Przez wąwozy i lasy. Armia bizantyńska wobec trudno dostępnych obszarów w świetle IX konstytucji Taktyk Leona VI Mądrego

Autor

  • Kirił Marinow Uniwersytet Łódzki, Wydział Filozoficzno-Historyczny, Instytut Historii, Katedra Historii Bizancjum

DOI:

https://doi.org/10.18778/0208-6050.99.02

Słowa kluczowe:

Bizancjum, bizantyńska sztuka wojenna, działania wojenne w górach, bizantyńskie podręczniki wojskowości, Taktyki Leona VI Mądrego, góry i lasy w Bizancjum

Abstrakt

Cesarz bizantyński Leon VI Mądry (886–912) jest autorem obszernego kompendium o tematyce militarnej, które stanowiło podsumowanie dotychczasowej wiedzy Bizantyńczyków w dziedzinie sztuki wojennej. W swoich rozważaniach nie pominął także istotnego zagadnienia, jakim były zasady bezpiecznego i skutecznego przekraczania trudno dostępnych i niebezpiecznych terenów – przede wszystkim wąwozów górskich i obszarów zalesionych – przez maszerującą armię cesarską. W tym kontekście w artykule szczegółowej analizie poddano IX konstytucję Taktyk cesarskich, która poświęcona została właśnie przemarszom wojska bizantyńskiego. W świetle tej analizy wzmiankowane tereny jawią się jako szczególnie trudne do poruszania się, wyjątkowo ograniczające swobodne manewrowanie oddziałów, a co za tym idzie – skrajnie niebezpieczne, gdyż idealne do zorganizowania w nich zasadzki przez przeciwnika. Forsując zatem takie terytoria, należało zachować szczególną czujność, starając się opuścić je możliwie najszybciej. W związku z tym uczony cesarz rekomendował, by planując najazd na wrogie terytorium charakteryzujące się powyższą rzeźbą terenu, maksymalnie zredukować obciążenia armii – zrezygnować z dużych taborów, wozy zastąpić zwierzętami jucznymi, ograniczyć liczbę jeźdźców, a ciężkozbrojnych piechurów oswobodzić z części rynsztunku. Ciężar osłony armii i działań zbrojnych na takich obszarach spadał na lekkozbrojne i bardziej mobilne jednostki piesze, przy czym oszczepnicy byli najskuteczniejsi w gęsto zarosłych terenach, a łucznicy i procarze w pozbawionych gęstego zalesieniach wąwozach górskich. W ogóle oddziałom pieszym łatwiej było pokonać takie terytoria, co podnosiło ich znaczenie podczas działań w górach i lasach. Rekomendacje te miały o tyle istotne znaczenie, że znaczne terytoria cesarstwa bizantyńskiego, szczególnie te znajdujące się na obszarze Półwyspu Bałkańskiego, charakteryzowały się właśnie górzystym i lesistym ukształtowaniem.

Pobrania

Brak dostępnych danych do wyświetlenia.

Bibliografia

Lew VI Mudryj, Taktika L’wa. Leonis imperatoris Tactica, pod. W.W. Kuczma, Sankt-Peterburg 2012.
Google Scholar

Mauricii Strategicon, ed. G.T. Dennis, germ. vert. E. Gamillscheg, Vindobonae 1981.
Google Scholar

McGeer E., Sowing the Dragon’s Teeth: Byzantine Warfare in the Tenth Century, Washington D.C. 2008.
Google Scholar

Onasander, eds W.A. Oldfather, A.S. Pease, J.B. Titchener, [w:] Aeneas Tacticus, Asclepiodotus, Onasander, english transl. members of The Illinois Greek Club, Cambridge, Mass. 1948, s. 341–527.
Google Scholar

Perí strategías, [w:] Three Byzantine Military Treatises, ed. G.T. Dennis, Washington 1985, s. 10–135.
Google Scholar

Schilbach E., Byzantinische metrologische Quellen, Thessaloniki 1982.
Google Scholar

The Taktika of Leo VI, ed. G. Dennis, revised edition, Washington D.C. 2014.
Google Scholar

A Greek – English Lexicon, compiled by H.G. Liddell, R. Scott, revised and augmented throughout by Sir H.S. Jones with assistance of R. McKenzie and with cooperation of many scholars, Oxford 1996.
Google Scholar

Bartusis M., Droungos, [w:] The Oxford Dictionary of Byzantium, vol. II, ed. A.P. Kazhdan, New York–Oxford 1991, s. 664.
Google Scholar

Dain A., Les stratégistes byzantins, „Travaux et Mémoires” 1967, R. II, s. 317–390.
Google Scholar

Ferjančić B., Konstantin Porfirogenit. Spis o narodima, [w:] Fontes Byzantini Historiam Populorum Jugoslaviae Spectantes, vol. II, ed. idem, Beograd 1959, s. 9–74.
Google Scholar

Ferluga J., Niže vojno-administrativne jednice tematskog uređenja, „Zbornik Radova Vizantološkog Instituta” 1953, R. II, s. 61–98.
Google Scholar

