„Jest czas wojny i czas pokoju…” W jakich porach roku prowadzono najczęściej działania wojenne w Polsce średniowiecznej?

Jan Ptak

doi:10.18778/0208-6050.102.02

Autor

Jan Ptak Katolicki Uniwersytet Lubelski im. Jana Pawła II, Wydział Nauk Humanistycznych, Instytut Historii, Pracownia Wojskowo-Historyczna

DOI:

https://doi.org/10.18778/0208-6050.102.02

Słowa kluczowe:

dzieje wojskowości polskiej, wojny w średniowieczu, wojna a warunki naturalne, wojna a pogoda, Polska średniowieczna

Abstrakt

Działania wojenne w średniowieczu trwały zazwyczaj krótko, w ich trakcie podejmowano zbrojne wyprawy na teren przeciwnika, dążąc do pokonania jego wojsk w bitwach lub zdobycia posiadanych przez niego twierdz, najczęściej ograbiano i dewastowano jego posiadłości. Do realizacji tych celów wybierano najdogodniejsze pory roku, uwzględniając panujące wówczas warunki naturalne i wynikające z nich możliwości militarnego funkcjonowania. Dla Polaków i niektórych ich przeciwników najlepszym czasem na prowadzenie wojen było późne lato i wczesna jesień. Wówczas też toczono najwięcej walk, korzystając ze sprzyjających warunków pogodowych i z większych niż w innych okresach możliwości zaspokojenia potrzeb aprowizacyjnych. Brały w nich udział duże armie, często pod dowództwem monarchów, prowadząc działania przez wiele tygodni. Ich długotrwałość była jednak ograniczona pogarszaniem się pogody w miesiącach jesiennych i wyczerpywaniem się sił uczestników. Innym okresem roku, także wykorzystywanym do prowadzenia akcji militarnych, była zima. Surowość warunków pogodowych była wówczas rekompensowana ułatwieniami w poruszaniu się w terenie trudno dostępnym w innych porach roku. Ułatwienia wynikały z zamarznięcia zbiorników wodnych, w tym także dużych rzek. Działania zbrojne w czasie zimowym miały inny charakter niż w okresie lata i jesieni, były zazwyczaj krótkotrwałe i uczestniczyły w nich mniejsze armie. W pozostałych porach roku walki orężne z udziałem Polaków również miały miejsce, zdarzały się jednak rzadziej i bywały uwarunkowane wyjątkowymi okolicznościami.

Pobrania

Brak dostępnych danych do wyświetlenia.

Bibliografia

Długosz J., Annales seu cronicae incliti Regni Poloniae, lib. 1–12, Warszawa 1964–2006; polska wersja: Roczniki czyli kroniki sławnego Królestwa Polskiego, tłum. J. Mrukówna, ks. 1–12, Warszawa 1962–2006.
Google Scholar

Galli Anonymi Cronicae et gesta ducum sive principum Polonorum, wyd. K. Maleczyński, Kraków 1952, Monumenta Poloniae Historica, s.n., t. II.
Google Scholar

Kronika Jana z Czarnkowa, tłum. J. Żerbiłło, wyd. nowe, oprac. M.D. Kowalski, Kraków 1996.
Google Scholar

Kronika wielkopolska, tłum. K. Abgarowicz, oprac. B. Kürbis, Kraków 2010.
Google Scholar

Rocznik Traski, wyd. A. Bielowski, Monumenta Poloniae Historica, t. II, Lwów 1872, s. 826–861.
Google Scholar

Roczniki wielkopolskie, wyd. B. Kürbis, Warszawa 1962, Monumenta Poloniae Historica, s.n., t. VI.
Google Scholar

Thietmar, Kronika, tłum. i oprac. M.Z. Jedlicki, Poznań 1953.
Google Scholar

[Wincenty Kadłubek] Mistrza Wincentego Kronika polska, tłum. K. Abgarowicz i B. Kürbis, oprac. B. Kürbis, Warszawa 1974.
Google Scholar

