Małe miasta w dużych, duże miasta w małych - wspólnoty lokalne czy alienacja w przestrzeni publicznej

Abstrakt

Co odróżnia duże miasto od małego? Czy jest to jedynie kryterium liczby miesz-kańców? Czy może obecność odpowiedniej rangi funkcje wg teorii ośrodków centralnych Christallera? Poza wymienionymi wskaźnikami należy zwrócić uwagę na samą przestrzeń miejską, a w szczególności na przestrzeń publiczną. O jej istotności w postrzeganiu miasta świadczy częstotliwość pojawiania się w opisach określeń typu „wielkomiejski”, „małomiasteczkowy”, „prowincjonalny”. Współczesne teorie opisujące procesy rozwojowe miast (koncepcja miasta ponowoczesnego) mówią o postępującej mobilności mieszkańców, która prowadzi do rozluźniania się więzi lokalnych i alienacji. Z założenia cechy te przypisuje się dużym miastom (postmetropolis), podczas gdy małe traktowane są jako „ostoje swojskości”. W tym wypadku chodzi tu o tradycyjne układy społeczne, których przejawem jest wspólnota lokalna. Okazuje się jednak, że wspólnoty lokalne zachowały się w dużych miastach, podczas gdy w małych widoczne są postę-pujące procesy alienacji. Zarówno w dużych, jak i małych miastach pojawiają się osiedla grodzone, monitoring, przestrzeń publiczna zastępowana jest przez półpubliczną. Równocześnie w wielu miejscach zachowały się tradycyjne struktury społeczne, przestrzeń publiczna jest traktowana niemal jako własność wspólnoty, zamiast moni-toringu dominuje kontrola społeczna. Co ciekawe, poza małymi miastami zjawiska takie można zaobserwować również w większych, gdzie obszarem identyfikacji są nie całe miasta, a konkretne dzielnice. Oba zjawiska wiążą się ze specyficznymi formami przestrzeni publicznej i zjawiskami w niej zachodzącymi. W artykule autor zajął się obecnością tych procesów w przestrzeni publicznej. Rozważania teoretyczne zostały poparte wynikami badań i obserwacji przeprowadzonych w ostatnich latach w mało-polskich miastach – zarówno tych dużych, jak i małych.