Przygotowanie kolei polskich do mobilizacji i wojny w 1939 roku. Rola gen. bryg. Aleksandra Szychowskiego
DOI:
https://doi.org/10.18778/0208-6050.111.12Słowa kluczowe:
Szefostwo Komunikacji Wojskowych Naczelnego Wodza, plany wojenne, generał Aleksander Szychowski, wojna obronna Polski 1939 r., II wojna światowa, kolejAbstrakt
Wśród wielu problemów związanych z funkcjonowania państwa, przed którymi stanęła powstała po I wojnie światowej Rzeczpospolita Polska, jednym z ważniejszych była konieczność odbudowy i rozwoju transportu, którego ważnym elementem było kolejnictwo. Odziedziczona po zaborcach infrastruktura kolejowa oraz jej poziom rozwoju w znaczny sposób różniły się od siebie. W odróżnieniu od zaboru pruskiego i austriackiego słabiej rozwinięte było kolejnictwo zaboru rosyjskiego. Zniszczenia wojenne były widoczne, zarówno w sprzęcie kolejowym, jak i liniach kolejowych, mostach, wiaduktach, składnicach czy dworcach kolejowych, co pokazywało ogrom przedsięwzięć, przed którymi stało odradzające się państwo. Rozwój połączeń kolejowych był ważny nie tylko dla gospodarki, ale ze względu na geopolityczne położenie Polski, jej bezpieczeństwo i obronność. Od początku planowania wojskowego w Sztabie Generalnym (Głównym), Generalnym Inspektoracie Sił Zbrojnych czy Ministerstwie Spraw Wojskowych zakładano konieczność stworzenia możliwości szybkiego przemieszczania się transportów wojskowych w potrzebne rejony kraju. W okresie poprzedzającym wybuch II wojny światowej powstawały plany wojenne, dotyczące również komunikacji wojskowych (mobilizacja alarmowa i powszechna, transporty wojenne), uwzględniające konflikt z Niemcami lub ZSRS. W pracach nad tymi planami brała udział grupa Szefostwa Komunikacji Wojskowych Naczelnego Wodza, kierowana przez ministra komunikacji Juliusza Urlicha. W gronie tym ważną rolę odegrał szef Eszelonu I, gen. bryg. Aleksander Szychowski. Przedmiotem analiz w prezentowanym artykule jest jego ocena prac nad przygotowaniem planów transportowych (w ramach planu wojennego „Z”) oraz skuteczności ich wykonania.
Pobrania
Bibliografia
Centralne Archiwum Wojskowe Wojskowego Biura Historycznego w Warszawie [CAW WBH], „Dziennik Personalny MSWojsk.” z 1920, nr 30; 1922, nr 13; 1924, nr 44, 1926, nr 12 i 18; 1927, nr 130; 1928, nr 12; 1929, nr 3, 15, 20 i 51; 1930, nr 9 i 15; 1934, nr 9; 1937, nr 18
Google Scholar
Centralne Archiwum Wojskowe Wojskowego Biura Historycznego w Warszawie [CAW WBH], „Dziennik Rozkazów MSWojsk.” z 13 II 1919, nr 16, poz. 550; 18 II 1919, nr 18, poz. 586; 26 VI 1919, nr 70; nr 14 z 1923, poz. 41 („Dodatek Tajny” nr 10)
Google Scholar
Centralne Archiwum Wojskowe Wojskowego Biura Historycznego w Warszawie [CAW WBH], Dziennik Ustaw z 27 X 1940
Google Scholar
Centralne Archiwum Wojskowe Wojskowego Biura Historycznego w Warszawie [CAW WBH], Kolekcja generałów i wyższych osobistości. Akta personalne gen. Aleksandra Szychowskiego, sygn. I.480.596
Google Scholar
Centralne Archiwum Wojskowe Wojskowego Biura Historycznego w Warszawie [CAW WBH], Rocznik Oficerski [Warszawa] 1923, 1924, 1928, 1932
Google Scholar
Centralne Archiwum Wojskowe Wojskowego Biura Historycznego w Warszawie [CAW WBH], „Tajny Dziennik Personalny MSWojsk.” z 19 III 1939, nr 2
Google Scholar
Instytut Józefa Piłsudskiego w USA, Nowy Jork, Archiwum Józefa Piłsudskiego. Referat Personalny GISZ, sygn. 701/1/120, opinie pułkowników saperów (1928), http://archiwa.pilsudski.org/teczka.php?nonav=&nrar=701&nrzesp=1&sygn=120 (dostęp: 2 XII 2018)
Google Scholar
Instytut Polski i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie [IPMS], Relacje z Kampanii 1939 roku. Szef Komunikacji NW – relacja gen. bryg. Aleksandra Szychowskiego, sygn. B. I.10a, https://www.pism.co.uk/dokumenty_bl.htm (dostęp: 22 XI 2018)
Google Scholar
Bujniewicz I., Kolejnictwo w przygotowaniach obronnych Polski w latach 1935–1939, [w:] Kolejnictwo w polskich przygotowaniach obronnych i kampanii wrześniowej, red. A. Wesołowski, N. Bujniewicz, t. I, cz. 1 (Opracowania i dokumenty), Warszawa 2011, s. 19–139.
