„Jak kropla na kamień...”. Lokalna działalność rodziny Tarczyńskich jako przykład pracy na rzecz niepodległości Polski
DOI:
https://doi.org/10.18778/2080-8313.19.10Słowa kluczowe:
Tarczyński, pozytywizm, muzeum, straż pożarna, edukacja, literatura, inteligencjaAbstrakt
W drugiej połowie XIX w. w Królestwie Polskim popularne stały się hasła pracy organicznej i pracy u podstaw. Realizowali je pozytywiści, którzy wierzyli, że taką drogą można odzyskać niepodległą ojczyznę. Przykładem takich pozytywistów na Mazowszu była rodzina Tarczyńskich. Jej przedstawiciele działali na wielu polach życia społecznego i kulturalnego. Głową rodu był Kazimierz Tarczyński – kolekcjoner monet, archeolog amator, badacz historii dzwonów. Miał on duży wpływ na wychowanie i edukację swoich dzieci. Po wejściu w dorosłość, aktywnie udzielały się one w życiu publicznym. Franciszek Tarczyński brał udział w powstaniu styczniowym. Został za to zesłany do Ufy. Po powrocie pracował w Płocku jako nauczyciel rysunku, zajmował się także archeologią i kolekcjonował pamiątki przeszłości. Józef Tarczyński był muzykiem i nauczycielem w Instytucie Muzycznym w Warszawie. Uczestniczył w manifestacjach patriotycznych w 1861 r. Władysław Tarczyński był stroicielem fortepianów, ale zasłynął jak twórca Muzeum w Łowiczu, współorganizator tamtejszej straży pożarnej, literat oraz działacz społeczny. Hipolit Tarczyński był nauczycielem w szkołach elementarnych w guberni płockiej. Pracował także jako urzędnik na Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej. Jednocześnie działał na niwie literatury. Pisał artykuły i książki moralizatorskie, zachęcające do pracy społecznej. Helena Tarczyńska była nauczycielką domową oraz bibliotekarką. Rodzina Tarczyńskich wpłynęła na rozwój społeczny i kulturalny Płocka, Łowicza i innych miejscowości Mazowsza. Choć nie wszyscy doczekali niepodległej Polski, ich praca miała wielkie znaczenie w drodze do wolnej ojczyzny.
Bibliografia
Archiwum Państwowe w Płocku, Akta Stanu Cywilnego Parafii Rzymskokatolickiej św. Bartłomieja w Płocku, 1845, sygn. 38; 1852, sygn. 51.
Google Scholar
Archiwum Państwowe w Płocku, Gimnazjum Żeńskie w Płocku, sygn. 27.
Google Scholar
Archiwum Państwowe w Warszawie, Akta Stanu Cywilnego Parafii Rzymskokatolickiej św. Aleksandra w Warszawie, 1878, sygn. 98.
Google Scholar
Archiwum Państwowe w Warszawie, Akta Stanu Cywilnego Parafii Rzymskokatolickiej Wszystkich Świętych w Warszawie, 1892, sygn. 55.
Google Scholar
Archiwum Państwowe w Warszawie Oddział w Łowiczu, Zbiór Władysława Tarczyńskiego w Łowiczu: sygn. 5, 13, 14, 15, 16, 18, 20, 22, 225, 247, 389, 392, 394, 403, 412, 414.
Google Scholar
Archiwum rodzinne Teresy Stawiarskiej, Genealogia z dodaniem wiadomości o członkach polskiego, katolickiego rodu Tarczyńskich tudzież spokrewnionych z nim najbliżej rodzin. Ułożył i takową prowadzić zaczął Hipolit Bogumił Tarczyński, Warszawa 20 lutego 1877 r.: przepisał i dalej prowadzić dzieciom przekazał Tarczyński Władysław w Łowiczu w grudniu 1893 r., poz. 66.
Google Scholar
Archiwum rodzinne Teresy Stawiarskiej, List H.B. Tarczyńskiego do Heleny, Warszawa 5 września 1878.
Google Scholar
Biblioteka im. Zielińskich Towarzystwa Naukowego Płockiego, Dział Zbiorów Specjalnych: R. 419; R. 952.
Google Scholar
Muzeum w Łowiczu, Dział Dokumentacji Historycznej: sygn. D. 77 MŁ; sygn. Łow. D. 2. MNW.
Google Scholar
„Echo” 1879, nr 129.
Google Scholar
„Kurier Codzienny” 1873, nr 220.
Google Scholar
„Kurier Warszawski” 1876, nr 156.
Google Scholar
„Wędrowiec” 1897, nr 14.
Google Scholar
Chmielińska A., Ś. p. Wanda z Karpowiczów Tarczyńska, „Łowiczanin” 1912, nr 49.
Google Scholar
„Nie wybiła godzina wybawienia z otchłani nieszczęść… Kronika dziejów Łowicza Władysława Tarczyńskiego”, oprac. M. Wojtylak, Warszawa 2015.
