The changes in social and demographic structure of large housing estates in post-socialist Poland and their main determinants

Ewa Szafrańska

doi:10.18778/1508-1117.30.01

Autor

Ewa Szafrańska Institute of Urban Geography and Tourism Studies, Faculty of Geographical Sciences, University of Łódź

DOI:

https://doi.org/10.18778/1508-1117.30.01

Słowa kluczowe:

wielkie osiedla mieszkaniowe, miasto postsocjalistyczne, zmiany społeczne i demograficzne, kraje CEE, Polska

Abstrakt

Wielkie prefabrykowane osiedla mieszkaniowe powstawały w całej Europie, jednakże czynniki polityczne i ideologiczne przyczyniły się do tego, że na największą skalę rozwinęły się w krajach realnego socjalizmu. Obecnie nadal stanowią one około 30–40% zasobów mieszkaniowych w tej części Europy. W artykule omówiono przemiany wielkich osiedli mieszkaniowych, jakie zaszły w Polsce w ciągu 25 lat po upadku komunizmu. Głównym celem badań była odpowiedź na następujące pytania: (1) Jak zmieniły się struktury społeczne i demograficzne dużych osiedli mieszkaniowych w Polsce od czasu upadku socjalizmu? (2) Jakie są główne determinanty tych procesów? (3) Czy procesy zachodzące w tych osiedlach odzwierciedlają negatywne zjawiska degradacji społecznej obserwowane w wielu krajach Europy Zachodniej? Podstawą opracowania był przegląd dostępnej literatury dotyczącej przekształceń wielkich osiedli mieszkaniowych w kilku dużych miastach Polski oraz wyniki badań własnych przeprowadzonych w jednym z największych miast w kraju, jakim jest Łódź.

Bibliografia

Basista A., 2001, Betonowe dziedzictwo, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa. Ciesiółka P., 2010, Rehabilitacja zabudowy blokowej na przykładzie osiedla Jana III Sobieskiego w Poznaniu, [in:] Jażdżewska I. (ed.), Osiedla blokowe w strukturze przestrzennej miast, XXIII Konwersatorium Wiedzy o Mieście, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź: 89–100.
Google Scholar

Coudroy de Lille L., 2000, Jak dalece można porównywać miasta europejskie? Refleksje nad procesami i pojęciami na przykładzie osiedli mieszkaniowych we Francji i w Polsce, [in:] Jażdżewska I. (ed.), Miasto postsocjalistyczne – organizacja przestrzeni miejskiej i jej przemiany, XIII Konwersatorium Wiedzy o Mieście, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź: 99–112.
Google Scholar

Czepczyński M., 1999, Rozwój i upadek koncepcji osiedli blokowych, „Biuletyn KPZK PAN”, 190: 49–67.
Google Scholar

Dekker K., Halls S., van Kempen R., Tosics I., 2005, Restructuring large housing estates in European cities: an introduction, [in:] van Kempen R., Dekker K., Hall S., Tosics I. (eds.), Restructuring large housing estates in Europe, Policy Press, Bristol, UK: 1–17. Enyedi G., 1998, Transformation in Central European postsocialist cities, [in:] Enyedi G. (ed.), Social change and urban restructuring in Central Europe, Akademiai Kiadó, Budapest: 9–34.
Google Scholar

Éróss A., 2013, Past and Present of Large Housing Estates in Visegrad Countries and Armenia, „Hungarian Geographical Bulletin”, 62 (1), Hungarian Academy of Science: 77–82.
Google Scholar

Gorczyca K., 2009, Wielkie osiedla mieszkaniowe – diagnoza stanu obecnego. Podejmowane działania rewitalizacyjne, [in:] Jarczewski W. (ed.), Przestrzenne aspekty rewitalizacji, Instytut Rozwoju Miast, Kraków: 89–123.
Google Scholar

Gorczyca K., 2016, The social transformation of large housing estates in Poland at the turn of the 21st century, „Sociologicky časopis / Czech Sociological Review”, 52 (6): 861–892.
Google Scholar

Górczyńska M., 2008, Percepcja i waloryzacja osiedla mieszkaniowego (na podstawie badań prowadzonych w Warszawie w ramach projektu RESTATE), „Przegląd Geograficzny”, 2, IGIPZ PAN: 267–286.
Google Scholar

Jakóbczyk-Gryszkiewicz J., 2013, Procesy studentyfikacji w Łodzi, [in:] Jakóbczyk-Gryszkiewicz J. (ed.), Procesy gentryfikacji, cz. II, XXVI Konwersatorium Wiedzy o Mieście, Uniwersytet Łódzki, Łódź: 95–107.
Google Scholar

Jałowiecki B., 1995, Miasto polskie – między utopią a rzeczywistością, [in:] Starosta P. (ed.), Zbiorowości terytorialne i więzi społeczne, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź: 36–43.
Google Scholar