Google Scholar
Hulewicz B., Wielkie wczoraj w małym kręgu, Warszawa 1973.
Google Scholar
Kwiatkowski E., Dziennik lipiec 1939 – sierpień 1940, oprac. M. M. Drozdowski, Rzeszów 2003.
Google Scholar
Mjr dypl. Józef Klepaczko, oficer transportowy Szefostwa Komunikacji Wojskowych Sztabu Głównego. Protokół przesłuchania, Londyn, 30 listopada 1943 r., [w:] Kolejnictwo w polskich przygotowaniach obronnych i kampanii wrześniowej, red. A. Wesołowski, N. Bujniewicz, t. I, cz. 2 (Relacje), Warszawa 2011, s. 251–255.
Google Scholar
Mjr dypl. Leon Nowosilski, kierownik Samodzielnego Referatu Planów Komunikacji Wojskowych, szef Wydziału Operacyjno-Transportowego Szefostwa Komunikacji Wojskowych Sztabu Naczelnego Wodza. Spostrzeżenia dotyczące przygotowań i działań wojennych w zakresie komunikacji. Sables d’Or, 23 marca 1940 r., [w:] Kolejnictwo w polskich przygotowaniach obronnych i kampanii wrześniowej, red. A. Wesołowski, N. Bujniewicz, t. I, cz. 2 (Relacje), Warszawa 2011, s. 115–175.
Google Scholar
Narbut-Łuczyński A. J., U kresu wędrówki. Wspomnienia, Londyn 1966.
Google Scholar
Przygotowania komunikacji wojskowej do wojny w 1939 roku. Relacja gen. bryg. Aleksandra Szychowskiego, oprac. W. Rawski, Z. Wojciechowski, „Przegląd Historyczno-Wojskowy” 2005, R. VI, nr 4, s. 167–189.
Google Scholar
Rybka R., Stepan K., Awanse oficerskie w Wojsku Polskim 1935–1939, Kraków 2003.
Google Scholar
Rybka R., Stepan K., Rocznik Oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939, Kraków 2006.
Google Scholar
Stachiewicz W., Pisma, t. I (Przygotowania wojenne w Polsce w 1935–1939), „Zeszyty Historyczne” 1977, nr 40, s. 10–239.
Google Scholar
Stachiewicz W., Wolności dochować żołnierskiej. Przygotowania wojenne w Polsce 1935–1939 oraz kampania 1939 w relacjach i rozważaniach szefa Sztabu Głównego i szefa Sztabu naczelnego Wodza, Warszawa 1998.
Google Scholar
Szychowski A., Charakterystyka planu transportowego. Wypadek „Z” i jego przygotowanie, [w:] Kolejnictwo w polskich przygotowaniach obronnych i kampanii wrześniowej, red. A. Wesołowski, N. Bujniewicz, t. I, cz. 2 (Relacje), Warszawa 2011, s. 10–100.
Google Scholar
Barszczewski Z., Sylwetki saperów, Warszawa 2001.
Google Scholar
Czarnecka R., Organizacja oraz zadania Oddziału IV i Wojskowej Służby Komunikacyjnej Sztabu Głównego (Generalnego) WP w latach 1921–1939, „Biuletyn Wojskowej Służby Archiwalnej” 2001, nr 24, s. 8–25.
Google Scholar
Czy wiesz, kto to jest?, red. S. Łoza, Warszawa 1983.
Google Scholar
Dobrzycki B., Koleje byłego zaboru pruskiego i ich rozwój, „Inżynier Kolejnictwa” 1928, nr 11, s. 354.
Google Scholar
Dubicki T., Żołnierze polscy internowani w Rumunii w latach 1939–1941, Warszawa 1990.
Google Scholar
Eberhardt J., Koleje na ziemiach polskich w czasie wojny światowej, „Inżynier Kolejowy” 1928, nr 11, s. 336–339.
Google Scholar
Jaskuła A., Radomski J. A., Aleksander Szychowski, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XLIX, Warszawa–Kraków 2014, s. 524–526.
