Sztuka jako refugium ocalenia i odnalezienia samego siebie. Czytanie i rozumienie autobiograficznego dzieła Charlotte Salomon Życie? czy teatr?

Abstrakt

Celem poniższego artykułu jest zaprezentowanie sposobu w jaki sztuka może posłużyć jako skuteczny środek do przezwyciężenia, odnalezienia i ocalenia samego siebie, by nie ulec zapomnieniu. Sztuka potrafi tworzyć swoisty dystans, chroniący nas przed brutalnością i surowością rzeczywistości wczasach w których nam dano żyć.

Arcydzieło autobiograficzno-historyczne Życie? czy teatr? Śpiewogra pochodzącej z asymilowanej rodziny żydowskiej Charlotte Salomon, składa się z 1325 zamalowanych kartek, z których 769 są treści biograficznej. Dzieło, którego struktura przypomina sztukę teatralną w formie scenorysu w słowie i obrazie, opisuje krótkie życie autorki: jej dzieciństwo, młodość w Republice Weimarskiej, jej doświadczenia antysemityzmu w Akademii Sztuk Pięknych i machinę reżimu nazistowskiego. W latach 1940 do 1942, na przestrzeni 18 miesięcy, Charlotte Salomon stworzyła serię obrazów, które odzwierciedlają faktyczne szczegóły z jej historii rodzinnej, dzieciństwa, młodości i życia na wygnaniu z aktualnymi wydarzeniami historycznymi, których jest świadkiem. W ten sposób autorka pokazuje obie strony: tragiczną historię rodzinną i historię aktualnych wydarzeń historycznych II wojny światowej, których jest świadkiem. Salomon łączy w swojej pracy w ekspresjonistyczny i modernistyczny sposób barwę, literaturę i muzykę, tworząc dzieło multimedialne. Używa takich technik malarskich jak van Gogh, Chagall, Munch czy Nolde, które służą wizualizacji. Obrazy o charakterze komiksu opatrzone są niejednokrotnie fragmentami muzycznymi od muzyki klasycznej do nowoczesnej. Jej dramat składa się z trzech części: z prologu, części głównej i epilogu.

Jej kompleksowe i wielowarstwowe dzieło jest niczym syntetyczny, szczegółowy opis życia, niespełnionej miłości, cierpienia i śmierci. Stworzone by przetrwać. Tą intencję potwierdza także postscriptum utrwalone na ostatnim gwaszu na jej plecach: „Życie? czy teatr?”