Grotowski P.Ł., Święci wojownicy w sztuce bizantyńskiej (843–1261). Studia nad ikonografią uzbrojenia i ubioru, Kraków 2011.
Google Scholar

Haldon J., A Critical Commentary on the Taktika of Leo VI, Washington D.C. 2014.
Google Scholar

Hunger H., Die Hochsprachliche Profane Literatur der Byzantiner, Bd. II (Philologie – Profandichtung – Musik – Mathematik und Astronomie – Naturwissenschaften – Medizin – Kriegswissenschaft – Rechtsliteratur), München 1978.
Google Scholar

Kazhdan A., Tourma, [w:] The Oxford Dictionary of Byzantium, vol. III, ed. A.P. Kazhdan, New York–Oxford 1991, s. 2100.
Google Scholar

Koder J., To Bydzántio os chóros. Eisagogé sten Istoriké Geografía tes Anatolikés Mesogeíou ste Bydzantiné Epoché, metáfrase D.Ch. Stathakópoulos, Thessaloníke 2005.
Google Scholar

Kolias T.G., Byzantinische Waffen. Ein Beitrag zur Byzantinischen Waffenkunde von den Anfängen bis zur Lateinnischen Eroberung, Wien 1988.
Google Scholar

Kuczma W.W., „Taktika L’wa” kak istoriczeskij istocznik, [w:] Lew VI Mudryj, Taktika L’wa. Leonis imperatoris Tactica, pod. W.W. Kuczma, Sankt-Peterburg 2012, s. 9–91.
Google Scholar

Kuczma W.W., Wizantijskie woennye traktaty VI–X ww. kak istoriczeskie istoczniki, [w:] idem, Woennaja organizacija Wizantijskoj Imperii, Sankt-Peterburg 2001, s. 37–56.
Google Scholar

Lexikon zur Byzantinischen Gräzität besonders des 9.–12. Jahrhunderts, Bd. I (A–K), erstellt von E. Trapp, Wien 2001.
Google Scholar

Marinov K., Mountain warfare in the Byzantine-Bulgarian military struggles, the end of 10th – the beginning of 11th century. Between theory and practice (An outline), [w:] Evropejskijat Jugoistok prez vtorata polovina na X – načaloto na XI vek. Istorija i kultura. Meždunarodna konferencija Sofija, 6–8 oktomvri 2014 g., săs. V. Gjuzelev, G.N. Nikolov, Sofija 2015, s. 95–107.
Google Scholar

Marinov K., Razuznavači, špioni, predateli. Značenie na razuznavaneto pri dejstvijata na vizantijskite vojski w planinska mestnost (VI–XI v.), „Bulgaria Mediaevalis” 2016, R. VII, s. 351–371.
Google Scholar

Marinov K., Strategičeskata rolja na Staroplaninskata i Srednogorskata verigi v svetlinata na bălgaro-vizantijskite voenni sblăsăci prez VII–XI vek, „Izvestija na Regionalnija Istoričeski Muzej – Gabrovo” 2014, R. II, s. 111–134.
Google Scholar

Marinow K., Hémos comme barrière militaire. L’analyse des écrits historiques de Léon le Diacre et de Jean Skylitzès au sujet de la campagne de guerre des empereurs byzantins Nicéphore II Phocas en 967 et de Jean I Tzymiscès en 971, „Bulgaria Mediaevalis” 2011, R. II, s. 443–466.
Google Scholar

Moravcsik G., Byzantinoturcica, Bd. I (Die byzantinischen Quellen der Geschichte der Türkvölker), Berlin 1958.
Google Scholar

Różycki Ł., Mauricii Strategicon. Praktyczny podręcznik wojskowy i dzieło antykwaryczne, Poznań 2015.
Google Scholar

Schilbach E., Byzantinische Metrologie, München 1970.
Google Scholar

Šišmanov I.D., Stari pătuvanija prez Bălgarija v posoka na rimskija voenen păt ot Belgrad za Carigrad, „Sbornik za Narodni Umotvorenija, Nauka i Knižnina” 1891, R. IV, s. 320–483.
Google Scholar

Słownik łacińsko-polski, t. I (A–C), red. M. Plezia, Warszawa 2007.
Google Scholar

Sondel J., Słownik łacińsko-polski dla prawników i historyków, Kraków 2006.
Google Scholar

Sullivan D.F., Byzantine military manuals: prescriptions, practice and pedagogy, [w:] The Byzantine World, ed. P. Stephenson, Routledge 2010, s. 149–161.
Google Scholar

Torbatov S., Ukrepitelnata sistema na provincija Skitija (kraja na III–VII v.), Veliko Tărnovo 2002.
Google Scholar

Tougher S., The Reign of Leo VI (886–912). Politics and People, Leiden–New York–Köln 1997.
Google Scholar

Pobrania

Opublikowane

2017-12-30

Jak cytować

Marinow, K. (2017). Przez wąwozy i lasy. Armia bizantyńska wobec trudno dostępnych obszarów w świetle IX konstytucji Taktyk Leona VI Mądrego. Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica, (99), 11–32. https://doi.org/10.18778/0208-6050.99.02