Google Scholar
Kisielewicz D., Oficerowie polscy w niewoli niemieckiej w czasie II wojny światowej, Opole 1998.
Google Scholar
Koreś D., Wpływ Oddziału III Operacyjnego Sztabu Głównego Wojska Polskiego na rozwój komunikacji drogowej w Polsce w latach 1935–1939. Przyczynek do zagadnienia, „UR Journal of Humanities and Social Sciences” 2018, nr 4(9), s. 5–34.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.15584/johass.2018.4.1
Kośmider T., Planowanie wojenne w Polsce w latach 1921–1926, Toruń 2001.
Google Scholar
Kozłowski E., Wojsko polskie 1936–1939. Próby modernizacji i rozbudowy, Warszawa 1964.
Google Scholar
Krüger A. W., Rys historyczny przejęcia austriackich kolei państwowych w obrębie Dyrekcji kolei państwowych w Krakowie przez władze polskie, „Inżynier Kolejnictwa” 1928, nr 11, s. 339–345.
Google Scholar
Kryska-Karski T., Żurakowski S., Generałowie Polski Niepodległej, Warszawa 1991.
Google Scholar
Krzyżanowski A., Koleje polskie przed wojną, „Przegląd Komunikacyjny” 1945, nr 3–4, s. 108–111.
Google Scholar
Mały rocznik statystyczny 1939, Warszawa 1939.
Google Scholar
Miszke A., Przyszłość i rozwój kolei polskich na tle ogólnego stanu nowoczesnych środków komunikacyjnych, „Inżynier Kolejnictwa” 1939, nr 6, s. 15–27.
Google Scholar
Polskie Siły Zbrojne w drugiej wojnie światowej, t. I (Kampania wrześniowa 1939), cz. 1 (Polityczne i wojskowe położenie Polski przed wojną), Londyn 1951.
Google Scholar
Rocznik statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej 1920/22, Warszawa 1923.
Google Scholar
Sękowski P., Akcja „wycofania”. Ewakuacja wybranych grup Polaków z polsko-niemieckiego obszaru przygranicznego w 1939 roku, „Bezpieczeństwo. Teoria i Praktyka” 2017, nr 1, s. 207–228.
Google Scholar
Stawecki P., Generałowie polscy w wojnie obronnej 1939 roku i dalsze losy wojenne, cz. 2, „Przegląd Historyczno-Wojskowy” 2015, nr 66, s. 93–94.
Google Scholar
Stawecki P., Oficerowie dyplomowani Wojska Polskiego Drugiej Rzeczypospolitej, Wrocław–Warszawa 1997.
Google Scholar
Stawecki P., Słownik biograficzny generałów Wojska Polskiego 1918–1939, Warszawa 1994.
Google Scholar
Sztolcman S., Koleje odziedziczone przez Polskę w b. zaborze rosyjskim, „Inżynier Kolejowy” 1928, nr 11, s. 373–376.
Google Scholar
Szychowski A., Koleje Rosji Sowieckiej, „Bellona” 1923, R. VI, t. IX, s. 49–74.
Google Scholar
Szychowski A., Koleje wojskowe w służbie wojennej (1918 r.–1920 r.), „Bellona” 1922, R. V, t. VII, z. 2, s. 151–166.
Google Scholar
Szychowski A., Pociągi pancerne. „Bellona” 1923, R. VI, t. IX, s. 162–179.
Google Scholar
Szychowski A., Wojska kolejowe i ich zadania w ubiegłej wojnie polsko-bolszewickiej (1918–1920 r.), „Bellona” 1922, R. V, t. VII, z. 1, s. 162–171.
Google Scholar
Szychowski A., Ehrlich J., Studium organizacji kolejnictwa wojskowego w wojnach: światowej (1914–1918) i polsko-rosyjskiej (1918–1920), „Bellona” 1931, R. XIII, z. 2, s. 375–394.
Google Scholar
Wojtaszak A., Generalicja Wojska Polskiego w latach 1935–1939. (Analiza grupy funkcjonalno-dyspozycyjnej), Szczecin 2018, s. 306–307.
Google Scholar
Wojtaszak A., Generałowie Aleksander Litwinowicz i Aleksander Szychowski oraz ich związki ze Szczecinem, [w:] „Pomorze Militarne III”: Generałowie i wybrani dowódcy Wojska Polskiego związani z Pomorzem Zachodnim red. K. Kozłowski, A. Wojtaszak, Szczecin 2009, s. 11–27.
Google Scholar
https://polona.pl/item/mapa-polskich-kolei-panstwowych-iprywatnych-oraz-liniisamochodowych-p-k-p,Njk1MDY5Njg/0/#info (dostęp: 20 V 2021).
Google Scholar
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