Jarosz D., 2010, Mieszkanie się należy... Studium z peerelowskich praktyk społecznych, Oficyna Wydawnicza Aspra JR, Warszawa.
Google Scholar

Jencks Ch., 1987, Ruch nowoczesny w architekturze, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, Warszawa.
Google Scholar

Jerschina J., Lesińska E., Pytliński Ł., Siwek H., 2012, Badania poczucia bezpieczeństwa mieszkańców Prądnika Czerwonego w Krakowie, [in:] Czapska J. (ed.), Zapobieganie przestępczości przez kształtowanie przestrzeni, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków: 201–247.
Google Scholar

Kabisch S., Grossmann K., 2013, Challenges for large housing estates in light of population decline and ageing. Results of a long-term survey in East Germany, „Habitat International”, 39: 232–239.
Google Scholar

Kiciński A., 2004, Poland. A future for the ‘blokowisko’?, [in:] Turkington R., van Kempen R., Wassenberg F. (eds.), High-rise housing in Europe. Current trends and future prospects, Delft University Press, Delft: 187–202.
Google Scholar

Knorr-Siedow T., 1996, Present and future outlook for large housing estates, http://www.eaue.de/Housing/housfut/htm (accessed on: 20.02.2014).
Google Scholar

Kotus J., 2007, Natura wielkomiejskich sąsiedztw, Wydawnictwo Uniwersytetu Adama Mickiewicza, Poznań.
Google Scholar

Kovács Z., Douglas M., 2004, Hungary. From socialist ideology to market reality, [in:] Turkington R., van Kempen R., Wassenberg F. (eds.), High-rise housing in Europe. Current trends and future prospects, Delft University Press, Delft: 231–248.
Google Scholar

Kovács Z., Herfert G., 2012, Development pathways of large housing estates in post-socialist cities: an international comparison, „Housing Studies”, 27 (3): 324–342.
Google Scholar

Kozłowski S., 2010, Przeszkody i bariery na drodze humanizacji osiedli, [in:] Jażdżewska I. (ed.), Osiedla blokowe w strukturze przestrzennej miast, XXIII Konwersatorium Wiedzy o Mieście, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź: 73–87.
Google Scholar

Large housing estates in Poland. Territorial enclosure, privatisation of the public space, RESATE, Conference for researchers and policymakers, 19–21.05.2005, Ljubljana, Slovenia, http://restate.geo.uu.nl/conference/posterexhibition/Poland1.pdf (accessed on: 18.08.2013).
Google Scholar

Lewicka M., 2004, Identyfikacja z miejscem zamieszkania mieszkańców Warszawy: determinanty i konsekwencje, [in:] Grzelak J., Zarycki T. (eds.), Społeczna mapa Warszawy, Wydawnictwo Scholar, Warszawa: 273–315.
Google Scholar

Marcińczak S., 2009, Przemiany struktury społeczno-przestrzennej Łodzi w latach 1988– 2005, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
Google Scholar

Matlovič R., Ira V., Sýkora L., Szczyrba Z., 2001, Procesy transformacyjne struktury przestrzennej miast postkomunistycznych na przykładzie Pragi, Bratysławy, Ołomuńca oraz Preszowa, [in:] Jażdżewska I. (ed.), Miasto postsocjalistyczne – organizacja przestrzeni miejskiej i jej przemiany, XIV Konwersatorium Wiedzy o Mieście, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź: 243–252.
Google Scholar

Musterd S., van Kempen R., 2005, Large-scale housing estates in European cities: opinions of residents on recent developments. RESTATE, Utrecht University, Utrecht.
Google Scholar

Nowakowski M., 2013, Sto lat planowania przestrzeni polskich miast (1910–2010), Oficyna Naukowa, Warszawa.
Google Scholar

Prak N.L., Premius H., 1986, A model for the analysis of the decline of postwar housing, „The International Journal of Urban and Regional Research”, 10: 1–7.
Google Scholar

Rembarz G., 2010, Rola przestrzeni publicznej w odnowie i kształtowaniu miejskiego środowiska mieszkaniowego, [in:] Lorens P., Martyniuk-Pęczek J. (eds.), Zarządzanie rozwojem przestrzennym miast, Urbanista, Gdańsk: 138–156.
Google Scholar

RębowskaA., 2000, Rehabilitacjablokowisk, [in:] Ziobrowski Z., Ptaszycka-Jackowska D., Rębowska A., Geissler A. (eds.), Odnowa miast. Rewitalizacja, rehabilitacja, restrukturyzacja, Instytut Gospodarki Przestrzennej i Komunalnej, Kraków: 85–105.
Google Scholar

