Visual literature, visuality of literature – a review of contemporary phenomena and trends
DOI:
https://doi.org/10.18778/2084-851X.07.09Keywords:
typography, avant-garde, liberature, 20th century Polish art, electronic literatureAbstract
The aim of the article is to present a review of the most important trends that the literary text on visual values has been subject to in the last century. The starting point was the turn of the 19th and 20th centuries, when under the influence of avant-garde artists (Guillaume Apollinaire, Stéphane Mallarmé) there were changes in the perception of the semantic meaning of poetry, which led to a situation in which the text’s visual structure became relevant (the works of.in.: FT Marinetti, T. Czyżewski, L. Chwistek). In the period immediately after World War I and in the inter-war period of the great avant-garde, artists associated with dadaism and the Polish group “a.r” showed interest in modern typography. Another important moment in the mutual relations of text and visual arts is the 1960s and ‘concrete poetry’ (E. Gomringer, brothers de Campos and S. Dróżdż, creating so-called ‘conceptual shapes’). In the 21st century, the emanation of activities that closely connect poetry with visual arts is electronic literature, referred to as digital or HTML, and liberature (K. Bazarnik, Z. Fajfer, R. Nowakowski).
References
BENSE 1980 – Max Bense, Świat przez pryzmat znaku, tłum. Jan Garewicz, Warszawa 1980.
Google Scholar
BLOCK 2010 – Friedrich W. Block, How to Construct the Genre of Digital Poetry, 2010, http://www.netzliteratur.net/block/digitaI_poetry.pdf [dostęp: 20.09.2019].
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1515/9783839412589-017
BOYÉ 1926 – „Dom pod pijanemi gwiazdami” Futuryzm i F. T. Marinetti, „Wiadomości Literackie”, 10 października 1926.
Google Scholar
BROMBOSZCZ 2011 – Roman Brambosz, Poezja cybernetyczna, hipertekst, liberatura, poezja neolingwistyczna. Geneza i struktura nowych zjawisk w literaturze polskiej, [w:] Od liberatury do e-literatury, red. Ewa Wilk, Maria Górska-Olesińska, Opole 2011, s. 60.
Google Scholar
CARAMEL 1987 – Luciano Caramel, Movimento Arte Concreta 1948–1958, Modena 1987.
Google Scholar
CENDRARS 2006 – Blaise Cendrars, La Vie, le Verbe, l’Écriture, Paris 2006.
Google Scholar
CHWISTEK 1920 – Leon Chwistek, Wprowadzenie, [w:] Tytus Czyżewski, Zielone oko. Poezje formistyczne. Elektryczne wizje, Kraków 1920, s. 5.
Google Scholar
CHWISTEK 1921 – Leon Chwistek, O poezji, [w:] Nuż w brzuchu 2 jednodńuwka futurystuw wydańe nadzwyczajne, Krakuw–Warszawa 1921.
Google Scholar
COMPOS 1964 – Augusto De Campos, Olho por olho, 1964, https://www.theguardian.com/artanddesign/gallery/2017/apr/07/masterpieces-concrete-poetry-pictures-getty-center-ian-hamilton-finlay-augusto-campos [dostęp: 28.09.2019].
Google Scholar
DAWIDEK-GRYGLICKA 2013 – Małgorzata Dawidek-Gryglicka, Historia tekstu wizualnego. Polska po 1967 roku, Kraków 2013.
Google Scholar
DRÓŻDŻ 1968 – Stanisław Dróżdż, Pojęciokształty, „Odra” 1968, nr 12, s. 74.
Google Scholar
DRÓŻDŻ 2009 – Stanisław Dróżdż, Stanisław Dróżdż. Początekoniec. Pojęciokształty. Poezja konkretna. Prace z lat 1967–2007. Katalog wystawy, red. Ewa Łubowicz, Wrocław–Warszawa 2009.
Google Scholar
ELITERATURE 2018 – Eliterature, http://eliterature.org/people/ [dostęp: 20.12.2018].
Google Scholar
GŁOWIŃSKI 1998 – Michał Głowiński et al., Słownik terminów literackich, Wrocław 1998.
Google Scholar
GOMRINGER 1978 – Eugen Gomringer, From Line to Constellation, transl. Mike Weaver, [w:] Concrete Poetry: A World View, red. Mary Ellen Solt, Bloomington 1978.
Google Scholar
HAMMER 1991 – Victor Hammer et al., William Morris and His Heirs: A Kelmscott Centennial, Minneapolis 1991.
Google Scholar
HAVEL 1995 – Vaclav Havel, Antikody, Wrocław 1995.
Google Scholar
HAYLES 2011 – Katherine N. Hayles, Literatura elektroniczna: czym jest?, cz. 1, tłum. Sonia Fizek, Marcin Pisarski, „Techsty 7” 2011, nr 1, http://www.techsty.art.pl/magazyn/magazyn7/literatura_elektroniczna_czym_jest_1.html [dostęp: 9.12.2018].
