Przyczynek do badań nad służbą Polaków z ziem litewsko-białoruskich w administracji cywilnej Cesarstwa Rosyjskiego w XIX wieku

Maria Korybut-Marciniak

doi:10.18778/2080-8313.16.03

Autor

Maria Korybut-Marciniak Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie, Instytut Historii i Stosunków Międzynarodowych

DOI:

https://doi.org/10.18778/2080-8313.16.03

Słowa kluczowe:

urzędnicy, XIX wiek, inteligencja, administracja, biurokracja, służba cywilna, Rosja, gubernie północno-zachodnie

Abstrakt

Community of Poles as civil servants in the public administration of Russian Empire on the Lithuanian-Belarusian territory in the nineteenth century is a white stain in Polish historiography. A cursory evaluation of the group might show servility of the group but insightful look at individual biographies raises doubts of its absolute submission. Many of the officials, losing their hope for political change in the territory annexed to Russia, tried to find their place in the reality after partition on the one hand, and not lose their national identity on the other. Certainly, tsarist’s officials of Polish origin were not a monolith. This is a group, which could be devoted to in-depth studies without stereotypical thinking about „a foreign uniform”.

Bibliografia

Lietuvos Valstybės Istorijos Archyvas, f. 378, inw. 131.
Google Scholar

Памятная книжка Виленской губернии на 1845 г., Wilno 1845
Google Scholar

Памятная книжка Виленской губернии на 1873 г., Wilno 1873.
Google Scholar

Полное собрание законов Российской Империи, 2-е собрание.
Google Scholar

Beauvois D., Inteligencja bez wyjścia (1803–1832), [w:] Inteligencja polska pod zaborami, red. R. Czapulis-Rastenis, Warszawa 1978.
Google Scholar

Beauvois D., Szkolnictwo polskie na ziemiach litewsko-ruskich 1803–1832, t. 1, Uniwersytet Wileński, Lublin 1991.
Google Scholar

Caban W., Inteligencja prowincjonalna wobec walki o niepodległość w XIX wieku na przykładzie urzędników administracji państwowej Guberni Radomskiej, [w:] Polska w XIX i XX wieku, Społeczeństwo i gospodarka, red. W. Caban, J. Szczepański, Kielce 2013.
Google Scholar

Caban W., Urzędnicy administracji państwowej a powstanie styczniowe (na przykładzie guberni radomskiej), [w:] Inteligencja polska XIX i XX wieku, t. 5, red. R. Czepulis-Rastenis, Warszawa 1987.
Google Scholar

Chwalba A., Imperium korupcji w Rosji i Królestwie Polskim w latach 1861–1917, Warszawa 2001.
Google Scholar

Chwalba A., Polacy w służbie Moskali, Warszawa 1999.
Google Scholar

Cichoń P., Korpus urzędniczy w myśli administracyjnej Księstwa Warszawskiego 1807–1815, „Krakowskie Studia z Historii Państwa i Prawa” 2004.
Google Scholar

Jurkowski R., Ziemiaństwo polskie Kresów Północno-Wschodnich, Warszawa 2001.
Google Scholar

Knopp T., Prefekci Księstwa Warszawskiego. Przyczynek do portretu zbiorowego, „Studia Historyczne” 2012, R. 55, z. 3–4.
Google Scholar

Koranyi K., Powszechna historia państwa i prawa, Warszawa 1966, t. III.
Google Scholar

Korwin-Milewski H., Siedemdziesiąt lat wspomnień (1855–1925), Poznań 1930.
Google Scholar

Korybut-Marciniak M., Kariery urzędnicze mieszkańców ziem litewsko-białoruskich w aparacie administracyjnym Cesarstwa Rosyjskiego w XIX wieku, [w:] Dzieje biurokracji, t. VI, red. T. Bykowa, A. Górak, G. Smyk, Lublin 2016.
Google Scholar

Korybut-Marciniak M., Na służbie w Petersburgu – stolica carów w oczach Artura Dolińskiego, „Echa Przeszłości” 2014, t. XV.
Google Scholar

Korybut-Marciniak M., Stanisław i Artur Dolińscy-rosyjscy urzędnicy. Problem tożsamości Polaków w obcej służbie, [w:] Między irredentą a kolaboracją. Ugoda, lojalizm, legalizm. „Dusza urzędnika” – ludzie i ich kariery, red. A. Szmyt, Olsztyn 2015.
Google Scholar

Korybut-Marciniak M., Wilno-Nowogród-Petersburg-Warszawa. Życie carskiego urzędnika, [w:] Litwa i jej sąsiedzi w relacjach wzajemnych (XVII–XIX w.), red. I. Janicka, A. Kołodziejczyk, Olsztyn-Gdańsk 2014.
Google Scholar

Latawiec K., Naczelnicy powiatów guberni lubelskiej w latach 1867–1915. Próba charakterystyki grupy, „Annales UMCS”, sectio F, vol. LVIII, 2003.
Google Scholar

Latawiec K., Obsada personalna chełmskiego zarządu powiatowego w latach 1867–1915, „Rocznik Chełmski”, t. 10, 2006.
Google Scholar

