Przez wąwozy i lasy. Armia bizantyńska wobec trudno dostępnych obszarów w świetle IX konstytucji Taktyk Leona VI Mądrego

Abstrakt

Cesarz bizantyński Leon VI Mądry (886–912) jest autorem obszernego kompendium o tematyce militarnej, które stanowiło podsumowanie dotychczasowej wiedzy Bizantyńczyków w dziedzinie sztuki wojennej. W swoich rozważaniach nie pominął także istotnego zagadnienia, jakim były zasady bezpiecznego i skutecznego przekraczania trudno dostępnych i niebezpiecznych terenów – przede wszystkim wąwozów górskich i obszarów zalesionych – przez maszerującą armię cesarską. W tym kontekście w artykule szczegółowej analizie poddano IX konstytucję Taktyk cesarskich, która poświęcona została właśnie przemarszom wojska bizantyńskiego. W świetle tej analizy wzmiankowane tereny jawią się jako szczególnie trudne do poruszania się, wyjątkowo ograniczające swobodne manewrowanie oddziałów, a co za tym idzie – skrajnie niebezpieczne, gdyż idealne do zorganizowania w nich zasadzki przez przeciwnika. Forsując zatem takie terytoria, należało zachować szczególną czujność, starając się opuścić je możliwie najszybciej. W związku z tym uczony cesarz rekomendował, by planując najazd na wrogie terytorium charakteryzujące się powyższą rzeźbą terenu, maksymalnie zredukować obciążenia armii – zrezygnować z dużych taborów, wozy zastąpić zwierzętami jucznymi, ograniczyć liczbę jeźdźców, a ciężkozbrojnych piechurów oswobodzić z części rynsztunku. Ciężar osłony armii i działań zbrojnych na takich obszarach spadał na lekkozbrojne i bardziej mobilne jednostki piesze, przy czym oszczepnicy byli najskuteczniejsi w gęsto zarosłych terenach, a łucznicy i procarze w pozbawionych gęstego zalesieniach wąwozach górskich. W ogóle oddziałom pieszym łatwiej było pokonać takie terytoria, co podnosiło ich znaczenie podczas działań w górach i lasach. Rekomendacje te miały o tyle istotne znaczenie, że znaczne terytoria cesarstwa bizantyńskiego, szczególnie te znajdujące się na obszarze Półwyspu Bałkańskiego, charakteryzowały się właśnie górzystym i lesistym ukształtowaniem.