Stosunki międzypaństwowe Polski z Ukrainą, Białorusią i Litwą po 1990 roku w kontekście sytuacji mniejszości narodowych

Marek Barwiński

doi:10.18778/2300-0562.01.08

Authors

Marek Barwiński Katedra Geografii Politycznej i Studiów Regionalnych, Wydział Nauk Geograficznych, Uniwersytet Łódzki, 90-142 Łódź, ul. Kopcińskiego 31

DOI:

https://doi.org/10.18778/2300-0562.01.08

Keywords:

national minorities, interstate relations, Poland, Ukraine, Belarus, Lithuania

Abstract

In the early 1990s, significant changes in the political and geopolitical situation in Central and Eastern Europe occurred: the collapse of communist rule, the unification of Germany, the collapse of the Soviet Union and the dissolution of Czechoslovakia. The creation, over a short time, of a number of independent nation-states in the immediate vicinity of Poland had a vast influence on individual national minorities, especially those living near the borders. There were huge changes to the political and economic relations between democratic Poland and its newly independent neighbours and, to a large extent, between individual nations, now divided by borders. The process of expanding the area of European integration began, which led, after a dozen or so years, to the inclusion of some Central and Eastern European countries in the NATO and EU structures, while leaving some of those countries outside the zone of political, economic and military integration, thus creating new division lines in the new political and legal reality.

One consequence of the contemporary processes of political, economic and military integration of the European continent is the strengthening of its division into the Western Europe (in its widest meaning) and the Eastern Europe (not included in the integration process). At the Polish border with Belarus and Ukraine, the line of the modern division, strengthened in the literal (technical measures to protect the borders) and legal sense (visa regulations) overlaps with the civilisation, cultural and religious division line that has been shaped over the ages. Despite the claims from the government in Warsaw of “Polish eastern policy”, we can see a clear turn towards “western policy”. In political, military and economic sense, Poland is clearly facing west, which results in turning away from its eastern neighbours, which is particularly disadvantageous for political and geopolitical reasons. Despite spectacular attempts by various governments to revive the cooperation, especially with Ukraine and Lithuania, Poland does not currently have any arguments, especially economic or financial ones, to conduct an effective, pragmatic eastern policy, and not a policy based on historical sentiments.

When we compare the contemporary ethnic structure and national policy of Poland and its eastern neighbours, we can see clear asymmetry in both quantitative and legal institutional aspects. There is currently a markedly smaller population of Ukrainians, Belarusians and Lithuanians living in Poland than the Polish population in the territories of our eastern neighbours. At the same time, the national minorities in Poland enjoy wider rights and better conditions to operate than Poles living in Ukraine, Belarus and Lithuania.

References

Babiński G., 1997, Pogranicze polsko-ukraińskie. Etniczność, zróżnicowanie religijne, tożsamość, Kraków.
Google Scholar

Bański J., 2008, Polska i Europa Środkowo-Wschodnia w koncepcjach podziału Europy [w:] Eberhardt P. (red.), Problematyka geopolityczna ziem polskich, Warszawa, s. 121–134.
Google Scholar

Barwiński M., 2009, The contemporary Polish-Ukrainian borderland – its political and national aspect, [w:] Sobczyński M. (red.), Historical Regions Divided by the Borders. General Problems and Regional Issue, „Region and Regionalism”, nr 9, vol. 1, Łódź–Opole, s. 187–208.
Google Scholar

Bieńkowska-Ptasznik M., 2007, Polacy – Litwini – Białorusini. Przemiany stosunków etnicznych na północno-wschodnim pograniczu Polski, Białystok.
Google Scholar

Brubaker R., 1998, Nacjonalizm inaczej. Struktura narodowa i kwestie narodowe w nowej Europie, Warszawa–Kraków.
Google Scholar

Budyta-Budzyńska M., 2010, Socjologia narodu i konfliktów etnicznych, Warszawa.
Google Scholar

Eberhardt P., 1993, Polska granica wschodnia 1939–1945, Warszawa.
Google Scholar

Eberhardt P., 2004, Koncepcja granicy między cywilizacją zachodniego chrześcijaństwa a bizantyjską na kontynencie europejskim, „Przegląd Geograficzny”, 76 (2), s. 169–188.
Google Scholar

