Fotografia ojczysta jako czynnik integrujący społeczności Ziem Odzyskanych w pierwszej dekadzie po II wojnie światowej

Autor

  • Maciej Szymanowicz Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu Wydział Pedagogiczno-Artystyczny w Kaliszu Zakład Ochrony Dziedzictwa Kulturowego i Komunikacji Międzykulturowej

DOI:

https://doi.org/10.18778/2300-1690.22.03

Słowa kluczowe:

amator, dokument, fotografia ojczysta, fotografia, Ziemie Odzyskane, Jan Bułhak

Abstrakt

Artykuł pokazuje sposoby obrazowania społeczności i terenów Ziem Odzyskanych przez polskich fotografów w pierwszej dekadzie po II wojnie światowej. Gigantyczna skala ówczesnych migracji i powstające w jej wyniku nowe struktury społeczne stały się ważnym elementem nie tylko krajowej polityki, ale również jednym z kluczowych tematów ówczesnej fotografii. Oficjalne przekazy propagandowe utwierdzające społeczeństwo w celowości przejęcia terytoriów i powrotu na „ziemie macierzyste” wpływały na tworzenie określonego modelu fotograficznej reprezentacji Ziem Odzyskanych. W artykule została omówiona rola fotografii w konstruowaniu „tożsamości protetycznej” umożliwiającej przedstawienie nowego terytorium i jego mieszkańców jako gospodarzy „własnego” obszaru. Dociekania przedstawione w artykule są prowadzone na bazie materiałów archiwalnych i pokazują jak ewoluował w pierwszej dekadzie po II wojnie światowej obraz Ziem Odzyskanych, ze względu na zmieniające się koncepcje polityczne i artystyczne. Elementem spajającym przedstawioną problematykę są zagadnienia programu fotografii ojczystej, który został wykorzystany jako podstawa estetyczna dla opisanych akcji dokumentalnych.

Biogram autora

Maciej Szymanowicz - Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu Wydział Pedagogiczno-Artystyczny w Kaliszu Zakład Ochrony Dziedzictwa Kulturowego i Komunikacji Międzykulturowej

Dr hab., prof. UAM Maciej Szymanowicz – historyk sztuki specjalizujący się w historii fotografii. Od stycznia 2005 do lipca 2010 roku był kierownikiem Galerii Fotografii „pf” w Poznaniu, gdzie jako kurator przygotował ok. 50 wystaw. W latach 2005–2015 był członkiem rady programowej Biennale Fotografii w Poznaniu. Od 2018 roku jest prezesem Naukowego Towarzystwa Fotografii z siedzibą w Poznaniu. Współpracował z wieloma instytucjami: Muzeum Narodowym w Warszawie przy organizacji wystawy Jana Bułhaka (2006), National Gallery of Art w Waszyngtonie przy wystawie „Foto: Modernity in Central Europe, 1918–1945” (2007), The Museum of Modern Art w Nowym Jorku przy projekcie „OBJECT: PHOTO. Modern Photographs. The Thomas Walther Collection 1909–1949” (2013–2014), Herder-Institut w Marburgu przy opracowywaniu spuścizny po Ernście Stewnerze (2014) oraz Muzeum Narodowym w Gdańsku przy wystawie i monografii o Zbigniewie K. Wołyńskim – artyście i teoretyku fotografii mody i reklamy (2019–2022). Publikował swoje teksty w licznych monografiach i czasopismach m.in.: „Artium Quaestiones”, „History of Photography” czy „Kwartalniku Fotografia”, którego był stałym współpracownikiem, jest m.in. autorem książki: Zaburzona epoka. Polska fotografia artystyczna w latach 1945–1955 (2016).

