Konflikt katolicko-ewangelicki w Osiecznej w latach 1656–1769
DOI:
https://doi.org/10.18778/0208-6050.98.04Słowa kluczowe:
Osieczna, Storchnest, pastor, konflikt, katolicy, ewangelicy, potop szwedzki, protestanci, Clapius, WüstehubeAbstrakt
Osieczna, niewielkie miasto leżące 10 km od Leszna, w XVII i XVIII w. była areną konfliktu dwóch wyznań chrześcijańskich – katolików i ewangelików. Głównym powodem niepokojów wyznaniowych i w konsekwencji upadku gminy ewangelickiej był potop szwedzki (1655–1660) i związane z nim zaburzenia natury polityczno-religijnej wśród mieszkańców regionu leszczyńskiego. Była to także konsekwencja różnic doktrynalno-eklezjologicznych wyznań i nasilającej się tzw. kontrreformacji. Pierwsze prześladowania osieckiej gminy ewangelickiej miały miejsce w latach 1656–1666. Wypędzono wówczas z miasta pastora Joachima Wüstehube. Kolejna fala prześladowań nastąpiła już w 1668 r. i jej następstwa (wygnanie pastora Paula Clapiusa i utrata świątyni) trwały formalnie do 7 marca 1769 r., gdy właściciel Osiecznej, hrabia Mikołaj Skoroszewski, wydał list tolerancyjny dla miejscowych innowierców, co przyniosło odrodzenie się gminy (budowa kościoła, powołanie pastora) dopiero 13 stycznia 1793 r. W trakcie badania wykazano, że pierwszymi osobami biorącymi udział w analizowanych sytuacjach konfliktowych byli duchowni katoliccy i pastorzy. Według historiografów niemieckich z przełomu XIX i XX w. pastorzy byli pierwszymi ofiarami postępowania katolików. Natomiast autorzy katoliccy i współcześni badacze wskazują na przemilczaną przez historiografów niemieckich kwestię pozytywnego i antypolskiego stosunku luteran (szczególnie leszczyńskich) do skandynawskiego najeźdźcy podczas polskiej ofensywy wiosną 1656 r. Osieckie niepokoje religijne XVII–XVIII w. są kwestią złożoną, której badania nastręczają trudności i są naznaczone pewną dozą przypuszczeń. Powodem tego stanu jest brak dostatecznej liczby zachowanych materiałów archiwalnych dla Osiecznej z omawianego okresu. Kwestie społeczne, w tym relacje międzywyznaniowe w mieście, wymagają dalszych badań.
Pobrania
Bibliografia
Księgi metrykalne dla miejscowości Osieczna, sygn. PM 207/03.[ Archiwum Archidiecezjalne w Poznaniu]
Google Scholar
Akta stanu cywilnego Parafii Ewangelickiej Osieczna (pow. leszczyński), sygn. 1.[ Archiwum Państwowe w Poznaniu]
Google Scholar
Luter M., Mały katechizm, [w:] Księgi wyznaniowe Kościoła luterańskiego, wyd. 2, Bielsko-Biała 2011.
Google Scholar
Pismo Święte. Stary i Nowy Testament w przekładzie z języków oryginalnych, red. M. Peter, M. Wolniewicz, wyd. 1, Poznań 2003.
Google Scholar
Banaszak M., Historia Kościoła, [w:] Katolicyzm A–Z, red. Z. Pawlak, Poznań 1997, s. 135–171.
Google Scholar
Czwojdrak D., Duchowni ewangeliccy w Osiecznej w XVII–XX w., „Zeszyty Osieckie” 2013, nr 21, s. 25–31.
Google Scholar
Dworzaczkowa J., Z dziejów braci czeskich w Polsce, Poznań 2003.
Google Scholar
Dworzaczkowa J., Zniszczenie Leszna w roku 1656, „Rocznik Leszczyński” 1981, nr 5, s. 169–196. Dzieje Wielkopolski, red. J. Topolski, Poznań 1969.
Google Scholar
Frankiewicz E., Osieczna. Zarys historyczny, Leszno 1939.
Google Scholar
Historia Leszna, red. J. Topolski, Leszno 1997.
Google Scholar
Jędraś S., Osieczna i jej dzieje, Osieczna 2013.
Google Scholar
Kiec O., Historia protestantyzmu w Poznaniu od XVI do XXI wieku, Poznań 2015.
Google Scholar
Klint P., Stosunki wyznaniowe w miastach w miastach wielkopolskich na pograniczu polsko-śląskim i polsko-brandenburskim w XVI i XVII wieku, „Istorija ta Geografija” 2015, s. 91–97.
Google Scholar
Kłoczowski J., Dzieje chrześcijaństwa polskiego, Warszawa 2000.
Google Scholar
Kolbuszewski K., Przegląd prac z zakresu dziejów reformacji w Polsce, „Pamiętnik Literacki” 1928, t. XXV, nr 1–4, s. 490–506.
Google Scholar
Liniewicz C.W., Sprowadzenie reformatów do Osiecznej, „Zeszyty Osieckie” 1993, nr 1, s. 23–27.
Google Scholar
Małłek J., Reformacja i protestantyzm w Polsce i Prusach (XVI–XX w.), t. IV, Toruń 2012.
Google Scholar
Michalski M., Osieczna (Storchnest). Dawne widoki, Osieczna–Poznań 2005.
Google Scholar
Reformacja i tolerancja: jedność w różnorodności? Współistnienie różnych wyznań na ziemi wschowskiej i pograniczu wielkopolsko-śląskim, red. M. Małkus, K. Szymańska, Leszno 2015.
Google Scholar
Serwański M., Formy aktywności kolegium jezuickiego w Poznaniu w XVI–XVIII wieku, „Mazowieckie Studia Humanistyczne” 2002, nr 2, s. 31–39.
Google Scholar
Skibniewski M., Opactwo benedyktynów w Lubiniu. Perła wśród nizin, Poznań 1987.
Google Scholar
Śliwiński E., Sytuacja społeczno-polityczna w południowo-zachodniej Wielkopolsce w pierwszej połowie XVII wieku, „Zeszyty Osieckie” 1993, nr 1, s. 15–22.
Google Scholar
Śliwiński E., Sytuacja wyznaniowa w południowo-zachodniej Wielkopolsce od drugiej polowy XVI do pierwszej połowy XVII w., „Zeszyty Osieckie” 1994, nr 2, s. 19–26.
Google Scholar
Świderski B., Ilustrowany opis Leszna i ziemi leszczyńskiej, Leszno 1928.
Google Scholar
Taube A., Geschichte der evangelischen Kirchengemeinde Storchnest, Storchnest 1899.
Google Scholar
Tazbir J., Reformacja, kontrreformacja, tolerancja, Wrocław 1996.
Google Scholar
Tokarczyk A., Protestantyzm, Warszawa 1980.
Google Scholar
Urban M., Poewangelickie zabytki miasta Leszna, „Wielkopolski Biuletyn Konserwatorski” 2012, nr 5, s. 185–196.
Google Scholar
Werner A., Steffani J., Geschichte der evangelischen Parochien in der Provinz Posen, Lissa 1904.
Google Scholar
Wędzki A., Osieczna. Z dziejów miasta szlacheckiego w przedrozbiorowej Rzeczypospolitej (6), „Zeszyty Osieckie” 2003, nr 11, s. 9–11.
Google Scholar
Wędzki A., Przedlokacyjna Osieczna, „Zeszyty Osieckie” 2008, nr 16, s. 7–10.
Google Scholar
Woytschke T., Geschichte der Reformation in Polen, Leipzig 1911.
Google Scholar
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
