Naród polski jako żywa struktura. Kształtowanie się poczucia odrębności narodowej Ślązaków pod wpływem uwarunkowań geograficzno-historycznych i geograficzno-politycznych
DOI:
https://doi.org/10.18778/2300-0562.05.07Słowa kluczowe:
Śląsk, ludność rodzima, mniejszość narodowa, mniejszość etniczna, narodowość śląska, uwarunkowania geograficzno-historyczne i geograficzno-polityczneAbstrakt
W artykule dokonano analizy terytorialnego formowania się i zmian przynależności państwowej Śląska, interpretując je w kategorii uwarunkowań kształtowania się poczucia odrębności narodowej jego mieszkańców. Przedstawiono liczebność osób deklarujących w początkach XXI w. śląską narodowość oraz podjęto próbę identyfikacji jej elementów składowych i instytucjonalnych form wyrażania. Ustalono, że poczucie odrębności narodowej Ślązaków ukształtowało się na podstawie terytorialno-politycznych i ekonomicznych odniesień do historycznych „dużych ojczyzn” oraz tej „małej”, jaką jest Śląsk i jego historia, znaczona zmienną przynależnością państwową, a co za tym idzie wpływami kulturowymi trzech głównych narodów – Polaków, Niemców i Czechów. Wpływy tych kultur krzyżowały się najczęściej w zachodniej części regionu, tj. na obszarze Górnego Śląska, gdzie koncentruje się w głównej mierze ludność identyfikująca się z narodem śląskim.
Bibliografia
Arnold S., 1951, Geografia historyczna Polski, Warszawa.
Google Scholar
Babiński G., 2004, Mniejszości narodowe i etniczne w Polsce w świetle spisu ludności z roku 2002, „Studia Socjologiczne”, 1 (172), s. 139–152.
Google Scholar
Barciak A., 1992, Czechy a ziemie południowej Polski w XIII oraz początkach XIV wieku. Polityczno-ideologiczne problemy ekspansji czeskiej na ziemie południowej Polski, Katowice.
Google Scholar
Berlińska D., 1999, Między Polską a Niemcami. Dynamika identyfikacji narodowych Ślązaków, [w:] Berlińska D., Frysztacki K. (red.), Inni Swoi. Studia z problematyki etnicznej, Opole, s. 161–177.
Google Scholar
Bobrzyński M., 1986, Dzieje Polski w zarysie, Warszawa.
Google Scholar
Czapliński M., 2007, Dzieje Śląska od 1806 do 1945 r. [w:] Czapliński M. (red.), Historia Śląska, Acta Universitatis Wratislaviensis, 3008, Wrocław, s. 278–467.
Google Scholar
Dolińska K., 2010, Ślązacy, [w:] Dudra S., Nitschke B. (red.), Mniejszości narodowe i etniczne w Polsce po II wojnie światowej, Kraków, s. 337–355.
Google Scholar
Dolińska K., 2013, Ślązacy. Formy organizacyjne Ślązaków w Polsce, [w:] Dudra S., Nitschke B. (red.), Stowarzyszenia mniejszości narodowych, etnicznych i postulowanych w Polsce po II wojnie światowej, Kraków, s. 315–343.
Google Scholar
Eberhardt P., 1996, Między Rosją a Niemcami. Przemiany narodowościowe w Europie Środkowo-Wschodniej w XX wieku, Warszawa.
Google Scholar
Eberhardt P., 2010, Migracje polityczne na ziemiach polskich (1939–1945), Poznań.
Google Scholar
Eberhardt P., 2011, Political Migrations on Polish Territories (1939–1950), Warszawa.
Google Scholar
Heck R., 1979a, Okres gospodarki czynszowej (od połowy XIII w. do początków XVI w.) [w:] Inglot S. (red.), Historia chłopów śląskich, Warszawa, s. 68–105.
Google Scholar
Heck R., 1979b, Okres wczesnofeudalny (do połowy XIII w.), [w:] Inglot S. (red.), Historia chłopów śląskich, Warszawa, s. 38–67.
Google Scholar
Inglot S., 1979, Okres folwarczno-pańszczyźniany (1527–1763) [w:] Inglot S. (red.), Historia chłopów śląskich, Warszawa, s. 106–182.
Google Scholar
Janczak J., 1979, Środowisko geograficzne Śląska w rozwoju historycznym [w:] Inglot S. (red.), Historia chłopów śląskich, Warszawa, s. 5–30.