Latawiec K., Urzędnicy pochodzący z guberni białoruskich w korpusie cywilnej administracji ogólnej Królestwa Polskiego na przełomie XIX i XX w. Przyczynek do badań nad inteligencją urzędniczą w imperium rosyjskim, [w:] Дыяспара. Культуралогiя. Гiсторыя, пад рэд. А. Мальдзiса, А. Смаленчука, Минск 2006.
Google Scholar

Marszałek P. K., Gubernatorzy wojskowi w systemie polskiej administracji początków XIX wieku, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 2012, T. 64, z. 1.
Google Scholar

Mickiewicz A., Dziady, t. II, Paryż 1844.
Google Scholar

Między irredentą a kolaboracją. Ugoda, lojalizm i legalizm. „Dusza urzędnika” – zewnętrzna akceptacja i wewnętrzna niezgoda?, red. N. Kasparek, M. Klempert, Olsztyn 2015.
Google Scholar

Między irredentą a kolaboracją. Ukoda, lojalizm, legalizm. „Dusza urzędnika” – ludzie i ich kariery, red. A. Szmyt, Olsztyn 2015.
Google Scholar

Osiecka M., Urzędnicy Komisji Rządowych Królestwa Polskiego 1815–1867, „Miscellanea Historico-Archivistica” 2014, t. 21.
Google Scholar

Romanowski A., Pozytywizm na Litwie. Polskie życie kulturalne na ziemiach litewsko-białorusko-inflanckich w latach 1864–1904, Kraków 2003.
Google Scholar

Rostocki W., Korpus w gęsie pióra uzbrojony. Urzędnicy warszawscy, ich życie i praca w Księstwie Warszawskim i Królestwie Polskim do roku 1831, Warszawa 1972.
Google Scholar

Sikorska-Kulesza J., Deklasacja drobnej szlachty na Litwie i Białorusi w XIX wieku, Warszawa 1995.
Google Scholar

Smyk G., Administracja publiczna Królestwa Polskiego w latach 1864–1915, Lublin 2011.
Google Scholar

Smyk G., Zasady funkcjonowania rosyjskiego modelu biurokratycznego w Królestwie Polskim po powstaniu styczniowym, „Studia z Dziejów Państwa i Prawa Polskiego” 2006, nr 2.
Google Scholar

Stolzman M., Nigdy od ciebie miasto… Dzieje kultury wileńskiej lat międzypowstaniowych (1832–1863), Olsztyn 1987.
Google Scholar

Suma T., Urzędnicy poczty Królestwa Polskiego w latach 1815–1866: próba charakterystyki zbiorowości, Warszawa 2008.
Google Scholar

Szczepański J., Urzędnicy administracji państwowej Królestwa Polskiego w latach 1815–1866, Kielce 2015.
Google Scholar

Śliwowska W., Mikołaj I i jego czasy (1825–1856), Warszawa 1865.
Google Scholar

Tokć S., Dziarżalny aparat caryzmu u Biełarusi y 30–60 h gg. XIX st., Dysertacja doktorska obroniona na Akademii Nauk Białorusi w Mińsku w 1997 r.
Google Scholar

Wiech S., Lustracje urzędników administracji państwowej Królestwa Polskiego w latach 1866–1873, [w:] Między irredentą a kolaboracją. Polacy w czas zaborów wobec obcych władz i systemów politycznych, red. S. Kalembka, N. Kasparek, Olsztyn 2001.
Google Scholar

Wiech S., Między pragmatyzmem a serwilizmem. Charakterystyka postaw i zachowań urzędników Królestwa Polskiego po upadku powstania styczniowego w ocenie carskiej policji politycznej, [w:] Między irredentą a kolaboracją. Postawy społeczeństwa polskiego w latach niewoli – „W obcym mundurze”, red. L. Michalska-Bracha i M. Korybut-Marciniak, Warszawa 2013.
Google Scholar

Wiech S., Urząd generał-gubernatora w Rosji i w Królestwie Polskim, „Czasopismo Prawno-Historyczne”, t. 59, 2007, z. 1.
Google Scholar

Wiech S., Warszawscy generałowie-gubernatorzy o sytuacji społeczno-politycznej Królestwa Polskiego. Raporty Albiedynskiego i Szuwałowa z lat 1881 i 1896, oprac. S. Wiech, Kielce 2007.
Google Scholar

Zasztowt L., Kresy 1832–1864, Szkolnictwo polskie na ziemiach litewsko-ruskich dawnej Rzeczpospolitej, Warszawa 1997.
Google Scholar

Zieliński Z., Wyżsi urzędnicy pruskiej administracji prowincjonalnej w Poznańskiem 1871–1918, Poznań 2014.
Google Scholar

Żywicki J., Urzędnicy – architekci, budowniczowie, inżynierowie cywilni…: ludzie architektury i budownictwa w województwie lubelskim oraz guberni lubelskiej w Królestwie Polskim w latach 1815–1915, Lublin 2010.
Google Scholar

Горизонтов Л. Е., Служить или не служить империи? Поляки в России XIX в., [w:] Rosyjsko-polskie kontakty językowe, literackie i kulturalne, red. W. Choriew, M. Wołos, Moskwa 2011.
Google Scholar

Горизонтов Л. Е., Парадоксы имперской политики: поляки в России и русские в Польше, Москва 1999.
Google Scholar

Шепелев Л.Е, Чиновный мир России XVII – иачало XX в., Sankt Petersburg 1999.
Google Scholar