Odtworzenie przebiegu linii okopów z II wojny światowej (OKH Stellung b1) w Paśmie Jałowieckim i Grupie Mędralowej na podstawie numerycznego modelu terenu z danych LiDAR i badań terenowych

Paweł Franczak; Witold Jucha

doi:10.18778/1508-1117.22.05

Autor

Paweł Franczak Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytet Jagielloński
Witold Jucha Instytut Geografii Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie

DOI:

https://doi.org/10.18778/1508-1117.22.05

Słowa kluczowe:

fortyfikacje, okopy, II wojna światowa, LiDAR, Karpaty

Abstrakt

Artykuł prezentuje możliwość wykorzystania modeli terenu pochodzących z danych LiDAR do odtworzenia elementów historycznych fortyfikacji polowych. Podczas badań odtworzono przebieg linii okopów pochodzących z II wojny światowej na obszarze Pasma Jałowieckiego i Grupy Mędralowej. W celu weryfikacji dokładności danych pozyskanych z LiDAR i identyfikacji form punktowych oprócz interpretacji modelu przeprowadzono kartowanie terenowe z użyciem GPS. Zaprezentowana w artykule metoda badań pozwala na zidentyfikowanie linii okopów rozmieszczonych na rozległym, często trudno dostępnym obszarze, przez co wskazana jest do stosowania podczas prowadzonych badań na obszarze Karpat.

Bibliografia

Ackermann F., 1999, Airborne laser scanning: present status and future expectations, „ISPRS Journal of Photogrammetry and Remote Sensing”, 54(2–3), s. 64–67.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1016/S0924-2716(99)00009-X

Balon J., Jodłowski M., 2005, Regionalizacja fizycznogeograficzna pogranicza polsko-słowackiego, [w:] Strzyż M. (red.), Perspektywy rozwoju regionu w świetle badań krajobrazowych, „Problemy Ekologii Krajobrazu”, 12, s. 69–76.
Google Scholar

Banaszek Ł., 2014, Lotniczy skaning laserowy w polskiej archeologii. Czy w pełni wykorzystywany jest potencjał prospekcyjny metody?, „Folia Praehistorica Posnaniensia”, 19, s. 207–250.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.14746/fpp.2014.19.10

Banaszek Ł., Rączkowski W., 2010, Archeologia w lesie. O identyfikacji stanowisk archeologicznych w gminie Polanów (i nie tylko), [w:] Rączkowski W., Sikora J. (red.), Miasto i gmina Polanów. Historia i kultura Ziemi Sławieńskiej, t. 10, s. 117–131.
Google Scholar

Bednarz S., Sadowski P., 2009, Działania wojenne w rejonie Babiej Góry we wrześniu 1939 roku, „Rocznik Babiogórski”, 11, s. 31–88.
Google Scholar

Challis K., 2006, Airborne laser altimetry in alleviated landscapes, „Archaeological Prospection”, 13(2), s. 103–127.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1002/arp.272

Devereux B., Amable G., Crow P., Cliff A., 2005, The potential of airborne lidar for detection of archaeological features under woodland canopies, „Antiquity”, 79, s. 648–660.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1017/S0003598X00114589

Figiel S., Janicka-Krzywda U., Krzywda P., Wiśniewski W.W., 2006, Beskid Żywiecki, Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, s. 221–223.
Google Scholar

Franczak P., Jucha W., 2015, Porównanie przydatności danych z kartowania terenowego i interpretacji modelu terenu wygenerowanego z danych LiDAR do rozpoznania infrastruktury obronnej z II wojny światowej w Paśmie Jałowieckim, Prace Studenckiego Koła Naukowego Geografów Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie, 4, Wydawnictwo UP, Kraków, s. 36–48.
Google Scholar

Fuglewicz S., 1995, Problematyka terminologii i systematyki fortyfikacji najnowszej, „Fortyfikacja”, 3, Warszawa–Kraków, s. 152–161.
Google Scholar

Holden N., Horne P., Bewley R.H., 2002, High-resolution digital airborne mapping and archaeology, [w:] Bewley R.H, Rączkowski W. (red.), Aerial Archaeology: Developing Future Practice, Amsterdam, s. 173–180.
Google Scholar

