Legalne żydowskie związki zawodowe w Królestwie Polskim (1906–1914)

Autor

  • Wojciech Jaworski

DOI:

https://doi.org/10.18778/0208-6050.96.09

Słowa kluczowe:

Żydzi, związki zawodowe, Królestwo Polskie, druga połowa XIX w.

Abstrakt

Brak podstaw prawnych działalności związków zawodowych spowodował, że żydowscy pracownicy najemni w Królestwie Polskim zakładali od połowy XIX w. stowarzyszenia pomocy wzajemnej. Wybuch rewolucji w 1905 r. spowodował liberalizację polityki władz państwowych. W 1906 r. wydano tymczasowe przepisy o stowarzyszeniach i związkach, które przewidywały możliwość tworzenia związków zawodowych. W latach 1906–1908 założono 26 związków zawodowych. Tworzyli je głównie robotnicy żydowscy zatrudnieni w warsztatach rzemieślniczych i małych fabrykach oraz pracownicy handlu i usług. Żydowskie związki zawodowe znajdowały się w części pod wpływami „Bundu” i „Poalej Syjon”. Władze państwowe zlikwidowały sześć związków zawodowych. Panujący kryzys spowodował samolikwidację lub zaprzestanie działalności przez co najmniej 13 związków. Ożywienie gospodarcze w latach 1910–1914 spowodowało powstanie ośmiu związków. Łącznie spośród 34 żydowskich związków zawodowych aż 21 założono w Łodzi i dziewięć w Warszawie. Najwięcej związków zawodowych założyli robotnicy i pracownicy przemysłu włókienniczego (8), handlu i usług (7), wytwórczości odzieżowej (5) oraz branży skórzanej (4). Po 1910 r. pracownicy najemni powrócili do tworzenia stowarzyszeń pomocy wzajemnej.

Pobrania

Brak dostępnych danych do wyświetlenia.

Bibliografia

Archiwum Główne Akt Dawnych, Kancelaria Generał-Gubernatora Warszawskiego, sygn. 2803, 2713, 2719, 2803, 3718, 7193, 7194, 7200, 7318, 7330, 7445, 8231.
Google Scholar

Archiwum Państwowe w Kielcach, Rząd Gubernialny Kielecki, sygn. 6129, 6131, 6184.
Google Scholar

Archiwum Państwowe w Lublinie, Rząd Gubernialny Lubelski-Wydział Administracyjny-Referat I inspektorsko-nadzorczy, sygn. 1876:188, 1894:31, 1899:164, 1902:244. Siedlecki Gubernialny Urząd do spraw Stowarzyszeń, sygn. 96.
Google Scholar

Archiwum Państwowe w Łodzi, Kancelaria Gubernatora Kaliskiego, sygn. 760, 2661. Rząd Gubernialny Piotrkowski-Wydział Administracyjny, sygn. 5143, 5997, 6215, 6595, 7066, 7397, 8206. Rząd Gubernialny Piotrkowski-Kancelaria Prezydialna, sygn. 294, 340, 342, 346, 358, 389, 400, 422, 425, 448, 467, 493, 494, 495, 514, 520, 523, 555, 897, 1009, 1022, 1036, 1056, 1133, 1164.
Google Scholar

Archiwum Państwowe w Radomiu, Urząd Gubernialny Radomski do spraw Stowarzyszeń i Związków, sygn. 2, 10, 26.
Google Scholar

Archiwum Państwowe w Warszawie, Warszawski Gubernialny Urząd do Spraw Stowarzyszeń, sygn. 288, 296, 305, 358, 360, 399, 403, 405, 425, 434, 451, 459, 543, 756, 813, 868, 917, 964, 1073, 1090, 1118, 1131.
Google Scholar

Reakcja stołypinowska w Królestwie Polskim 1907–1910, wyd. H. Rappaport, Warszawa 1974.
Google Scholar

Tymczasowe przepisy o towarzystwach zawodowych w imperium rosyjskim z dnia 17 (4) marca 1906 r., wyd. J. Kancewicz, „Kwartalnik Historii Ruch Zawodowego” 1983, nr 1–2, s. 84–97.
Google Scholar

Zbiór praw obowiązujących w guberniach Królestwa Polskiego, seria II, wyd. S. Godlewski, t. II, Warszawa 1886.
Google Scholar

Źródła do dziejów klasy robotniczej na ziemiach polskich, t. III (Królestwo Polskie i Białostocczyzna), red. S. Kalabiński, cz. 3 (1906–1907), Warszawa 1972; cz. 4 (1907–1914), Warszawa 1969.
Google Scholar

Badziak K., Walicki J., Żydowskie organizacje społeczne w Łodzi do 1939 roku, Łódź 2002.
Google Scholar

Broda J., Dzieje ruch związkowego robotników drzewnych i pracowników leśnictwa w Polsce do 1939 roku, Warszawa 1977.
Google Scholar

Guesnet F., Żydowskie i niemieckie organizacje w Łodzi w XIX wieku; typy i stosunki, [w:] Polacy – Niemcy – Żydzi w Łodzi w XIX–XX w. Sąsiedzi dalecy i bliscy, red. P. Samuś, Łódź 1997, s. 162–191.
Google Scholar

Kancewicz J., Królestwo Polskie i Białostocczyzna, [w:] Ruch zawodowy w Polsce. Zarys dziejów, t. I (1869–1918), Warszawa 1974, s. 15–170.
Google Scholar

Karwacki W.L., Związki zawodowe i stowarzyszenia pracodawców w Łodzi (do roku 1914), Łódź 1972.
Google Scholar

Marek L., Początki ruchu zawodowego wśród pracowników handlowych w Warszawie (1856–1881), „Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego w Polsce” 1966, nr 2 (58), s. 81–105.
Google Scholar

Marek L., Stowarzyszenie Wzajemnej Pomocy Pracowników Handlowych Wyznania Mojżeszowego (1882–1903), „Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego w Polsce” 1969, nr 2 (70), s. 21–49.
Google Scholar

Orzechowski I., Kochański A., Zarys dziejów ruchu zawodowego w Królestwie Polskim (1905–1918), Warszawa 1964.
Google Scholar

Pellowski A., Kultura muzyczna w Łodzi do roku 1918, Łódź 1994.
Google Scholar

Puś W., Żydzi w Łodzi w latach zaborów 1793–1914, Łódź 2001.
Google Scholar

Wrzosek S., Organizacje pracowników handlu gastronomii i spółdzielczości w Polsce, t. I (do 1918 roku), Warszawa 1972.
Google Scholar

Wrzosek S., Pracownicy handlu Królestwa Polskiego w okresie rewolucji 1905–1907 roku, „Kwar­talnik Historii Ruch Zawodowego” 1972, nr 2 (42), s. 3–27.
Google Scholar

Pobrania

Opublikowane

2016-06-30

Jak cytować

Jaworski, W. (2016). Legalne żydowskie związki zawodowe w Królestwie Polskim (1906–1914). Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica, (96), 127–142. https://doi.org/10.18778/0208-6050.96.09