Google Scholar
Rybacki K., Notatki jeńca Danholmu i zamku Celle, [w:] M. Malangiewicz, J. Rutkowski, I wojna światowa w Łowiczu 1914–1918, Łowicz 2014.
Google Scholar
Rybacki K., Z moich wspomnień, „Jednodniówka Jubileuszowa 50-lecia Straży Pożarnej Ochotniczej w Łowiczu 1879–1929”, Łowicz 1929.
Google Scholar
Tarczyński H.B., Cmentarz Powązkowski w Warszawie w dniu zadusznym, „Kalendarz Lubelski na rok przestępny 1884” 1883, s. 10–12.
Google Scholar
Tarczyński H.B., Co Piotrek z Drobina widział nowego w Łowiczu?, Warszawa 1880.
Google Scholar
Tarczyński H.B., Czem włościanin był dawniej i czem jest teraz?, Warszawa 1883.
Google Scholar
Tarczyński H.B., Czemu nasz chłop ciemny?, „Prawda” 1882, nr 17.
Google Scholar
Tarczyński H.B., Czynniki wytwarzające powszechne bogactwo Ziemia, praca i kapitał. Pogadanka, Warszawa 1883.
Google Scholar
Tarczyński H.B., Dawny cmentarz przy kościele Św. Barbary w Warszawie, „Przegląd Bibliograficzno-Archeologiczny” 1882, nr 25 i 26.
Google Scholar
Tarczyński H.B., Jak sobie pościelisz, tak się wyśpisz, Warszawa 1892.
Google Scholar
Tarczyński H.B., Jakie są obowiązki obywatela, Warszawa (1878).
Google Scholar
Tarczyński H.B., Jan Samulczak czyli chciwość ukarana. Powiastka osnuta na tle prawdziwego zdarzenia, Warszawa 1880.
Google Scholar
Tarczyński H.B., Michał Kubicki pięknej odwagi strażak. Obrazek z natury, Warszawa 1881.
Google Scholar
Tarczyński H.B., Nekrolog, „Dziennik dla wszystkich” 1884/5, nr 3.
Google Scholar
Tarczyński H.B., O drogach na lądzie wodzie i powietrzu czyli rzeki, szose, koleje żelazne i balony. Pogadanka, 1880.
Google Scholar
Tarczyński H.B., O dzisiejszych szkołach i nauczycielach ludowych w kraju naszym, „Przegląd Tygodniowy” 1875, nr 15–17.
Google Scholar
Tarczyński H.B., O stopniu estetycznego wykształcenia dzisiejszych włościan naszych, i co gwoli niego przedsięwziąć by należało, „Tygodnik Powszechny” 1881, nr 48.
Google Scholar
Tarczyński H.B., O wielkim naszym pieśniarzu Franciszku Karpińskim, 1880.
Google Scholar
Tarczyński H.B., Oświata naszego duchowieństwa, szlachty, mieszczan i włościan w XV-tym wieku, „Nowiny” 1882, nr 147, nr 149.
Google Scholar
Tarczyński H.B., Pan Laborski w małem miasteczku, Warszawa 1883.
Google Scholar
Tarczyński H.B., Pierwsze wiadomości o Świecie, Warszawa 1876.
Google Scholar
Tarczyński H.B., Słów parę o czytelnictwie ludowym, „Kalendarz Powszechny na rok 1886” 1886, s. 97–99.
Google Scholar
Tarczyński H.B., Smok we wsi czyli strach ma wielkie oczy, ucieszna historyjka, Warszawa 1879.
Google Scholar
Tarczyński H.B., Szara Bera. Krotochwila w I-nym akcie ze śpiewkami, Warszawa 1883.
Google Scholar
Tarczyński H.B., Świnia domowa oraz soliter, wągier i trychiny, Warszawa 1889.
Google Scholar
Tarczyński H.B., U nas a w Brazylii?, Warszawa 1891.
Google Scholar
Tarczyński H.B., W obronie pokrzywdzonych, „Nowiny” 1882, nr 132.
Google Scholar
Tarczyński H.B., Wieś i miasto. Pogadanka, Warszawa 1880.
Google Scholar
Tarczyński H.B., Współpracownicy rolnika kret, jeż i nietoperz. Pogadanka, Warszawa 1880.
Google Scholar
Tarczyński H.B., Zwierciadło towarzyskich nieprzyzwoitości naszych, do użytku wszystkich, którzy ludźmi być pragną, Warszawa 1879.
Google Scholar
Tarczyński W., Dwie litanie do użytku mieszkańców Łowicza, Warszawa 1898.
Google Scholar
Tarczyński W., Karawika czyli krzyż o dwóch ramionach. Nabożeństwo w czasie cholery i innych chorób epidemicznych, Warszawa 1894.
Google Scholar
Tarczyński W., Łowicz. Wiadomości historyczne z dodaniem innych szczegółów, Łowicz 1899.