Bibliografia

Bułhak, J. (1946). Fotografia dla potrzeba krajoznawstwa i propagandy turystycznej, Świat Fotografii, 1/1946, 4–7.
Zobacz w Google Scholar

Bułhak, J. (1951). Fotografia Ojczysta. Rzecz o uspołecznianiu fotografii. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Zobacz w Google Scholar

Gieba, K. (2018). Początek i powrót. Strategie tworzenia tożsamości protetycznej w literaturze tzw. Ziem Odzyskanych. W: E. Kledzik, M. Michalski, M. Praczyk (red.), „Ziemie Odzyskane”. W poszukiwaniu nowych narracji (s. 99–113). Poznań: Instytut Historii UAM.
Zobacz w Google Scholar

Jankowiak, S. (2015). Przemiany narodowościowe na „Ziemiach Odzyskanych” po II wojnie światowej. W: C. Osękowski, G. Strauchold (red.), „Ziemie Odzyskane” po drugiej wojnie światowej (s. 33–44). Zielona Góra: Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego.
Zobacz w Google Scholar

Machałek, M. (2015). Wieś na ziemiach zachodnich i północnych po 1945 roku – między chłopską zagrodą a PGR-em. W: C. Osękowski, G. Strauchold (red.), „Ziemie Odzyskane” po drugiej wojnie światowej (s. 59–71). Zielona Góra: Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego.
Zobacz w Google Scholar

Mierzecka, J. (1981). Całe życie z fotografią. Kraków: Wydawnictwo Literackie
Zobacz w Google Scholar

Mierzecka, J. (1989). Mój świat. Moje czasy. Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza
Zobacz w Google Scholar

Neuman, J. A. (1935). Niemiecki ruch fotograficzny, Fotograf Polski, 6/1935, 22
Zobacz w Google Scholar

Oleksy, P. (2021). Wyspy odzyskane. Wolin i nieznany archipelag. Wołowiec: Wydawnictwo Czarne.
Zobacz w Google Scholar

Orłowicz, M. (1947). Niebezpieczne fotografowanie, Świat Fotografii, 6/1947, 13.
Zobacz w Google Scholar

Przyznanie nagród na I Wystawie Fotografiki we Wrocławiu, Świat Fotografii, 10/1948, 11–12.
Zobacz w Google Scholar

Romer, W. (1948). Przemówienie na otwarciu wystawy fotografiki w ratuszu wrocławskim, Świat Fotografii, 10/1948, 11.
Zobacz w Google Scholar

Schulz, M. (1949). Sprawy współczesnej fotografiki polskiej, Świat Fotografii, 12/1949, 2–6.
Zobacz w Google Scholar

Schulz, M. (1948). I Wystawa Wrocławskiego Towarzystwa Fotograficznego, Świat Fotografii, 10/1948, 10–11.
Zobacz w Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1007/978-3-663-04201-3_2

Skowron, W. (2000). Fotografowanie w polskim towarzystwie krajoznawczym 1908–1950. W: A. Czarnowski, W. Skowron (red.), Historia fotografii krajoznawczej PTK-PTTK (s. 5–48). Łódź: Centrum Fotografii Krajoznawczej PTTK.
Zobacz w Google Scholar

Szczegóła, H. (1999). Ziemie Zachodnie i Północne w polityce PZPR w latach 1949–1956. W: C. Osękowski (red.), Ziemie Zachodnie i Północne Polski w okresie stalinowskim (s. 19–24). Zielona Góra: Wyższa Szkoła Pedagogiczna
Zobacz w Google Scholar

Szymanowicz, M. (2016). Zaburzona epoka. Polska fotografia artystyczna w latach 1945–1955. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
Zobacz w Google Scholar

Zaremba, M. (2005). Komunizm, legitymizacja, nacjonalizm. Nacjonalistyczna legitymizacja władzy komunistycznej w Polsce. Warszawa: Wydawnictwo TRIO.
Zobacz w Google Scholar

Tokarczuk, O. (2019). Bezimienny krajobraz. W: A. Pankiewicz, M. Przybyłko (red.), Nieswojość (s.173–180). Wrocław: Wrocławskie Wydawnictwo Warstwy.
Zobacz w Google Scholar

Pobrania

Opublikowane

2022-01-01

Jak cytować

Szymanowicz, M. (2022). Fotografia ojczysta jako czynnik integrujący społeczności Ziem Odzyskanych w pierwszej dekadzie po II wojnie światowej. Władza Sądzenia, (22), 56–75. https://doi.org/10.18778/2300-1690.22.03

Numer

Nr 22 (2022)

Dział

Articles

Licencja

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.