Aleksander II a sprawa polska

Abstrakt

W artykule wykorzystano nieopublikowaną korespondencję Aleksandra II z jego bratem, Wielkim Księciem Konstantym z lat 1862-1863. Korespondencja ta, jak podkreśla autor, interesująca jest przede wszystkim dlatego, że nie tylko wyraziście i wielostronnie przedstawia obu wielkich braci, lecz również czyni jaśniejszą charakterystykę polityki Aleksandra 11 w Polsce w okresie bezpośrednio poprzedzającym powstanie styczniowe 1863 r. oraz w czasie trwania powstania (do sierpnia 1864 r.). Aleksander II objawia się nam jako człowiek twardych przekonań i władca absolutny. W jego polityce ogólnej i w stosunku do Polski zjednoczyły się wyraźnie dwie przeciwstawne idee. Z jednej strony dążenie do oparcia się na siłach wojskowych (w duchu tradycji Mikołaja I), przeciwdziałające tym samym walce i skrajnym żądaniom Polaków, z drugiej - chęć pokojowego uregulowania konfliktu, przeprowadzenia liberalnych reform. W rezultacie, w kolizji przeciwstawnych dążeń zwyciężyła tradycyjna polityka Romanowów - zdecydowano rozwiązać problem polski w oparciu o siłę wojskową, co zaowocowało kolejnymi falami napięć.