Obraz Ameryki Północnej w sylwie Adama Jana Warakomskiego z 1743 roku

Joanna Orzeł

doi:10.18778/0208-6050.110.07

Authors

Joanna Orzeł Uniwersytet Łódzki / University of Lodz https://orcid.org/0000-0001-8816-5157

DOI:

https://doi.org/10.18778/0208-6050.110.07

Keywords:

North America, geography, silva rerum, compendiums of knowledge, eighteenth century, Polish-Lithuanian Commonwealth

Abstract

The manuscript books (silva rerum) written by the nobility of the Polish-Lithuanian Commonwealth often contain geographical and historical information about other countries and continents. In the 18th century, compendia of knowledge were published more and more frequently. They described the world in an easy-to-understand way. From these works, certain pieces of knowledge were copied into the noblemen’s silva. This article examines an image of the New World, and more precisely of North America, created by Adam Jan Warakomski. While analysing various works containing geographical references that Warakomski may have used during the writing of his silva, it becomes evident that the sources of his knowledge were the works of the Jesuit Jan Drews. Therefore, an analysis of characteristics of North America as depicted by both authors is conducted. This article is supplemented by a source edition with the purpose of comparison between the content of the sources.

Downloads

Download data is not yet available.

Author Biography

Joanna Orzeł , Uniwersytet Łódzki / University of Lodz

Dr Joanna Orzeł – adiunkt w Katedrze Historii Nowożytnej, w Instytucie Historii Uniwersytetu Łódzkiego. Zainteresowania naukowe: kultura szlachecka Rzeczypospolitej Obojga Narodów, historia kulturowa i intelektualna XVIII w., historia edukacji w Rzeczypospolitej XVI–XVIII w. (zwłaszcza podróży edukacyjnych), edytorstwo źródeł historycznych.

References

Biblioteka Uniwersytecka w Toruniu, Pisma i wiersze Adama Jana Warakomskiego, rkps 126/IV.
Google Scholar

Drews J., Distractiones Itinerantium Piae, Jucundae ac Perutiles Omni Hominum Statui Accommodatae. Studio et opera […], Brunsbergae 1701.
Google Scholar

Drews J., Dystrakcye podróżnych pobożne, uczone y ucieszne. Dla pobożnych y Ciekawych peregrynantow, przekł. J. Brzozowski, [Częstochowa] 1744.
Google Scholar

Drews J., Wybor krolestw abo krotkie opisanie czterech swiata części Afryki Ameryki Azyi y Europy […] zamykaiące się w nich osobliwości wyrazaiący, Kalisz 1744.
Google Scholar

Łubieński W., Swiat we wszystkich swoich częściach […] to iest w Euroie, Azyi, Affryce y Ameryce […] geograficznie, chronologicznie y historycznie okryslony […], [Wrocław 1740].
Google Scholar

Naumański J., Geographia novissima labo wielce pożyteczne a przez pytania sporządzone opisanie świata, ziem, y miast…, Warszawa 1729.
Google Scholar

Naumański J., Historia politico-universalis Zawieraiąca w sobie, co się osobliwego od stworzenia swiata aż do teraznieyszego czasu działo […], Warszawa 1732.
Google Scholar

[Waldseemüller M., Ringmann M.], Cosmographiae introductio cum quibusdam geometriae ac astronomiae principiis ad eam rem necessariis. Insuper quatuor Americi Vespucii navigationes. Universalis Cosmographiae descriptio tam in solido quam plano, eis etiam insertis, quae Ptholomaeo ignota a nuperis reperta sunt, Saint-Dié 1507.
Google Scholar

Wyrwicz K., Geografia powszechna czasów teraźniejszych albo opisanie krótkie krajów całego świata, ich położenia, granic, płodu ziemnego, skłonności obywatelów, handlu, obyczajów etc. etc. […], Warszawa 1770.
Google Scholar

Świat Nowy (Amerigo Vespucci do Wawrzyńca di Pierfrancesco de Medici), przekł. J. Szymanowska, [w:] Listy o odkryciu Ameryki, wybór, wstęp i przypisy J. Kieniewicz, Gdańsk 1995, s. 68–80.
Google Scholar