Włodkowic P., Pisma wybrane, wyd. S. Ehrlich, t. I, Warszawa 1968.
Google Scholar

Aścik K., Najazd litewski na Łęczycę w 1294 r., „Studia i Materiały do Historii Wojskowości” 1964, t. X, cz. 1, s. 3–11.
Google Scholar

Balzer O., Genealogia Piastów, Kraków 1895.
Google Scholar

Biskup M., Trzynastoletnia wojna z Zakonem Krzyżackim 1454–1466, Warszawa 1967.
Google Scholar

Biskup M., Wojny Polski z Zakonem Krzyżackim 1308–1521, Gdańsk 1993.
Google Scholar

Biskup M., Labuda G., Dzieje Zakonu Krzyżackiego w Prusach. Gospodarka, społeczeństwo, państwo, ideologia, Gdańsk 1986.
Google Scholar

Dąbrowski J., Ostatnie lata Ludwika Wielkiego 1370–1382, Kraków 2009.
Google Scholar

Dzieje Mazowsza do 1526 roku, red. A. Gieysztor, H. Samsonowicz, Warszawa 1994.
Google Scholar

Kollinger K., Polityka wschodnia Bolesława Chrobrego (992–1025), Wrocław 2014.
Google Scholar

Maleczyński K., Bolesław III Krzywousty, Wrocław 1975.
Google Scholar

Nadolski A., Polskie siły zbrojne w czasach Bolesława Chrobrego. Zarys strategii i taktyki, Łódź 1956.
Google Scholar

Olejnik K., Działalność militarna Polski w czasach Kazimierza Wielkiego, Poznań 1966.
Google Scholar

Papée F., Jan Olbracht, Kraków 2006.
Google Scholar

Ratajczyk L., Tysiąclecie bitwy pod Cedynią i pierwszych zwycięstw oręża polskiego, „Studia i Materiały do Historii Wojskowości” 1972, t. XVIII, cz. 2, s. 3–42.
Google Scholar

Słupecki L., Bitwa pod Zawichostem, 19 czerwca 1205 roku, [w:] Szkice zawichojskie, red. T. Dunin-Wąsowicz, S. Tabaczyński, Zawichost 1999, s. 91–102.
Google Scholar

Smolka S., Mieszko Stary i jego wiek oraz o pierwotnym ustroju społecznym Polski Piastowskiej, oprac. A. Gieysztor, Warszawa 1959.
Google Scholar

Szymczak J., Polska czasów Jana Długosza „smacznymi wyrobami mlecznymi” i „tłustym masłem” słynąca, [w:] Jan Długosz – w kręgu badań historyków i literaturoznawców, red. T. Giergiel, Sandomierz 2017, s. 169–186.
Google Scholar

Tęgowski J., Zabiegi księcia kujawskiego Władysława Łokietka o tron krakowski w latach 1288–1293, „Zapiski Kujawsko-Dobrzyńskie” 1988, t. VI, s. 43–68.
Google Scholar

Tyszkiewicz J., Geografia historyczna. Zarys problematyki, Warszawa 2014.
Google Scholar

Wąsowicz H., Chronologia średniowieczna, Lublin 2013.
Google Scholar

Włodarski B., Polska i Czechy w drugiej połowie XIII i w początkach XIV wieku (1250–1306), Lwów 1931.
Google Scholar

Zajączkowski S., Polska a Zakon Krzyżacki w ostatnich latach Władysława Łokietka, Lwów 1929, Archiwum Towarzystwa Naukowego we Lwowie, Wydział II, t. V.
Google Scholar

Zarys dziejów wojskowości polskiej do roku 1864, red. J. Sikorski, t. I (do roku 1648), Warszawa 1963.
Google Scholar

Zatorski W., Pierwszy najazd Mongołów na Polskę w roku 1240–1241, „Przegląd Historyczno-Wojskowy” 1937, t. IX, s. 175–237.
Google Scholar

Żmudzki P., Studium podzielonego Królestwa. Książę Leszek Czarny, Warszawa 2000.
Google Scholar