Procesy o magię i czary w Pradze w XVI i pierwszej połowie XVII stulecia

Petr Kreuz

doi:10.18778/0208-6050.107.05

Autor

Petr Kreuz Archiwum Miasta Stołecznego Pragi / Prague City Archives https://orcid.org/0000-0001-7484-4773

DOI:

https://doi.org/10.18778/0208-6050.107.05

Słowa kluczowe:

procesy o czarnoksięstwo i czary, Praga, delikt magii, czarnoksięstwo, czarodziejstwo (czarna magia), wojna trzydziestoletnia, sądownictwo, XVI–XVII wiek

Abstrakt

Początki procesów o magię i procesów o czary w Pradze należy datować na koniec XV w. W okresie od objęcia tronu czeskiego przez Habsburgów (1526) do bitwy na Białej Górze (1620) można udokumentować jedynie pojedyncze przypadki procesów o praktyki magiczne w Pradze. Jest to o tyle symptomatyczne, że w ostatniej tercji XVI w. wyraźnie zauważalny jest wzrost liczby procesów o magię na ziemiach czeskich, a odnotowano też wówczas pierwsze, odosobnione jeszcze przypadki czarostwa. Jeden z procesów odbył się przed sądem Małej Strany (Mniejszego miasta praskiego) w 1553 r., a powodem w nim był królewski rusznikarz i ludwisarz Tomáš Jaroš. Poważniejsze sprawy dotyczące oskarżeń o magię i czary miały miejsce w Pradze dopiero w czasie wojny trzydziestoletniej. W 1624 r. cztery kobiety z Pragi-Hradczan zostały oskarżone o stręczycielstwo i uprawianie praktyk magicznych. Jedna z nich została skazana na wypędzenie z Pragi. W 1630 r. na Starym Mieście przeprowadzono dochodzenie przeciwko Marianie Příhodovej, żonie murarza, która została oskarżona o uprawianie magii i zabobonnych praktyk. Została jednak uniewinniona przez Sąd Apelacyjny. W 1631 r. Ludmiła Husáková została aresztowana na Nowym Mieście w Pradze pod zarzutem uprawiania magii, znachorstwa i wróżbiarstwa. Była ona więziona i przesłuchiwana przez prawie pół roku. Z więzienia została zwolniona dopiero po zdecydowanej interwencji jej pani, hrabiny Anny Benigny von Fürstenberg. Największa praska sprawa o czary w czasie wojny trzydziestoletniej odbyła się w 1644 r. Wówczas to specjalna komisja przeprowadziła dochodzenie w sprawie 19 chłopców z Pragi w wieku od 8 do 17 lat za rzekome wywoływanie diabła w szkole jezuickiej na Małej Stranie.

Pobrania

Brak dostępnych danych do wyświetlenia.

Biogram autora

Petr Kreuz - Archiwum Miasta Stołecznego Pragi / Prague City Archives

dr hab. Petr Kreuz – archiwista i historyk, pracownik Archiwum Stołecznego Miasta Pragi. Zainteresowania badawcze: społeczna historia przestępczości późnego średniowiecza i czasów wczesnonowożytnych, procesy o czary.

Bibliografia

Archiv hlavního města Prahy [Archiwum Miasta Pragi] [AMP], Sbírka rukopisů [Zbiór rękopisów] [ZR], rkps 1155, 1168.
Google Scholar

Národní archiv v Praze [Archiwum Narodowe w Pradze] [NA], fond Apelační soud 1548–1783 [Sąd Apelacyjny] [AS], Kniha inventární č. 134 (rok 1624).
Google Scholar

Národní archiv v Praze [Archiwum Narodowe w Pradze] [NA], fond Stará manipulace [Dawny fundusz manipulacyjny] [StM], sygn. R 109/18, dz. 8, 13.
Google Scholar

Monumenta Historica Universitatis Carolo-Ferdinandae Pragensis, t. I (Liber decanorum Facultatis Philosophicae Universitatis Pragensis ab anno Christi 1367 usque ad annum 1585), cz. 2, Pragae 1852.
Google Scholar

Práva městská Království českého. Edice s komentářem, ed. K. Malý, P. Slavíčková, L. Soukup, P. Skřejpková, J. Šouša, J. Šouša ml., J. Vojtíšková, K. Woitschová, Praha 2013.
Google Scholar

