce, red. Jan Białostocki, Warszawa 1976, s. 141–163.
Google Scholar

GUNDLE 2008 − Stephen Gundle, Glamour. A History, New York 2008.
Google Scholar

HELLE 2013 − Helle Horst Jürgen, Appendix 1: Biography of Georg Simmel, [w:] Messages from Georg Simmel, seria „Studies in Critical Social Sciences”, t. 49, s. 181–187, DOI: https://doi.org/10.1163/9789004235717_008 [dostęp 17.07.2021].
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1163/9789004235717_008

KANT 1986 − Immanuel Kant, Krytyka władzy sądzenia, Warszawa 1986.
Google Scholar

KAZIMIERSKA-JERZYK 2018 – Wioletta Kazimierska-Jerzyk, Kamp, Glamour, vintage. Współczesne kategorie estetyczne, Łódź 2018.
Google Scholar

MAGALA 1980 − Sławomir Magala, Simmel, Warszawa 1980.
Google Scholar

MAGALA 1999 − Sławomir Magala, Między giełdą a śmietnikiem: eseje simmlowskie, Gdańsk 1999.
Google Scholar

MARQUARD 1994 − Odo Marquard, Apologia przypadkowości. Studia filozoficzne, Warszawa 1994, s. 61–90.
Google Scholar

MARTíNEZ de la PERA 2014 − Eloy Martínez de la Pera, Hubert de Givenchy, [w:] Hubert de Givenchy, Fundación Colección Thyssen-Bornemisza, Madrid 2014, s. 31–39.
Google Scholar

NICOLAŸ-MAZERY 2010 − Christiane de Nicolaÿ-Mazery, Cristóbal Balenciaga, Philippe Venet, Hubert de Givenchy, Grand Traditions of French Couture, Paris 2010.
Google Scholar

SCIOLINO 2013 − Elaine Sciolino, A Tiny Village With Its Very Own Princess, „The New York Times Style Magazine”, 25 września 2013, https://tmagazine.blogs.nytimes.com/2013/09/25/letter-from-france-a-tiny-village-with-its-very-own-princess/ [dostęp 17.07.2021].
Google Scholar

SIMMEL 1895 – Georg Simmel, Zur Psychologie der Mode. Sociologische Studie, [w:] Die Zeit. Wiener Wochenschrift für Politik, Volkswirtschaft, Wissenschaft und Kunst, 5. Band 1895, nr 54 (12 października 1895), s. 22–24, http://www.modetheorie.de/fileadmin/Texte/s/Simmel-Psychologie_Mode_1895.pdf [dostęp 17.07.2021].
Google Scholar

SIMMEL 1905 − Georg Simmel, Philosophie der Mode, Berlin 1905, https://www.projekt-gutenberg.org/simmel/philmode/philmode.html [dostęp 17.07.2021].
Google Scholar

SIMMEL 1919 − Georg Simmel, Das Relative und das Absolute in der Geschlechter-Problem, [w:] Philosophische Kultur. Gesammelte Essays. Uber das Abenteuer, die Geschlechter und die Kriese der Moderne, wyd. 2, Leipzig 1919, https://socio.ch/sim/phil_kultur/kul_4.htm [dostęp 17.07.2021].
Google Scholar

SIMMEL 1918 – Georg Simmel, Die Transzendenz des Lebens, [w:] idem, Lebensanschauung Vier metaphysische Kapitel, Berlin 1918, https://socio.ch/sim/lebensanschauung/leb_1.htm [dostęp 17.07.2021].
Google Scholar

SIMMEL 1980 − Georg Simmel, Filozofia mody, [w:] Sławomir Magala, Simmel, Warszawa 1980.
Google Scholar

SIMMEL 1994 − Georg Simmel, L’art pour l’art, „Sztuka i Filozofia”, nr 9 (1994), s. 145–150.
Google Scholar

SIMMEL 2006a − Georg Simmel, Ilość estetyczna, [w:] idem, Most i drzwi. Wybór esejów, Warszawa 2006, s. 135–148.
Google Scholar

SIMMEL 2006b – Georg Simmel, Mentalność mieszkańców wielkich miast, [w:] idem, Most i drzwi. Wybór esejów, Warszawa 2006, s. 114–134.
Google Scholar