Augustowska K., Karol Wyrwicz jako geograf, „Zeszyty Geograficzne WSP w Gdańsku” 1967, R. IX, s. 78–137.
Google Scholar

Augustowska K., Uwagi o początkach geografii w szkołach XVIII wieku w Polsce, „Zeszyty Geograficzne WSP w Gdańsku” 1963–1964, R. V–VI, s. 215–220.
Google Scholar

Fernández-Armesto F., Amerigo: The Man Who Gave his Name to America, New York 2007.
Google Scholar

Grzebień L., Drews Jan, [w:] Słownik polskich teologów katolickich, red. H. Wyczawski, t. I, Warszawa 1981, s. 418–420.
Google Scholar

Kowalczyk M.E., „W powszechny zwyczaj to weszło, zaczynać młodzi płci obojej naukę od geografii”, czyli o kulturotwórczej roli podręczników geograficznych w Polsce XVIII wieku, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” 2014, R. LXII, nr 4, s. 567–578.
Google Scholar

Krzywy R., Silvae i sylwy – glosa historycznoliteracka do pewnego nieporozumienia, „Pamiętnik Literacki” 2013, R. CIV, z. 3, s. 145–151. https://doi.org/10.18318/pl.2013.3.7
Google Scholar

Lewicki J., Geografia za czasów Komisji Edukacji Narodowej pierwszego w Europie ministerium oświaty, Lwów–Warszawa 1910.
Google Scholar

Lipko S., Nauczanie geografii w okresie Komisji Edukacji Narodowej, Warszawa 1973.
Google Scholar

Orzeł J., Co przekazać potomności o Szwecji, czyli wątki szwedzkie w „Memoriale dziadowskim” Adama Jana Warakomskiego, [w:] Sic erat in votis [2]. Studia i szkice ofiarowane Profesorowi Zbigniewowi Anusikowi w sześćdziesiątą rocznicę urodzin. Europa i świat w czasach nowożytnych, red. M. Karkocha, P. Robak, Łódź 2017, s. 243–257.
Google Scholar

Puchowski K., Edukacja historyczno-geograficzna w kolegiach pijarskich i jezuickich w I Rzeczypospolitej. Próba porównania, [w:] Wkład pijarów do nauki i kultury w Polsce XVII–XIX w., red. I. Stasiewicz-Jasiukowa, Warszawa–Kraków 1993, s. 477–487.
Google Scholar

Rok B., Jezuita Jan Drews (1643–1710) i jego modlitewnik dla peregrynantów, „Saeculum Christianum. Pismo Historyczne” 1996, t. III, nr 1, s. 219–227.
Google Scholar

Rok B., Obraz Ameryki w polskim piśmiennictwie geograficznym XIII wieku, [w:] Studia z dziejów kultury i mentalności czasów nowożytnych, red. K. Matwijowski, B. Rok, Wrocław 1993, s. 135–146.
Google Scholar

Rok B., Stosunek do obcych narodów w świetle polskich kompendiów geograficznych XVIII w., „Acta Universitatis Wratislaviensis. Historia” 1988, t. LXXI, seria główna: nr 1059, s. 105–115.
Google Scholar

Szyszka T., Zarys historii ewangelizacji Meksyku od XVI do XVII wieku, „Annales Missiologici Posnanienses” 2019, t. XXIV, s. 7–30. https://doi.org/10.14746/amp.2019.24.1
Google Scholar

Taraszkiewicz J., Nauczanie historii i geografii w kolegiach pijarskich w Polsce do 1740 roku, [w:] Wkład pijarów do nauki i kultury w Polsce XVII–XIX w., red. I. Stasiewicz-Jasiukowa, Warszawa–Kraków 1993, s. 469–475.
Google Scholar

Wolański F., Podręczniki i kompendia geograficzne w osiemnastowiecznej Rzeczypospolitej Obojga Narodów i ich autorzy w procesie modernizacji, [w:] Społeczne i kulturowe uwarunkowania edukacji Rzeczypospolitej XVI–XVIII wieku. Materiały z badań, część pierwsza, red. K. Puchowski, wstęp i oprac. J. Orzeł, Warszawa 2017, s. 43–53. http://pth.net.pl/uploads/IRP_Raport_1.pdf
Google Scholar