Hug C., Ullrich A., Grimm A., 2004, Litemapper-5600 – A Waveform-Digitizing LiDAR Terrain and Vegetation Mapping System, [w:] Thies M., Koch B., Spiecker H., Weinacker H. (red.), Laser-Scanners for Forest and Landscape Assessment, International Archives of Photogrammetry and Remote Sensing, s. 24–29.
Google Scholar

Kantyka J., 1985, Na beskidzkich szlakach. Z dziejów walk z okupantem hitlerowskim, Wydawnictwo Śląsk, Katowice, s. 45–49.
Google Scholar

Kastelik A., Jucha W., Rosiek J., 2013, Fortyfikacje stałe w Węgierskiej Górce w przededniu II wojny światowej – przegląd za pomocą współczesnych narzędzi geograficznych, Prace Studenckiego Koła Naukowego Geografów Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie, 2, Wydawnictwo UP, Kraków, s. 63–75.
Google Scholar

Kondracki J., 2009, Geografia regionalna Polski, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, s. 327–328.
Google Scholar

Kucharzyk S., 2015, Dawne oraz współczesne drogi leśne i szlaki zrywkowe w waloryzacji naturalności ekosystemów leśnych w Bieszczadach, „Roczniki Bieszczadzkie”, 23, s. 95–109.
Google Scholar

Maclean G., Krabill W., 1986, Gross-merchantable timber volume estimation using an airborne lidar system, „Canadian Journal of Remote Sensing”, 12, s. 7–18.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1080/07038992.1986.10855092

Medyńska-Gulij B., 2011, Kartografia i geowizualizacja, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, s. 162–165.
Google Scholar

Mendrygał Z. (red.), 1976, Encyklopedia Techniki Wojskowej, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa, s. 444–445, 624.
Google Scholar

Mydlarz J., 2009, Skawica od 1900 do 1939 roku, [w:] Harasimczyk J.H. (red.), Królewska wieś: monografia Skawicy, Wydawnictwo Faktoria Wyrazu, Skawica–Kraków, s. 69–87.
Google Scholar

Nelson R., Krabill W., Maclean G., 1984, Determining forest canopy characteristics using airborne laser data, „Remote Sensing of Environment”, 15, s. 201–212.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1016/0034-4257(84)90031-2

Nowakowski J., 2010, Airborne Laser Scanning (ALS) w polskiej archeologii. Próby, doświadczenia, wyniki, Referat wygłoszony na konferencji: XIX Konferencja Sprawozdawcza. Badania archeologiczne na Nizinie Wielkopolsko-Kujawskiej w latach 2008–2009, Poznań.
Google Scholar

Od zapomnienia do zagospodarowania, Biuletyn Miłośników Fortyfikacji „INFORT – numer specjalny 2 – Fortyfikacje II wojny światowej”, s. 4–19.
Google Scholar

Rawski T., 1966, Niemieckie umocnienia na ziemiach polskich w latach 1919–1945, [w:] „Studia i Materiały do Historii Wojskowości”, 12, s. 281–301.
Google Scholar

Rosiek J., 2014, Zęby Smoka w Leśnej, „Nowiny Lipowskie”, s. 17.
Google Scholar

Sadowski P., 2009, Niemieckie fortyfikacje z 1944 roku w Beskidzie Myślenickim – budowa, wykorzystanie bojowe, stan obecny, [w:] Od zapomnienia do zagospodarowania, Biuletyn Miłośników Fortyfikacji „INFORT – numer specjalny 2 – Fortyfikacje II wojny światowej”, s. 20–35.
Google Scholar

Sadowski P., 2011, Druga wojna światowa pod Babią Górą. Księga Strat, Wydawnictwo SGB, Kraków–Zawoja, ss. 488.
Google Scholar

Sadowski P., 2013, Jordanów w czasie II wojny światowej, [w:] Bednarz S., Sadowski P. (red.), Jordanów: monografia miasta, Wydawnictwo TMZJ, Bielsko-Biała, s. 235–282.
Google Scholar

Shell C., Roughley C., 2004, Exploring the Loughcrew landscape: a new airborne approach, „Archaeology Ireland”, 18/2 (68), s. 22–25.
Google Scholar