Google Scholar
Tarczyński W., Pomoc cierpiącym. Nabożeństwo żałobne za dusze zmarłych z dodaniem modłów w chorobie, przy konających i o śmierć szczęśliwą, Łowicz 1887.
Google Scholar
Inskrypcja na grobie K. Tarczyńskiego na cmentarzu Emaus w Łowiczu.
Google Scholar
Inskrypcja na grobie W. Tarczyńskiego na cmentarzu Emaus w Łowiczu.
Google Scholar
Brückner A., Dzieje kultury polskiej, Kraków–Warszawa 1946.
Google Scholar
Encyklopedia muzyki, pod red. A. Chodkowskiego, Warszawa 1995.
Google Scholar
Iwanowska T., 100 lat działalności Ochotniczej Straży Pożarnej w Łowiczu 1879–1979, Łowicz 1979.
Google Scholar
Iwanowska T., Nieznane karty z życia rodziny Władysława Tarczyńskiego, „Roczniki Łowickie” 2013, t. 10, s. 214–248.
Google Scholar
Iwanowska T., Początki Muzeum Historycznego im. Wł. Tarczyńskiego, „Roczniki Łowickie” 1973, s. 75–82.
Google Scholar
Iwanowska T., Siły ducha żadna przemoc nie pokona, „Łowiczanin. Kwartalnik Historyczny” 2014, nr 3(46).
Google Scholar
Iwanowska T., Tarczyński Władysław Paulin, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 52, Warszawa–Kraków 2018.
Google Scholar
Konarska-Pabiniak B., Szkolnictwo płockie w okresie niewoli narodowej (1793–1918), [w:] Dzieje Płocka, t. 2, Dzieje miasta w latach 1793–1945, pod red. M. Krajewskiego, Płock 2006.
Google Scholar
Kordala T., Stawiarska T., Tarczyński Franciszek, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 52, Warszawa–Kraków 2018.
Google Scholar
Kulczycka-Saloni J., Życie literackie Warszawy w latach 1864–1892, Warszawa 1970.
Google Scholar
Latawiec K., Górak A., Legieć J., Bogdanov S., Naczelnicy organów rosyjskiej administracji specjalnej w Królestwie Polskim w latach 1839–1918. Słownik Biograficzny, t. 1, Ministerstwo Oświecenia Publicznego, Lublin 2015.
Google Scholar
Lutyńska A., Franciszek Tarczyński 1833–1900, „Notatki Płockie” 1960, nr 2(16).
Google Scholar
Markiewicz H., Pozytywizm, Warszawa 2006.
Google Scholar
Micińska M., Inteligencja na rozdrożach 1864–1918, Warszawa 2008.
Google Scholar
Obraz literatury polskiej XIX i XX wieku. Literatura polska w okresie realizmu i naturalizmu, red. J. Kulczycka-Saloni, H. Markiewicz, Z. Żabicki, Warszawa: 1965 (t. 1), 1966 (t. 2), 1969 (t. 3), 1971 (t. 4).
Google Scholar
Stawiarska T., Franciszek Tarczyński (1833–1900), [w:] Śladami Franciszka Tarczyńskiego. Przeszłość gminy Gozdowo w świetle odkryć archeologicznych, pod red. T. Kordali, Płock 2008.
Google Scholar
Stawiarska T., Helena Tarczyńska – nauczycielka, społecznica, późna „Entuzjastka” (1850–1935), „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” 2018, R. LXVI, nr 2.
Google Scholar
Stawiarska T., Kazimierz Tarczyński – budowniczy fortepianów, starożytnik (1802–1873), „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” 2016, R. LXIV, nr 3.
Google Scholar
Stawiarska T., Wysocki P., Tarczyński Hipolit Bogumił, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 52, Warszawa–Kraków 2018.
Google Scholar
Stogowska A. M., Kultura i życie artystyczne Płocka w latach 1918–1939, [w:] Dzieje Płocka, t. 2, Dzieje miasta w latach 1793–1945, pod red. M. Krajewskiego, Płock 2006.
Google Scholar
Wojtylak M., Zbiory biblioteczne Władysława Tarczyńskiego w Łowiczu, Łowicz 1993.
Google Scholar
Wrońska J., Archeologia w „Echach Płockich i Łomżyńskich” (1898–1906), „Notatki Płockie” 1989, nr 1(138).
Google Scholar
Wrońska J., Archeologia w „Korespondencie Płockim” (1876–1888), „Notatki Płockie” 1989, nr 4(141).
Google Scholar
Wrońska J., Franciszek Tarczyński jako archeolog (1833–1900), „Notatki Płockie” 1989, z. 2(139).
Google Scholar
Wysocki P., Życie i twórczość Hipolita Bogumiła Tarczyńskiego, „Roczniki Łowickie” 2012, t. 9.
Google Scholar
Старейшие фотографии Уфы. 1866 год, https://visualhistory.livejournal.com/1856224.html (dostęp: 11.08.2018).
Google Scholar
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