Google Scholar
Kaczmarek R., 2004, Niemiecka polityka narodowościowa na Górnym Śląsku (1939–1945), „Pamięć i Sprawiedliwość. Pismo Instytutu Pamięci Narodowej”, 2, s. 115–138.
Google Scholar
Kaczmarek R., 2006, Górny Śląsk podczas II wojny światowej. Między utopią niemieckiej wspólnoty narodowej a rzeczywistością okupacji na terenach wcielonych do Trzeciej Rzeszy, Katowice.
Google Scholar
Kałuski S., 2010, Rzeki a kształtowanie się transgranicznych więzi regionalnych, „Prace i Studia Geograficzne”, 44, s. 69–77.
Google Scholar
Kokot J., 1970, Ludność polska Ziem Zachodnich i Północnych przed wyzwoleniem, Opole.
Google Scholar
Król M., 2013, Tradycja i patriotyzm, „Gazeta Wyborcza”, 26 lipca.
Google Scholar
Kucharski E., 1925, Polska w zapisce karolińskiej, zwanej niewłaściwie „Geografem bawarskim”, Pamiętnik IV Powszechnego Zjazdu Historyków Polskich, t. 1, sekcja II, s. 251–261.
Google Scholar
Kurcz Z., 1995, Mniejszość niemiecka w Polsce, Wrocław.
Google Scholar
Kurcz Z., 1997, Mniejszość niemiecka w Polsce: geneza, struktury, oczekiwania, [w:] Kurcz Z. (red.), Mniejszości narodowe w Polsce, Wrocław, s. 83–106.
Google Scholar
Kurcz Z., 2001, Mniejszość niemiecka w Polsce na tle innych mniejszości, Poznań.
Google Scholar
Kutz K., 2010, Piąta strona świata, Kraków.
Google Scholar
Labuda G., 1974, Polska granica zachodnia. Tysiąc lat dziejów politycznych, Poznań.
Google Scholar
Labuda G., 2002, Mieszko I, Wrocław.
Google Scholar
Leciejewicz L., 1989, Słowianie Zachodni. Z dziejów tworzenia się średniowiecznej Europy, Wrocław.
Google Scholar
Łodziński S., 2010, Polityka wobec mniejszości narodowych i etnicznych w Polsce w latach 1945–2008, [w:] Dudra S., Nitschke B. (red), Mniejszości narodowe i etniczne w Polsce po II wojnie światowej, Kraków, s. 13–34.
Google Scholar
Łowmiański H., 1967, Początki Polski. Z dziejów Słowian w I tysiącleciu n.e., t. 3, Warszawa.
Google Scholar
Madajczyk P., 1998, Niemcy, [w:] Madajczyk P. (red.), Mniejszości narodowe w Polsce. Państwo i społeczeństwo polskie a mniejszości narodowe w okresach przełomów politycznych (1944–1989), Warszawa, s. 66–106.
Google Scholar
Madajczyk P., 2001, Niemcy polscy 1944–1989, Warszawa.
Google Scholar
Michalkiewicz S., Wiatrowski L., 1979, Historia chłopów śląskich w latach 1763–1918. Okres kształtowania się kapitalizmu, [w:] Inglot S. (red.), Historia chłopów śląskich, Warszawa, s. 183–275.
Google Scholar
Misztal J., 1990, Weryfikacja narodowościowa na Ziemiach Odzyskanych, Warszawa.
Google Scholar
Moździoch S., 2000, Śląsk między Gnieznem a Pragą, [w:] Samsonowicz H. (red.), Ziemie polskie w X wieku i ich znaczenie w kształtowaniu się nowej mapy Europy, Kraków.
Google Scholar
Nalepa J., 1996, Granice Polski najdawniejszej. Prolegomena, t. 1, Kraków.
Google Scholar
Ociepka B., 2001, Deportacje, wysiedlenia, przesiedlenia – powojenne migracje z Polski i do Polski, Poznań.
Google Scholar
Olejnik L., 2003, Polityka narodowościowa Polski w latach 1944–1960, Łódź.
Google Scholar
Olejnik L., 2006, Zdrajcy narodu? Losy volksdeutchów w Polsce po II wojnie światowej, Warszawa.
