Radbruch czy Kelsen? Rozwiązanie dylematu ukarania zbrodniarzy nazistowskich w Norymberdze z perspektywy filozoficznoprawnej i historycznej

Agata Dąbrowska

doi:10.18778/0208-6050.115.07

Autor

Agata Dąbrowska Uniwersytet Łódzki https://orcid.org/0000-0001-9708-0657

DOI:

https://doi.org/10.18778/0208-6050.115.07

Słowa kluczowe:

formuła Gustava Radbrucha, Hans Kelsen, lex retro non agit, filozofia prawa, procesy norymberskie, sprawiedliwość tranzycyjna

Abstrakt

Problematyka osądu zbrodniarzy wojennych znajduje się w obszarze zainteresowań prawników, ale także historyków. Zaproponowane interdyscyplinarne badania mają na celu porównanie tych perspektyw pod dwoma względami. Pierwszy aspekt dotyczy dylematów związanych z procesami norymberskimi i podstawami skazywania zbrodniarzy wojennych w ujęciu filozoficznoprawnym i historycznym. Drugi aspekt – stricte filozoficznoprawny – obejmuje analizę przyjęcia formuły Gustava Radbrucha przez doktrynę oraz zestawienie jej z mniej spopularyzowaną koncepcją Hansa Kelsena dotyczącą wykładni zasady lex retro non agit. Takie ujęcie problemu otwiera nowe pole do dyskursu między prawnikami, filozofami a historykami.

Pobrania

Brak dostępnych danych do wyświetlenia.

Bibliografia

Churchill W., Winston S. Churchill: His Complete Speeches 1897–1963, ed. R.R. James, vol. VI, New York 1974.
Google Scholar

Kelsen H., Collective and Individual Responsibility in International Law with Particular Regard to the Punishment of War Criminals, "California Law Review" 1943, vol. XXXI, no. 5, pp. 530–571. https://doi.org/10.2307/3477207
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.2307/3477207

Kelsen H., Czysta teoria prawa, ed. A. Bosiacki, Warszawa 2014.
Google Scholar

Kelsen H., Will the Judgement in the Nuremberg Trial Constitute a Precedent in International Law?, "The International Law Quarterly" 1947, vol. I, no. 2, pp. 153–171.
Google Scholar

Radbruch G., Filozofia prawa, Warszawa 2009.
Google Scholar

Radbruch G., Fünf Minuten Rechtsphilosophie, [in:] G. Radbruch, Gesamtausgabe, Bd. III (Rechtsphilosophie III), Heidelberg 1990, pp. 78–79.
Google Scholar

Radbruch G., Pięć minut filozofii prawa, [in:] G. Radbruch, Filozofia prawa, Warszawa 2009, pp. 241–243.
Google Scholar

Radbruch G., Ustawa i prawo, trans. J. Zajadło, "Lus et Lex" 2002, no. 1 (Przedruki), pp. 157–163.
Google Scholar

Radbruch G., Ustawowe bezprawie i ponadustawowe prawo, [in:] G. Radbruch, Filozofia prawa, Warszawa 2009, pp. 244–254.
Google Scholar

Barczewski M. et al., Fascynujące Ścieżki Filozofii Prawa 2, ed. J. Zajadło, K. Zeidler, Warszawa 2021.
Google Scholar

Biddiss M.D., Dziedzictwo procesu norymberskiego z perspektywy historii, Poznań 2003, Wykłady IH UAM w Poznaniu, t. VII.
Google Scholar

Crowe J., Not-so-Easy Cases, "Statute Law Review" 2019, vol. XL, no. 1, pp. 79–82. https://doi.org/10.1093/slr/hmy027
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1093/slr/hmy027

Haldemann F., Gustav Radbruch vs. Hans Kelsen: A Debate on Nazi Law, "Ratio Jurisprudence" 2005, vol. XVIII, no. 2, pp. 162–178. https://doi.org/10.1111/j.1467-9337.2005.00293.x
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1111/j.1467-9337.2005.00293.x

Heydecker J.J., Leeb J., Proces w Norymberdze, Warszawa 2009.
Google Scholar

Kosielińska-Grabowska U., Idea sprawiedliwości u Gustawa Radbrucha, [in:] Rozdroża sprawiedliwości we współczesnej myśli filozoficznoprawnej: praca zbiorowa, ed. B. Wojciechowski, M.J. Golecki, Toruń 2008, pp. 75–96.
Google Scholar