Google Scholar
HOSE/SCHENKER 2015 – Hose Martin, Schenker David, A Companion to Greek Literature, Chichester 2015.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1002/9781118886946
J.L. 1922 – J.L., „Lucifer” 1922, nr 2–4, s. 34.
Google Scholar
LEWANDOWSKA 1966 – Bożena Lewandowska, U źródeł grafiki funkcjonalnej w Polsce, [w:] Ze studiów nad genezy plastyki nowoczesnej w Polsce, red. Juliusz Starzyński, Wrocław–Warszawa– Kraków 1966, s. 192–283.
Google Scholar
MALLARMÉ 1890 – Stéphane Mallarmé, Kryzys wiersza, tłum. Ewa Dorota Żółkiewska, [w:] Stéphane Mallarmé, Wybór poezji, red. Adam Ważyk, Warszawa 1980, s. 89.
Google Scholar
MALLARMÉ 2005 – Stéphane Mallarmé, Rzut kośćmi nigdy nie zniesie przypadku, tłum. Tomasz Różycki, red. Katarzyna Bazarnik, Zenon Fajfer, Kraków 2005.
Google Scholar
MAŁKOWSKA 2010 – Monika Małkowska, Pojęciokształty Stanisława Dróżdża, czyli gra z tajemnicą losu, „Rzeczpospolita” 2010, nr 12, s. 48.
Google Scholar
MARINETTI 1913 – Filippo Tommaso Marinetti, Distruzione della sintassi – Immaginazione senza fili – Parole in liberta, Maggio 1913.
Google Scholar
MICZKA 1994 – Tadeusz Miczka, Czas przyszły niedokonany. O włoskiej sztuce futurystycznej, wydanie drugie uzupełnione, Katowice 1994.
Google Scholar
ORZEŁ 2012 – Paweł Orzeł, Hiperteksty literackie. Literatura i Nowe Media, dwutygodnik.com.strona kultury, nr 12 (2012), https://www.dwutygodnik.com/artykul/2936-hiperteksty-literackie-literatura-i-nowe-media.html [dostęp: 20.09.2019].
Google Scholar
PAWLICKA 2012a – Urszula Pawlicka, Ruch jako podstawa materializacji cyfrowej poezji konkretnej, „Zagadnienia Rodzajów Literackich” 2012, t. 55, z. 2, s. 282–306.
Google Scholar
PAWLICKA 2012b – Urszula Pawlicka, (Polska) poezja cybernetyczna. Konteksty i charakterystyka, Kraków 2012.
Google Scholar
PAWLICKA/PODGÓRNI 2012 – Urszula Pawlicka, Łukasz Podgórni, Cyfrowe Zielone Oko. Adaptacja poezji formistycznej Tytusa Czyżewskiego, „Ha!art” (2012), http://www.ha.art.pl/wydawnictwo/katalog-ksiazek/2526-cyfrowe-zielone-oko-adaptacja-poezji-formistycznej-tytusa-czyzewskiego.html [dostęp: 20.09.2019].
Google Scholar
PAWŁOWSKA/WENDORFF 2017 – Aneta Pawłowska, Anna Wendorff, From Sign to Word in Contemporary Polish “HTML Literature”. Post-Avant-Garde Heirs of Modernist Typography, „Art Inquiry” 2017, nr 19, s. 273–289.
Google Scholar
REICHARDT 1965 – Reichardt Jasia, Between Poetry and Painting, London 1965.
Google Scholar
RICHTER 1983 – Hans Richter, Dadaizm. Sztuka i antysztuka, tłum. Jacek S. Buras, Warszawa 1983.
Google Scholar
RYPSON 1989 – Piotr Rypson, Obraz słowa. Historia poezji wizualnej, Warszawa 1989.
Google Scholar
SOBIERAJ 2017 – Sławomir Sobieraj, Wokół formizmu poetyckiego Tytusa Czyżewskiego, „Teksty Drugie” 2017, nr 3, s. 172–184.
Google Scholar
ŚNIEDZIEWSKI 2010 – Piotr Śniedziewski, „Rzut kośćmi” Mallarmégo – od oralnej metafory milczenia do piśmiennej metafory bieli, „Teksty drugie” 2010, nr 1–2, s. 193–207.
Google Scholar
TUROWSKI 1973 – Andrzej Turowski, Listy Władysława Strzemińskiego do Juliana Przybosia z lat 1929–1933, „Rocznik Historii Sztuki” 1973, t. 9, s. 223–293.
Google Scholar
WAT 1990 – Aleksander Wat, Mój wiek. Pamiętnik mówiony, rozmowy prowadził i przedmową opatrzył C. Miłosz, Warszawa 1990.
Google Scholar
WEIBEL 2005 – Peter Weibel, Beyond Art: A Third Culture: A Comparative Study in Cultures, Art and Science in 20th Century Austria and Hungary, Wien–New York 2005.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1007/3-211-37846-4
Wiercińska 1986 – Janina Wiercińska, Szuka i książka, Warszawa 1986.
Google Scholar
ZMIANA POLA WIDZENIA 2014 – Zmiana pola widzenia, red. Paulina Kurc-Maj, Łódź 2014.
Google Scholar
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.