SIMMEL 2006c – Georg Simmel, O karykaturze, [w:] idem, Most i drzwi. Wybór esejów, Warszawa 2006, s. 337–345.
Google Scholar

SIMMEL 2006d − Georg Simmel, Rama obrazu. Próba estetyczna, [w:] idem, Most i drzwi. Wybór esejów, Warszawa 2006, s. 105–113.
Google Scholar

SIMMEL 2006e − Georg Simmel, Rzeźby Rodina i duchowe tendencje nowoczesności, [w:] idem, Most i drzwi. Wybór esejów, Warszawa 2006, s. 94–104.
Google Scholar

SIMMEL 2007a − Georg Simmel, Kobieta a moda, [w:] idem, Filozofia kultury. Wybór esejów, Kraków 2007, s. 11–13.
Google Scholar

SIMMEL 2007b − Georg Simmel, Konflikt nowoczesnej kultury. Wykład, [w:] idem, Filozofia kultury. Wybór esejów, Kraków 2007, s. 53–71.
Google Scholar

SIMMEL 2007c − Georg Simmel, O filozofii. Pojęcie i tragedia kultury, [w:] idem, Filozofia kultury. Wybór esejów, Kraków 2007, s. 29–52.
Google Scholar

SIMMEL 2007d − Simmel Georg, Problem stylu, [w:] idem, Filozofia kultury. Wybór esejów, Kraków 2007, s. 175–184.
Google Scholar

SIMMEL 2007e − Georg Simmel, Przemiany form kultury, [w:] idem, Filozofia kultury. Wybór esejów, Kraków 2007, s. 23–28.
Google Scholar

SIMMEL 2008 − Georg Simmel, Filozofia życia. Cztery rozdziały metafizyczne, Warszawa 2008.
Google Scholar

SIMMEL 2012 − Georg Simmel, Filozofia pieniądza, Warszawa 2012.
Google Scholar

SPRINGER 2015 − Filip Springer, Brakujące słowo, [w:] Hawaikum. W poszukiwaniu istoty piękna, red. Monika Kozień, Marta Miskowiec, Agata Pankiewicz, Kraków 2015, s. 7–12.
Google Scholar

SZACKI 2005 − Jerzy Szacki, Historia myśli socjologicznej, Warszawa 2005.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.14394/etyka.833

TATARKIEWICZ 1988 − Władysław Tatarkiewicz, Odtwórczość. Dzieje stosunku sztuki do rzeczywistości, [w:] idem, Dzieje Sześciu Pojęć: sztuka, piękno, forma, twórczość, odtwórczość, przeżycia estetyczne, Warszawa 1988, s. 312–339.
Google Scholar

TOKARZEWSKA 2006 − Monika Tokarzewska, Eseje Simmla i ich przekłady, „Studia Socjologiczne”, nr 3 (2006), s. 133–143.
Google Scholar

TOKARZEWSKA 2008 − Monika Tokarzewska, Georg Simmel o tajemnicy, „Studia Socjologiczne”, nr 2 (2008), s. 65–90.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1007/978-1-137-08429-3_5

VROMEN 1987 − Suzanne Vromen, Georg Simmel and the cultural dilemma of women, „History of European Ideas”, t. 8 (4–5) (1987), s. 563–579, https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1016/0191-6599%2887%2990151-3 [dostęp 17.07.2021].
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1016/0191-6599(87)90151-3

WELSCH 2005 − Wolfgang Welsch, Estetyka poza estetyką. O nową postać estetyki, Kraków 2005.
Google Scholar

WIESING 2008 − Lambert Wiesing, Widzialność obrazu. Historia i perspektywy estetyki formalnej, Warszawa 2008.
Google Scholar

ZEIDLER-JANISZEWSKA 2006 − Anna Zeidler-Janiszewska, Nowoczesność jako postawa i zadanie, [w:] Georg Simmel, Most i drzwi. Wybór esejów, Warszawa 2006, s. VII–XVIII.
Google Scholar

ZEIDLER-JANISZEWSKA 2019 − Anna Zeidler-Janiszewska, O strategii „aktywnego oczekiwania Siegfrieda Kracauera, [w:] eadem, Bezinteresowna ciekawość… Humanistyka, kultura, sztuka, Warszawa 2019, s. 149–172.
Google Scholar