Lubertowicz M., Lex iniustissima non est lex. Formuła Gustava Radbrucha jako alternatywa dla Międzynarodowego Systemu Ochrony Praw Człowieka, "Studia Erasmiana Wratislaviensia" 2010, z. 4, pp. 316–378.
Google Scholar

Machcewicz P., Droga do Norymbergi. Geneza sądowych rozliczeń ze zbrodniami III Rzeszy, "Pamięć i Sprawiedliwość" 2015, nr 1(25), pp. 79–111.
Google Scholar

Materiały norymberskie. Umowa, statut, akt oskarżenia, wyrok, radzieckie wotum, oprac. i zaopatrzyli wstępem J. Sawicki, T. Cyprian, Warszawa 1948.
Google Scholar

Rotfeld A.D., Lemkin Rafał, [in:] Wielka encyklopedia prawa, t. IV (Prawo międzynarodowe publiczne), ed. D. Pyć, J. Symonides, Warszawa 2014, pp. 209–210.
Google Scholar

Snarski T., Debata Hart – Fuller i jej znaczenie dla filozofii prawa, Gdańsk 2018.
Google Scholar

Snarski T., Sprawiedliwość transformacyjna, filozofia prawa i rozliczanie przeszłości przez demokratyczne państwo prawa, "Pamięć i Sprawiedliwość" 2010, t. II, nr 16, pp. 211–228.
Google Scholar

Stankiewicz M., Zasady odpowiedzialności zbrodniarzy wojennych przed Międzynarodowym Trybunałem Wojskowym, "Studia Prawnoustrojowe" 2006, nr 6, pp. 145–162.
Google Scholar

Nowicki M.A., Streletz, Kessler i Krenz przeciwko Niemcom – wyrok ETPC z dnia 22 marca 2001 r.; skargi nr 34044/96, 35532/97 i 44801/98, [in:] Nowy Europejski Trybunał Praw Człowieka. Wybór orzeczeń 1999–2004, ed. M.A. Nowicki, Kraków–Zakamycze 2005, pp. 754.
Google Scholar

Wichert W., Ustawa o pełnomocnictwach (Ermächtigungsgesetz) z 23 marca 1933 roku jako katalizator budowy państwa wodzowskiego w Niemczech, "Acta Universitatis Wratislaviensis" nr 3959, Studia nad Autorytaryzmem i Totalitaryzmem 2019, t. XLI, nr 4, pp. 21–47. https://doi.org/10.19195/2300-7249.41.4.2
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.19195/2300-7249.41.4.2

Widłak T., Teoria i filozofia prawa międzynarodowego Hansa Kelsena, Gdańsk 2018.
Google Scholar

Wierczyńska K., Pojęcie ludobójstwa w kontekście orzecznictwa międzynarodowych trybunałów karnych "ad hoc", Warszawa 2010.
Google Scholar

Woleński J., O formule Radbrucha, "Principia" 2015, t. LXI–LXII, pp. 5–18.
Google Scholar

Zajadło J., Formuła Radbrucha. Filozofia na granicy pozytywizmu prawniczego i prawa natury, Gdańsk 2001.
Google Scholar

Zajadło J., Odpowiedzialność za mur. Procesy strzelców przy murze berlińskim, Gdańsk 2003.
Google Scholar

Zajadło J., Po co prawnikom filozofia prawa?, Warszawa 2008.
Google Scholar

Zajadło J., Radbruch, Sopot 2016, Horyzonty Filozofii Prawa, t. I.
Google Scholar

Gesetz zur Behebung der Not von Volk und Reich ("Ermächtigungsgesetz") vom 24. März 1933, http://www.verfassungen.de/de33-45/ermaechtigungsgesetz33.htm (dostęp: 27 XI 2021).
Google Scholar

Kelsen H., The Rule Against Ex Post Facto Laws and the Prosecution of the Axis War Criminals, https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=3471796 (dostęp: 1 XII 2021).
Google Scholar

Rovira Gracia-Salmones M., Not Just Pure Theory: Hans Kelsen (1881–1973) and International Criminal Law, "SSRN Electronic Journal" 2019, https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=3471796 (dostęp: 5 XII 2021).
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.2139/ssrn.3471796