Huntington S.P., 1997, Zderzenie cywilizacji i nowy kształt ładu światowego, Warszawa.
Google Scholar

Kępka P., 2009, Postawy polityczne ludności prawosławnej w województwie podlaskim, praca magisterska napisana w Katedrze Geografii Politycznej i Studiów Regionalnych UŁ, promotor M. Barwiński, Łódź.
Google Scholar

Komornicki T., 2008, Granica polsko-białoruska jako bariera przestrzenna, [w:] Świątek D., Bednarek M., Siłka P. (red.), Współczesne problemy badawcze geografii polskiej – geografia człowieka, Warszawa, s. 55–61.
Google Scholar

Kowalski M., 1999, Kulturowe uwarunkowania stosunków polsko-litewsko-białoruskich [w:] Kitowski J. (red.), Problematyka geopolityczna Europy Środkowej i Wschodniej, Rzeszów, s. 77–88.
Google Scholar

Kowalski M., 2008, Wileńszczyzna jako problem geopolityczny w XX wieku, [w:] Eberhardt P. (red.), Problematyka geopolityczna ziem polskich, Warszawa, s. 267–298.
Google Scholar

Kurcz Z., 2005, Mniejszość polska na Wileńszczyźnie, Wrocław.
Google Scholar

Lis A., 2008, Pogranicze polsko-ukraińskie jako pogranicze narodowościowo-wyznaniowe, praca magisterska napisana w Katedrze Geografii Politycznej i Studiów Regionalnych UŁ, promotor M. Barwiński, Łódź.
Google Scholar

Nijakowski L., 2000, „Pomosty” i „zasieki”, czyli o drogach pojednania. Mniejszości narodowe i etniczne a polska polityka wschodnia, „Rubikon”, 4 (11).
Google Scholar

Pawluczuk W., 1999, Pogranicze narodowe czy pogranicze cywilizacyjne?, „Pogranicze. Studia społeczne”, 8, s. 23–32.
Google Scholar

Rykała A., 2008, Sytuacja społeczno-kulturalna Litwinów w Polsce i ich wpływ na relacje między krajem zamieszkania a Litwą, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Geographica Socio-Oeconomica”, 9, s. 89–113.
Google Scholar

Sadowski A., 1995, Pogranicze polsko-białoruskie. Tożsamość mieszkańców, Białystok.
Google Scholar

Sobczyński M., 2001, Perception of Polish-Ukrainian and Polish-Russian transborder co-operation by the inhabitants of border voivodships, [w:] Koter M., Heffner K. (red.)., Changing role of border areas and regional policies, „Region and Regionalism”, nr 5, Łódź–Opole, s. 64–72.
Google Scholar

Ślęzak M., 2004, Mniejszości narodowe w polityce państwa polskiego w latach 1989–2000 – zmiana świadomości władz państwa czy przymus wewnętrzny? (na przkładzie mniejszości ukraińskiej), [w:] Krzysztofek K., Sadowski A. (red.), Pogranicza i multikulturalizm w warunkach Unii Europejskiej. Implikacje dla wschodniego pogranicza Polski, t. 2, Białystok, s. 129–142.
Google Scholar

Wojakowski D., 1999, Charakter pogranicza polsko-ukraińskiego – analiza socjologiczna [w:] Malikowski M., Wojakowski D. (red.), Między Polską a Ukrainą. Pogranicze – mniejszości, współpraca regionalna, Rzeszów, s. 61–81.
Google Scholar

Wojakowski D., 2002, Polacy i Ukraińcy. Rzecz o pluralizmie i tożsamości na pograniczu, Kraków.
Google Scholar

Wojakowski D., 2007, Swojskość i obcość w zmieniającej się Polsce, Warszawa.
Google Scholar

Żołędowski C., 2003, Białorusini i Litwini w Polsce, Polacy na Białorusi i Litwie. Uwarunkowania współczesnych stosunków miedzy większością a mniejszościami narodowymi, Warszawa.
Google Scholar