Sittler B., 2004, Revealing historical landscapes by using airborne laser scanning, a 3-d model of ridge and furrow in forests near Rastatt, Germany, [w:] Thies M., Koch B., Spiecker H., Weinacker H. (red.), Laser-Scanners for Forest and Landscape Assessment, International Archives of Photogrammetry and Remote Sensing, s. 258–261.
Google Scholar

Sławik Ł., Zapłata R., 2010, Lidar zmienia archeologię, „Geodeta”, Magazyn Geoinformacyjny, 10(185), s. 66–68.
Google Scholar

Sołoduchin W.I., Kulasow A.G., Utenkow B.I., Żukow A.J., Mażugin I.N., Emalanow W.P., Kopolow I.A., 1977, Sjomka profila krony dieriewa s pomoszczju laziernego dalnomiera, „Lesnoje Choziajstwo”, 2, s. 71–73.
Google Scholar

Steblik W., 1989, Armia Kraków 1939, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa, ss. 692.
Google Scholar

Sterańczak K., 2010, Technologia lotniczego skaningu laserowego jako źródło danych w półautomatycznej inwentaryzacji lasu, „Sylwan”, 154(2), s. 88–99.
Google Scholar

Suchanek P., 2004, Fortyfikacje Jeleśni, Przyborów–Krzyżowa–Żywiec, s. 4–7.
Google Scholar

Szady B., Zapłata R., 2014, Analiza danych, weryfikacja terenowa i próba interpretacji, [w:] Sztampke M. (red.), Laserowi odkrywcy. Nieinwazyjne badanie i dokumentowanie obiektów archeologicznych i historycznych województwa świętokrzyskiego, Wydawnictwo Centrum GeoHistorii, Stare Babice, s. 111–162.
Google Scholar

Sztampke M. (red.), 2014, Laserowi odkrywcy. Nieinwazyjne badanie i dokumentowanie obiektów archeologicznych i historycznych województwa świętokrzyskiego, Wydawnictwo Centrum GeoHistorii, Stare Babice.
Google Scholar

Śledziński M., 2009, Pozycja b-1. Odcinek południowy na tle innych niemieckich fortyfikacji z roku 1944, [w:] Od zapomnienia do zagospodarowania, Biuletyn Miłośników Fortyfikacji „INFORT – numer specjalny 2 – Fortyfikacje II wojny światowej”, s. 20–35.
Google Scholar

Wehr A., Lohr U., 1999, Airborne laser scanning – an introduction and overview, „ISPRS Journal of Photogrammetry and Remote Sensing”, 54(2–3), s. 68–82.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1016/S0924-2716(99)00011-8

Zaloga S., 1996, Bagration 1944: The Destruction of Army Group Centre, Osprey Publishing, Wellingborough, ss. 96.
Google Scholar

Zapłata R., 2013, Nieinwazyjne metody w badaniu i dokumentacji dziedzictwa kulturowego – aspekty skanowania laserowego w badaniach archeologicznych i architektonicznych, Warszawa.
Google Scholar

Furmanek M., Mackiewicz M., Myślecki B., Ufortyfikowane osiedla z epoki brązu i epoki żelaza na Śląsku w świetle lotniczego skanowania laserowego, http://www.academia.edu/10669508/Ufortyfikowane_osiedla_z_epoki_ (dostęp: 1.08.2015).
Google Scholar

Quantum GIS Project – http://qgis.org/ (dostęp: 1.08.2015).
Google Scholar

FUSION/LDV: Software for LiDAR data and visualization, http://forsys.cfr.washington.edu/fusion/ (dostęp: 1.08.2015).
Google Scholar

Legut-Pintal M., 2012, LiDAR w badaniach nad średniowiecznymi fortyfikacjami i siedzibami obronnymi. Przykład założeń obronnych Księstwa Biskupów Wrocławskich, http://www.academia.edu/3102476/LiDAR_w_badaniach_nad_sredniowiecznymi_fortyfikacjami_i_siedzibami_obronnymi._Przyklad_zalozen_obronnych_ksiestwa_biskupow_wroclawskich (dostęp: 01.10.2015).
Google Scholar