Rębowska A., Jeżak J., Rydzik W., Węgłowski M., 2006, Strategie rehabilitacji „blokowisk”, Instytut Rozwoju Miast, Kraków.
Google Scholar

Rodzoś J., Flaga M., 2010, Nowa sytuacja społeczna starych osiedli mieszkaniowych na przykładzie osiedla im A. Mickiewicza w Lublinie, [in:] Jażdżewska I. (ed.), Osiedla blokowe w strukturze przestrzennej miast, XXIII Konwersatorium Wiedzy o Mieście, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź: 101–118.
Google Scholar

Rykiel Z., 1999, Przemiany struktury społeczno-przestrzennej miasta polskiego a świadomość terytorialna jego mieszkańców, „Prace Geograficzne”, 170, IGiPZ PAN.
Google Scholar

Sagan I., 2000, Miasto. Scena konfliktów i współpracy, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk.
Google Scholar

Smith D.P., 2002, Patterns and processes of studentification in Leeds, „Regional Review”, 12 (1): 14–16.
Google Scholar

Stanilov K., 2007, Housing trends in Central and Eastern European cities during and after the period of transition, [in:] Stanilov K. (ed.), The post-socialist city. Urban form and space transformations in Central and Eastern Europe after socialism, Series: „Geo Journal Library”, 92, Springer, Dorgdrecht: 173–190.
Google Scholar

Sýkora L., 2009, Post-socialist cities, [w:] Kitchin R., Thrift N. (eds.), International Encyclopedia of Human Geography, 8, Elsevier, Oxford: 387–395.
Google Scholar

Szafrańska E., 2013, Large housing estates in post-socialist Poland as a housing policy challenge, „European Spatial Research and Policy”, 20 (1): 119–129.
Google Scholar

Szafrańska E., 2014, Transformations of large housing estates in post-socialist cities: The case of Łódź, Poland, „Geographia Polonica”, 87 (1): 77–94.
Google Scholar

Szafrańska E., 2015, Transformations of large housing estates in Central and Eastern Europe after the collapse of Communism, „Geographia Polonica”, 88 (4): 621–648.
Google Scholar

Szafrańska E., 2016, Wielkie osiedla mieszkaniowe w mieście postsocjalistycznym. Geneza rozwój, przemiany, percepcja, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
Google Scholar

Szelényi I., 1996, Cities under socialism – and after, [in:] Andrusz G., Harloe M., Szelényi I. (eds.), Cities after socialism. Urban and regional change and conflict in post-socialist societies, Blackwell Publishers, Oxford: 286–317.
Google Scholar

Temelová J., Novák J., Ouředniček M., Puldová P., 2011, Housing estates in the Czech Republic after socialism: Various trajectories and inner differentiation, „Urban Studies”, 48 (9): 1811–1834.
Google Scholar

Tokajuk A., 2007, Zespoły mieszkaniowe z lat 1945–1970, Wydawnictwo Politechniki Białostockiej, Białystok.
Google Scholar

Wassenberg F., Turkington R., van Kempen R., 2004, Prospects for high-rise housing estates, [in:] Turkington R., van Kempen R., Wassenberg F. (eds.), High-rise housing in Europe: current trends and future prospects, Delft University Press, Delft: 265–280.
Google Scholar

Wassenberg F., 2013, Large housing estates: Ideas, rise, fall and recovery, „The Bijlmermeer and Beyond”, Serie: „Sustainable Urban Areas”, 48, Delft University Press, Delft.
Google Scholar

Węcławowicz G., 2007, Geografia społeczna miast, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Google Scholar

Węcławowicz G., Kozłowski S., Bajek R., 2003, Large housing estates in Poland: overview of developments and problems in Warsaw. RESTATE, Utrecht University, Utrecht.
Google Scholar

Węcławowicz G., Guszcza A., Kozłowski S., Bielawska A., Adamiak A., Krasowska M.,Fader A., Bierzyński A., 2005, Large housing estates in Poland: opinions of residents on recent developments. RESTATE, Utrecht University, Utrecht.
Google Scholar

Wiest K., 2011, Large-scale housing estates in Central and East European cities: between residential preferences and local housing market differences, „Housing: Theory and Society”, 28 (4): 410–431.
Google Scholar

Wojtkun G., 2004, Osiedle mieszkaniowe w strukturze miasta XX wieku, Wydawnictwo Politechniki Szczecińskiej, Szczecin.
Google Scholar

Wojtkun G., 2008, Wielorodzinne budownictwo mieszkaniowe w Polsce. W cieniu wielkiej płyty, „Przestrzeń i Forma”, 10: 175–194.
Google Scholar

Zborowski A., 2005, Przemiany struktury społeczno-przestrzennej regionu miejskiego w okresie realnego socjalizmu i transformacji ustrojowej (na przykładzie Krakowa), Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
Google Scholar