Google Scholar
Rykała A., 2009, Z ziemi ukraińskiej do polskiej – dziedzictwo religijne Kresów Rzeczypospolitej w przestrzeni współczesnej Polski, [w:] Franz M., Pietkiewicz K. (red.), Od Zborowa do NATO (1649–2009). Studia z dziejów stosunków polsko-ukraińskich od XVII do XXI w., Toruń.
Google Scholar
Rykała A., Barwiński M., 2010, Przemiany demograficzno-społeczne i działalność organizacyjna Niemców w Łodzi na tle sytuacji mniejszości niemieckiej w Polsce po 1945 r., [w:] Lech A., Radziszewska K., Rykała A. (red.), Społeczność żydowska i niemiecka w Łodzi po 1945 roku, Łódź, s. 333–377.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.18778/7525-496-9.15
Rykała A., 2011, Mniejszości religijne w Polsce – geneza, struktury przestrzenne, tło etniczne, Łódź.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.18778/7525-577-5
Rykała A., 2013, Die Deutschen in Lodz als Teil der deutschen Minderheit in Polen nach 1945, [w:] Kucner M., Radziszewska K. (red.), Fremde im gelobten Land. Zur Geschichte der Deutschen in Lodz nach dem Zweiten Weltkrieg, Osnabrück, s. 11–43.
Google Scholar
Rykała A., 2014, Mniejszości narodowe i etniczne w Polsce z perspektywy geografii politycznej, [w:] Sobczyński M. (red.), Wybrane problemy badawcze geografii politycznej, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Geographica Socio-Oeconomica”, 17, s. 63–111.
Google Scholar
Simonides D., 1997, Górnośląska samowiedza, „Śląsk”, 6 (20), s. 8–10.
Google Scholar
Simonides D., 2004, Śląskie kłopoty z tożsamością, [w:] Nijakowski L. M. (red.), Nadciągają Ślązacy. Czy istnieje narodowość śląska?, Warszawa, s. 157–164.
Google Scholar
Szczepankiewicz-Battek J., 2005, Łużyce – przestrzeń dysocjacji kultur narodowych i religijnych, Słupsk.
Google Scholar
Szczepański M.S., 2003, Narody, narodowość i spisowe deklaracje, „Śląsk”, 8 (94), s. 8–9.
Google Scholar
Szczepański M.S., 2004, Regionalizm górnośląski: los czy wybór?, [w:] Nijakowski L.M. (red.), Nadciągają Ślązacy. Czy istnieje narodowość śląska?, Warszawa, s. 90–115.
Google Scholar
Szmeja M., 2000, Niemcy? Polacy? Ślązacy! Rodzimi mieszkańcy Opolszczyzny w świetle analiz socjologicznych, Kraków.
Google Scholar
Szmeja M., 2005, Czy Ślązacy są narodem?, [w:] Malikowski M., Wojakowski D. (red.), Granice i pogranicza nowej Unii Europejskiej. Z badań regionalnych, etnicznych i lokalnych, Kraków, s. 158–171.
Google Scholar
Śmiełowska M., 1999, Obecności etniczne i narodowe na Śląsku Opolskim, Opole.
Google Scholar
Świercz M., 2003, Ślązak brzmi dumniej, „Śląsk”, 8 (94), s. 6–7.
Google Scholar
Thietmar, 2005, Kronika, Kraków.
Google Scholar
Wasilewski T., Felczak W., 1985, Historia Jugosławii, Wrocław.
Google Scholar
Wanatowicz M., 2004, Od indyferentnej ludności do śląskiej narodowości. Postawy narodowe ludności autochtonicznej Górnego Śląska w latach 1945–2003 w świadomości społecznej, Katowice.
Google Scholar
Wąs G., 2007, Śląsk we władaniu Habsburgów, [w:] Czapliński M. (red.), Historia Śląska, Wrocław, s. 122–275.
Google Scholar
Wyrozumski J., 1983, Historia Polski do roku 1505, Warszawa.
Google Scholar
Zakrzewski S., 1917a, Opis grodów i terytoryów z północnej strony Dunaju czyli t.z. Geograf bawarski, Lwów.
Google Scholar
Zakrzewski S., 1917b, Śląsk i Morawy za Mieszka I, „Kwartalnik historyczny”, 31, s. 1–14.
Google Scholar
Żerelik R., 2007, Dzieje Śląska do 1526 r., [w:] Czapliński M. (red.), Historia Śląska, Wrocław, s. 18–121.
Google Scholar
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
