Osadnictwo braci czeskich i morawskich w regionie łódzkim

Joanna Szczepankiewicz-Battek

doi:10.18778/2300-0562.06.07

Autor

Joanna Szczepankiewicz-Battek Wyższa Szkoła Bankowa, ul. Fabryczna 29/31, 53-609 Wrocław

DOI:

https://doi.org/10.18778/2300-0562.06.07

Słowa kluczowe:

osadnictwo, kolonizacje, bracia czescy, bracia morawscy, Zelów

Abstrakt

Tematem artykułu są migracje i osadnictwo braci czeskich i morawskich na ziemi łódzkiej od XVI do XIX w. oraz pozostałości ich dziedzictwa kulturowego. Pierwszy etap tego osadnictwa to migracje z Czech do Polski na przełomie XVI i XVII w. Drugi etap rozpoczął się na początku XIX w. równocześnie z kolonizacją niemiecką. Większość Czechów osiedlonych na ziemi łódzkiej stanowili bracia czescy, którzy zgłosili akces do Kościoła Ewangelicko-Reformowanego, ale zachowali odrębność języka i nabożeństw. Po drugiej wojnie światowej znaczna część zamieszkałych w regionie Czechów wróciła do ojczyzny. W Zelowie jednak nadal mieszka kilkaset osób deklarujących narodowość czeską i kultywujących swoją kulturę. Bracia morawscy to denominacja religijna, założona w pierwszej połowie XVIII w. na Górnych Łużycach przez protestanckich uchodźców religijnych z Moraw. Zakładali oni swoje osady na całym świecie, w tym także w Imperium Rosyjskim. Największymi placówkami braci morawskich na ziemi łódzkiej były Nowosolna koło Łodzi i Lwówek koło Gąbina. Na przełomie XIX i XX w. zintegrowali się oni z wyznawcami innych kościołów protestanckich w regionie. Pozostały jednak po nich charakterystyczne elementy kultury materialnej: układy urbanistyczne, cmentarze i domy modlitwy.

Bibliografia

Badziak K., Chylak K., Łapa M., 2014, Łódź wielowyznaniowa. Dzieje wspólnot religijnych do 1914 roku. Łódź.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/7969-512-6

Bem K., 2000, Obecni – 450 lat protestantyzmu na ziemi łódzkiej, „Kalendarz Ewangelicki”, s. 139–146.
Google Scholar

Białecki K., 2009, Walcząc o przetrwanie. Ewangelicy reformowani w Polsce w pierwszych latach po II wojnie światowej, [w:] Kłaczków J. (red.), Polski protestantyzm w czasach nazizmu i komunizmu, Toruń, s. 446–462.
Google Scholar

Dworzaczkowa J., 1997, Bracia Czescy w Wielkopolsce w XVI i XVII wieku, Warszawa.
Google Scholar

Fijałkowski P., 1992, Bracia morawscy w Lwówku, „Notatki Płockie”, 37, s. 9–2.
Google Scholar

Góral K., 2015, Parafia ewangelicko-reformowana w Kleszczowie: www.kleszczow.reformowani.pl (15.08.2015).
Google Scholar

Heroldova I., 1971, Život a kultura ceskych exulantu z 18. stoletni. Praha.
Google Scholar

Karczyńska H., 2012, Odnowiona Jednota Braterska w XVIII–XX wieku. Z dziejów ruchu religijnego herrnhutów w krajach Europy środkowo-wschodniej i na świecie, Warszawa.
Google Scholar

Kulesza M., 2013, Wielokulturowe dziedzictwo Łodzi a współczesny krajobraz miasta, „Studia z Geografii Politycznej i Historycznej”, 2, s. 11–46.
Google Scholar

Małachowska N., 2017, Przyczynek do historii Zboru Ewangelicko-Reformowanego w Łodzi: www.lodz.reformowani.net.pl (02.08.2017).
Google Scholar

Michalak R., 2002, Kościoły protestanckie i władze partyjno-państwowe w Polsce (1945–1956), Warszawa.
Google Scholar

Papuga S., Gramsz A., 2003, Zelów. Wspólnota nacji, wyznań, kultur, Łódź.
Google Scholar

Semotanová E., 1998, Historická geografie českých zemí, Praha.
Google Scholar

Stejskał J., 2015, Bracia czescy w Zelowie, Łodzi i Żyrardowie, „Jednota”, 2, s. 12–16.
Google Scholar

Štéřikova E., 2001, Pozváni do Slezska. Vznik prvních českých emigrantských kolonii v 18. století v pruském Slezsku, Praha.
Google Scholar

Štéřikova E., 2003, 200 lat zelowskiej historii, „Jednota”, 8–9, s. 20–23.
Google Scholar

Štéřikova E., 2005, Země otců: z historie a ze vzpomínek k 50. výročí reemigrace potomků českých exulantů, Praha.
Google Scholar

Štéřikova E., 2010, Zelów. Česká exulantská obec v Polsku, Praha.
Google Scholar

Szczepankiewicz-Battek J., 2001, Kościoły protestanckie pogranicza śląsko-wielkopolskiego, „Myśl Protestancka”, 3 (19), s. 59–66.
Google Scholar

Szczepankiewicz-Battek J., 2005, Łużyce – przestrzeń dysocjacji kultur narodowych i religijnych, Słupsk.
Google Scholar

Szczepankiewicz-Battek J., 2010, Osadnictwo ewangelików reformowanych na Śląsku w ramach kolonizacji fryderycjańskiej, [w:] Obszary metropolitalne we współczesnym środowisku geograficznym, t. 2, Łódź, s. 181–191.
Google Scholar

Szczepankiewicz-Battek J., 2013, Bracia czescy w Kościele Ewangelicko-Reformowanym w Polsce – przeszłość i teraźniejszość, „Studia z Geografii Politycznej i Historycznej”,2, s. 239–262.
Google Scholar

Szczepankiewicz-Battek J., 2015, Śladami braci czeskich i morawskich po Polsce, Warszawa.
Google Scholar

Tobjański Z., 1994, Czesi w Polsce, Kraków.
Google Scholar

Tranda Z., 2012, Za i przeciw w PRL-u. Z perspektywy Kościoła Ewangelicko-Reformowanego, [w:] Kłaczków J., Rodzynkowski W. (red.), Kościoły chrześcijańskiew systemach totalitarnych, Toruń, s. 470–501.
Google Scholar

Wróblewski P., 1996, Społeczność czeska w Zelowie. Problemowa monografia socjologiczna, Warszawa.
Google Scholar

Wróblewski P., 1997, Mniejszość czeska w Zelowie. Tożsamość etniczna i postawy patriotyczne, [w:] Kurcz Z. (red.), Mniejszości narodowe w Polsce, Wrocław, s. 141–147.
Google Scholar