Bauhaus – portret wielokrotny z polskimi epizodami

Dominika Łarionow

doi:10.18778/2084-851X.07.07

Autor

Dominika Łarionow Instytut Historii Sztuki, Uniwersytet Łódzki https://orcid.org/0000-0002-6920-6360

DOI:

https://doi.org/10.18778/2084-851X.07.07

Słowa kluczowe:

Bauhaus, awangarda, dizajn

Abstrakt

Bauhaus był jedyną szkołą artystyczną wywodzącą się z szerokiego dorobku awangardy pierwszej połowy dwudziestego wieku, która zyskała status samodzielnego ruchu artystycznego. Przywołany w tekście Deyan Sudijc, historyk dizajnu zwraca uwagę, że zarówno w drugiej połowie dwudziestego wieku, aż po czasy współczesne każda kolejna nowa grupa artystów-reformatorów odkrywa na nowo Bauhaus. Tym samym działająca ledwie trzynaście lat niemiecka szkoła, stworzyła coś więcej niż styl, bowiem pokazała na czym polega wręcz filozofia kreacji obiektów, które są i artystyczne, i użyteczne. Artykuł próbuje opisać fenomen szkoły, poprzez przywołanie polskich krytyków, którzy jak Tadeusz Peiper odwiedzali Waltera Gropiusa i opisywali zarówno dyrektora, jak i proponowany system kształcenia. Autorka szczególnie skupia się też na omówieniu teatralnego dorobku Bauhausu w kontekście postaci Oskara Schlemmera. Niemiecki twórca Baletu triadycznego, po opuszczeniu nowatorskiej uczelni przyjechał do Breslau czyli dzisiejszego Wrocławia by wykładać w miejscowej szkole i realizować w teatrze nowatorskie od strony scenograficznej widowiska. Jest to ciekawy i nieco zapomniany epizod w jego twórczości.

Historia Bauhausu nie jest tylko opowieścią o awangardowej szkole, autorka dotyka również nieco wstydliwego aspektu spuścizny. Uczelnia założona przez Gropiusa niestety nie przetrwała dyktatury nazistowskiej w Niemczech. Została rozwiązana praktycznie na początku rządów Hitlera. Jednakże propaganda faszystowska, w niektórych sferach swojego funkcjonowania posługiwała się stylistyką Bauhausu. Zatem szkoła, która stała się oddzielnym nurtem awangardy była też w sposób trudny uwikłana w historię polityczną dwudziestego wieku, co jest i paradoksem i przestrogą dla historyków oceniających prace artystów przeważnie pod kątem ich estetycznych walorów.

Bibliografia

CARDULLO/KNOPF 2001 – Bert Cardullo i Robert Knopf, Theater of the Avant-Garde. 1890–1950, New Haven–London, 2001, s. 169–186.
Google Scholar

GROPIUS 1961 – Walter Gropius, Introduction, [w:] Oskar Schlemmer, Laszlo Moholy-Nagy, Farkas Molnar, The theater of the Bauhaus, red. Walter Gropius, Artur S. Wensinger, London 1961, s. 7–14.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.2307/3186802

JAEGGI 2009 – Annemarie Jaeggi, Bauhaus: a Conceptual Model, [w:] Bauhaus a conceptual model, Berlin 2009, s. 13–20.
Google Scholar

LEYKO 1995 – Małgorzata Leyko, Przestrzeń sceniczna jako funkcja formy, barwy i ruchu. „Balet triadyczny” na tle koncepcji teatru Oskara Schlemmera, „Acta Universitatis Lodziensis. W kręgu zagadnień awangardy”, red. G. Gazda i M. Leyko, Łódź 1995, s. 103–111.
Google Scholar

LEYKO 2012 – Małgorzata Leyko, Teatr w krainie utopii, Gdańsk 2012.
Google Scholar

ŁARIONOW 2015 – Dominika Łarionow, „Wystarczy tylko otworzyć drzwi…” Przedmioty w twórczości Tadeusza Kantora, Łódź 2015.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/7969-507-2

MCKINNEY/BUTTERWORTH 2009 – Joslin McKinney i Philip Butterworth, The Cambridge Introduction to Scenography, Cambridge 2009.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1017/CBO9780511816963

NAYOR 1977 – Gillian Nayor, Bauhaus, tłum. Ewa M. Biegańska, Warszawa 1977.
Google Scholar

NOWICKA 2007 – Anna Nowicka, Bauhausbüne eksperyment teatralny, „Didaskalia” 2007, nr 82, s. 44–54.
Google Scholar

PEIPER 1972 – Tadeusz Peiper, W Bauhausie, [w:] Tadeusz Peiper, Tędy. Nowe usta, Kraków 1972, s. 164–171.
Google Scholar

PLASSARD 1992 – Didier Plassard, L’Acteur en effigie. Figure de l’homme artificiel dans le théâter des avant-gardes historiques. Allemagne, France, Italie, Geneve 1992.
Google Scholar

PRZYBYSZ/ZAJDER-JANISZEWSKA/MORAWSKI 2007 – Piotr J. Przybysz, Anna Zajdler-Janiszewska, Stefan Morawski – wstępny szkic do portretu, [w:] Stefan Morawski, Wybór pism estetycznych, Universitas, Kraków 2007, s. 7–53.
Google Scholar

SCHLEMER 1996 – Oskar Schlemmer, Theater (Bühne), [w:] The theater of the Bauhaus, Baltimore– London 1996, s. 80–102.
Google Scholar

SCHLEMMER/MOHOLY-NAGY/MOLNAR 1961 – Oskar Schlemmer, Laszlo Moholy-Nagy, Farkas Molnar, The theater of the Bauhaus, red. Walter Gropius, Artur S. Wensinger, London 1961.
Google Scholar

SCHMID 2007 – Herta Schmid, Tadeusz Kantor i niemiecki Bauhaus. Od utopii technologicznej do metafizycznej, [w:] Sztuka jest przestępstwem. Tadeusz Kantor a Niemcy i Szwajcaria, red. Uta Schorlemmer, Nürnberg–Kraków, 2007, s. 99–119
Google Scholar

STRZEMIŃSKI 1975 – Władysław Strzemiński, Sztuka nowoczesna a szkoły artystyczne, [w:] Władysław Strzemiński, Pisma, Warszawa 1975, s. 147–164.
Google Scholar

SUDJIC 2014 – Deyan Sudjic, B jak Bauhaus, tłum. Anna Sak, Kraków 2014.
Google Scholar

TONECKI 1927 – Zygmunt Tonecki, Technika w nowoczesnej inscenizacji teatralnej, „Praesens” 1930, nr 2, s. 153–156.
Google Scholar

TONECKI 1930 – Zygmunt Tonecki, Aliterackie próby teatralne. Oskar Schlemmer i Enrico Prampolini, „Wiadomości Literackie” 1930, nr 31/344, s. 2.
Google Scholar

VON MAUR 2002 – Karin von Maur, Oskar Schlemmer – od Bauhausu do wrocławskiej Akademii, [w:] Od Otto Muellera do Oskara Schlemmera. Artyści wrocławskiej Akademii. Eksperyment. Praktyka. Przypomnienie, katalog wystawy, Muzeum Narodowe we Wrocławiu, 2002, s. 176–183.
Google Scholar