Uzbrojenie w testamentach żołnierzy armii koronnej w okresie wazowskim (1587–1668)
DOI:
https://doi.org/10.18778/0208-6050.114.05Słowa kluczowe:
testamenty, uzbrojenie, broń palna, broń biała, uzbrojenie ochronne, legaty testamentoweAbstrakt
Problematyką artykułu są zapisy dotyczące broni oraz uzbrojenia ochronnego w testamentach żołnierzy armii koronnej, pełniących swoją służbę w okresie wazowskim (1587–1668). W artykule przedstawione zostały zarówno informacje na temat testatorów: stan cywilny, formacja, w jakiej służyli, stopień wojskowy, jak i dane o czasie i okolicznościach powstania dokumentów. Niniejsza praca skupia się również na kwestii popularności konkretnych rodzajów zapisanej broni w legatach żołnierskich, a także cechach szczególnych (np. rodzaj zamka, budowa głowni, pochodzenie), jakimi określana była broń. Najczęściej zapisywaną grupą przedmiotów była broń palna. Testatorzy nieco rzadziej legowali uzbrojenie ochronne, zaś najrzadziej przekazywali spadkobiercom broń białą.
W tekście wyszczególnione zostały również grupy osób oraz instytucje będące odbiorcami zapisów testamentowych dotyczących broni i uzbrojenia. Najczęściej były to osoby związane z testatorami na płaszczyźnie zawodowej: wywodzący się ze szlachty towarzysze, pochodząca z niższych i uboższych warstw czeladź, pocztowi oraz kadra oficerska. W skład drugiej grupy odbiorców legatów testamentowych wchodzili członkowie rodzin testatorów. Legaty testamentowe przekazywane były również klasztorom oraz kościołom parafialnym. Legaty o najwyższej wartości materialnej kierowane były do towarzyszy broni, członków rodzin oraz instytucji kultu religijnego. Uzbrojenie zaczepne i ochronne trafiało również do małżonek testatorów, które otrzymywały broń częściej jako zabezpieczenie majątkowe, a nie jako przedmioty służące do walki. Broń o mniejszej wartości legowana była dla czeladzi.
Pobrania
Bibliografia
Archiwum Narodowe w Krakowie [ANK], Księgi grodzkie krakowskie, księgi relacji, sygn. 664, 711, 718, 734, 736, 738, 749, 752, 755, 766–767, 776, 967
Google Scholar
Archiwum Narodowe w Krakowie [ANK], Księgi grodzkie sądeckie, księgi relacji, sygn. 124, 127, 138
Google Scholar
Archiwum Państwowe w Lublinie [APL], Księgi grodzkie chełmskie, księgi inskrypcji, sygn. 20
Google Scholar
Archiwum Państwowe w Lublinie [APL], Księgi grodzkie chełmskie, księgi relacji, sygn. 78, 104–106
Google Scholar
Archiwum Państwowe w Lublinie [APL], Księgi grodzkie lubelskie, księgi relacji, sygn. 52, 59, 69, 91, 96, 99
Google Scholar
Centralne Państwowe Archiwum Historyczne Ukrainy w Kijowie (Central’nij Deržavnij Ìstoričnij Arhiv Ukraїni m. Kiїv) [CDIAUK], fond 25, opis 1, sprawy 60, 139, 247, 280
Google Scholar
Centralne Państwowe Archiwum Historyczne Ukrainy w Kijowie (Central’nij Deržavnij Ìstoričnij Arhiv Ukraїni m. Kiїv) [CDIAUK], fond 28, opis 1, sprawy 75, 123
Google Scholar
Centralne Państwowe Archiwum Historyczne Ukrainy we Lwowie (Central’nij deržavnij ìstoričnij arhìv Ukraïni, L’vìv) [CDIAUL], fond 9, opis 1, sprawy 365, 368–369, 372, 377–378, 381–383, 385–386, 388–389, 394, 396
Google Scholar
Testamenty szlacheckie z ksiąg grodzkich i ziemskich ziemi halickiej z XVII wieku, wyd. P. Klint, K. Rzemieniecki, J. Węglorz, Wrocław 2018.
Google Scholar
Testamenty szlacheckie z ksiąg grodzkich wielkopolskich z lat 1631–1655, wyd. P. Klint, Poznań–Wrocław 2008.
Google Scholar
Testamenty szlacheckie z ksiąg grodzkich wielkopolskich z lat 1657–1680, wyd. P. Klint, Wrocław 2011.
Google Scholar
Testamenty szlacheckie z ksiąg grodzkich wielkopolskich z lat 1681–1700, wyd. P. Klint, Wrocław 2015.
Google Scholar
Testamenty szlacheckie z ksiąg grodzkich ziemi sanockiej z XVII wieku, wyd. P. Klint, K. Rzemieniecki, Wrocław 2020.
Google Scholar
Dumanowski J., „Pompa funebris”? Z testamentów szlachty wielkopolskiej z XVIII w., [w:] Wesela, chrzciny i pogrzeby w XVI–XVIII wieku. Kultura życia i śmierci, red. H. Suchojad, Warszawa 2001, s. 315–322.
Google Scholar
Gradowski M., Żygulski Z. jun., Słownik uzbrojenia historycznego, Warszawa 2000.
Google Scholar
Karpiński A., Zapisy „pobożne” i postawy religijne mieszczek polskich w świetle testamentów z drugiej połowy XVI i XVII w., [w:] Triumfy i porażki. Studia z dziejów kultury polskiej XVI–XVIII w., red. M. Bogucka, Warszawa 1989, s. 203–234.
Google Scholar
Kobielski S., Polska broń. Broń palna, Wrocław 1975.
Google Scholar
Kwaśniewicz W., 1000 słów o dawnej broni palnej, Warszawa 1987.
Google Scholar
Kwaśniewicz W., Leksykon broni białej i miotającej, Warszawa 2003.
Google Scholar
Kwaśniewicz W., Leksykon dawnej broni palnej, Warszawa 2004.
Google Scholar
Kwaśniewicz W., Leksykon uzbrojenia ochronnego, Warszawa 2005.
Google Scholar
Nagielski M., Testament oboźnego koronnego i starosty chmielnickiego Mikołaja Stogniewa, porucznika chorągwi husarskiej JKMci Władysława IV, „Studia Historyczno-Wojskowe” [Zabrze] 2008, t. II (za rok 2007), s. 263–275.
Google Scholar
Podhorodecki L., Stanisław Żółkiewski, Warszawa 1988.
Google Scholar
Popiołek B., Woli mojej ostatniej testament ten… Testamenty staropolskie jako źródło do historii mentalności XVII i XVIII wieku, Kraków 2009.
Google Scholar
Pośpiech A., Pułapka oczywistości. Pośmiertne spisy ruchomości szlachty wielkopolskiej z XVII wieku, Warszawa 1992.
Google Scholar
Srogosz T., Życie codzienne żołnierzy armii koronnej i litewskiej w XVII wieku, Oświęcim 2018.
Google Scholar
Suchojad H., Metodologiczne i praktyczne uwarunkowania edycji testamentów – kilka uwag na kanwie publikacji „Cui contingit nasci…”, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” 2015, t. LXIII, nr 4, s. 603–609.
Google Scholar
Zielińska K., Więzi społeczne na Mazowszu w połowie XVII w. w świetle konsystorza pułtuskiego, „Przegląd Historyczny” 1986, t. LXXVII, z. 1, s. 46–58.
Google Scholar
Żygulski Z. jun., Broń w dawnej Polsce na tle uzbrojenia Europy i Bliskiego Wschodu, Warszawa 1982.
Google Scholar
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
