The Role of the Constantinopolitan Patriarch at the Early Byzantine Emperors’ Court

Abstract

Artykuł poświęcony został roli, jaką odgrywali biskupi Konstantynopola na dworze cesarzy bizantyńskich w IV-VI w. Analizując wybory stołecznych biskupów autorka wskazuje na rosnące zainteresowanie nimi panujących, którzy starali się o to, by tron patriarszy znalazł się w rękach odpowiadających im kandydatów. Przedstawiając działalność konstantynopolitańskich biskupów na dworze cesarskim autorka podkreśla fakt, iż umiejący pozyskać zaufanie władcy patriarchowie mogli prowadzić własną politykę personalną w kręgach kleru, czy też uczestniczyć w kreowaniu oficjalnego stanowiska zajmowanego przez cesarzy w sprawach kościelnych. Ich działalność nie pozostawała również bez wpływu na charakter i rodzaj ustaw opuszczających cesarską kancelarię. Poparcie ze strony władców umożliwiało im także rozszerzanie zakresu własnych kompetencji kosztem innych diecezji. Rosnący autorytet stołecznych biskupów powodował, iż byli oni pośrednikami między innymi duchownymi a dworem cesarskim. Odgrywali także istotną rolę w życiu politycznym państwa, o czym świadczy choćby postawa Jana Chryzostoma podczas buntu Gainasa, czy wystąpienie patriarchy Akacjusza skierowane przeciw uzurpatorowi Bazyliskosowi. Widomym wyrazem znaczenia konstantynopolitańskich patriarchów stał się, od drugiej połowy V w., ich udział w elekcji władców oraz celebrowanie obrzędu koronacyjnego.
Szczególne wymagania stawiane przed osobami pełniącymi tak ważną godność powodowały, iż nie wszyscy duchowni potrafili im podołać. Spora grupa stołecznych biskupów została zmuszona do odejścia z piastowanych stanowisk. Przyczynami tego zjawiska były: brak umiejętności współpracy z panującym i dworem cesarskim, reprezentowanie odmiennych przekonań religijnych niż miał aktualnie panujący władca, wreszcie zbyt słaba pozycja wobec konkurujących z konstantynopolitańskim biskupem duchownych. Na tronie patriarszym utrzymywali się ci, którzy potrafili dostosować się do wymagań stawianych im przez panującego, bowiem w ostatecznym rozrachunku to on był czynnikiem decydującym.