Staří letopisové čeští od roku 1378 do 1527 čili pokračování v kronikách Přibíka Pulkavy a Beneše z Hořovic z rukopisů starých vydané, vyd. F. Palacký, [w:] Dílo Františka Palackého, ed. J. Charvát, sv. II, Praha 1941.
Google Scholar

Behringer W., Čarodějnice. Globální historie, Praha 2016.
Google Scholar

Bugaj R., Michał Sędziwój, 1566–1636. Życie i pisma, Wrocław 1968.
Google Scholar

Chytil K., Mistr Tomáš Jaroš z Brna, [w:] Ročenka kruhu pro pěstování dějin umění za rok 1917, Praha 1918, s. 20–28.
Google Scholar

Demel J., Dějiny fiskálního úřadu v zemích českých, sv. I (Fiskální úřad Království českého), Oddělení II (Doba 1620–1740), Praha 1909.
Google Scholar

Francek J., Zločin a sex v českých dějinách. Manželské spory a sexuální kriminalita v raném novověku, Praha 2000.
Google Scholar

Himl P., Erfundene Hölle? Machtrepression und Konstruktion von „Übernatürlichem” in der Frühen Neuzeit. Überlegungen anhand böhmischer Fallbeispiele, [w:] Justiz und Gerechtigkeit. Historische Beiträge (16.–19. Jahrhundert), hrsg. A. Griesebner, M. Scheutz, H. Weigl, Innsbruck 2002, s. 311–329.
Google Scholar

Kasík S., Mašek P., Mžyková M., Lobkowiczové. Dějiny a genealogie rodu, České Budějovice 2002.
Google Scholar

Kobrlová Z., Čarodějnické procesy – iluze českých dějin [praca dyplomowa w Instytucie Historii Czeskiej, Wydział Filozofii Uniwersytetu Karola w Pradze], Praha 2013 (maszynopis).
Google Scholar

Kočí J., Čarodějnické procesy. Z dějin inkvizice a čarodějnických procesů v českých zemích v 16.–18. století, Praha 1973.
Google Scholar

Kreuz P., Vyvolávání ďábla v jezuitské škole na Malé Straně roku 1644. Dětský čarodějnický proces?, [w:] Děti ve velkoměstech od středověku až na práh industriální doby. Stati a rozšířené příspěvky z 29. vědecké konference Archivu hlavního města Prahy, uspořádané ve spolupráci s Institutem mezinárodních studií Fakulty sociálních věd Univerzity Karlovy ve dnech 12. a 13. října 2010 v Clam-Gallasově paláci v Praze, edd. O. Fejtová, V. Ledvinka, J. Pešek, Praha 2012 (= Documenta Pragensia 31, 2012), s. 371–394.
Google Scholar

Kreuz P., Kouzelnictví a jeho pronásledování v jagellonské Praze. Příspěvek k počátkům kouzelnických a čarodějnických procesů v Čechách, „Pražský sborník historický” 2012, sv. LX, s. 131–164.
Google Scholar

Kreuz P., K transferu vědomostí v kouzelnických a čarodějnických procesech v českých zemích v pozdním středověku a v raném novověku, „Klio” 2020, t. LIII, nr 2, s. 83–105.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.12775/KLIO.2020.020

Kreuz P., Kouzelnické a čarodějnické procesy v českých zemích a ve střední Evropě, Praha 2021 [w druku].
Google Scholar

Rossiaud J., Dame Venus. Prostitution im Mittelalter, München 1994.
Google Scholar

Roubík F., Královští rychtáři v pražských a jiných českých městech v l. 1547–1783, „Sborník příspěvků k dějinám hlavního města Prahy” 1930, sv. VI, s. 265–356.
Google Scholar

Roubík F., Královští hejtmané v městech pražských v letech 1547 až 1785, „Sborník příspěvků k dějinám hlavního města Prahy” 1933, sv. VII, s. 121–188.
Google Scholar

Schmidt J. F., Monographie des kaiserl. königl. Böhm. Appellations-Gerichtes seit dessen Errichtung als Appellationskammer in dem Jahre 1548 bis zu dessen im Jahre 1850 erfolgter Umwandlung in das kais. kön. Oberlandesgericht des zu dem constitutionellen Kaiserthume Oesterreich gehörigen Kronlades Böhmen, Prag 1850.
Google Scholar

Sedláček A., Českomoravská heraldika, sv. II (Část zvláštní), Praha 1925.
Google Scholar

Winter Z., Kulturní obraz českých měst. Život veřejný v XV. a XVI. věku, sv. II, Praha 1892.
Google Scholar